1.1 + 1.5 Voedingsstoffen + Gezonde voeding (G5biol3)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 1 Vertering

Deze les:

• Afronden §1.1 Voedingsstoffen
• §1.5 Gezonde voeding

Huiswerk: 

• Zie werkwijzer ELO voor weektaak

Zet de voedingsmiddelen op de juiste voedingsstoffen.

Brandstoffen

koolhydraten en vetten

Bouwstoffen

eiwitten en water

Beschermstoffen

vitaminen en mineralen

Voedingsstoffen zijn...

1. Bestanddelen van voedingsmiddelen
2. Alle bouwstoffen in voedingsmiddelen
3. Alle brandstoffen in voedingsmiddelen
4. Alle calorieën in voedingsmiddelen

In onze voeding zitten voedingsstoffen. Sommige voedingsstoffen leveren energie, andere voedingsstoffen leveren geen energie. Welk van de volgende rijtjes voedingsstoffen bevatten uitsluitend energieleverende voedingsstoffen?

1. Alcohol, koolhydraten en vitamines
2. Alcohol, vetten en eiwitten
3. Eiwitten, koolhydraten en mineralen
4. Mineralen, vetten en water

§1.1 Voedingsstoffen

• Je kunt de kenmerken en functies noemen van zes groepen voedingsstoffen en van voedingsvezel
  

Functies per voedingsstof

• Bouwstoffen: 

eiwitten, water, koolhydraten, vetten, mineralen, vitamines

• Brandstoffen: 

koolhydraten, vetten, eiwitten

• Reservestoffen: 

vetten, koolhydraten

• Beschermende stoffen: 

vitamines, mineralen

Eiwitten (proteïnen)

2 varianten:

• Dierlijke eiwitten
• Plantaardige eiwitten

Eiwitten

Eiwitten zijn bouwstoffen

Teveel aan eiwitten? 

• Eiwit als brandstof 
• Eiwit als reservestof (vet)

Cytoplasma

Spieren

Eiwitten

Volgorde van aminozuren bepaald vorm van het eiwit.

Door verschillende vormen ook verschillende functies:

kanaaltje, enzym, transportenzym, bouwstof etc.

Eiwitten

BINAS tabel 67H1

• 20 soorten aminozuren
• 12 niet-essentiële aminozuren 
• 8 essentiële aminozuren

Niet-essentiële aminozuren kunnen door het lichaam worden aangemaakt.

Essentiële aminozuren worden niet/minder door het lichaam aangemaakt moeten via het voedsel worden aangeleverd.

Koolhydraten

Koolhydraten zijn brandstoffen, maar kunnen ook dienen als bouwstof. 

Teveel aan koolhydraten?

• Koolhydraten als reservestof (vet)

enkelvoudig koolhydraat

meervoudig koolhydraat

Koolhydraten

Voedingsvezels

• Onverteerbare koolhydraten uit planten 
• Voedingsvezels stimuleren de darmperistaltiek en dus de darmwerking

Vetten (lipiden)

• Glycerol + 3 vetzuurstaarten = triglyceride

• Vetten bestaan uit dezelfde atomen als glucose (C,H,O).
• Alle organismen kunnen glucose omzetten in vetten.
• Vooral brandstoffen!

(On)verzadigde vetten

Verzadigd vet:

- Ongezond; kans op 'dichtslibben' aders. Vooral bij dierlijke vetten. Hebben geen dubbele bindingen.

Onverzadigd vet:

- Gezond. Zorgen voor daling cholesterol. Hebben één of meer dubbele bindingen.

Mineralen

• Bouwstof:

hard botweefsel en tandbeen

•  Beschermstoffen:

bloedstolling

• Gevormd uit een 

metaal + niet-metaal

Spoorelementen

Spoorelementen: mineralen die in zeer kleine hoeveelheden benodigd zijn

Algemene mineralen: Na, K, Ca

Spoorelementen: Cu, F, Zn, I

Vitaminen

• Provitaminen dit zijn stoffen die in voeding zitten, waaruit wij vitaminen kunnen vormen
• Gebreksziekten ontstaan door een tekort aan vitaminen

Scheurbuik

Scheurbuik bij zeevaarders door gebrek aan vitamine C

Oplossing: Verse citroenen en sinaasappels mee op reis.

Pak je device en zoek op wat de relatie is tussen vitamine C en scheurbuik

§1.1 Voedingsstoffen

• Je kunt de kenmerken en functies noemen van zes groepen voedingsstoffen en van voedingsvezel
  

§1.5 Gezonde voeding

Wij eten gezond, toch?

Hoe veel moet je eten?

Voeding levert energie

Hoeveel energie je nodig hebt is afhankelijk van: 

• Leeftijd, geslacht, lengte, lichaamssamenstelling
• Lichamelijke inspanning

Te veel aan energie wordt opgeslagen als reserve onder de huid

Gezond gewicht

BMI = gewicht / lengte² (kg/m²)

<20 : ondergewicht

^{20-25: gezond gewicht}

^{25-30: overgewicht}

^{30-35: obesitas}

^{>35: morbide obesitas}

Overgewicht en ondergewicht

Meer risico's op gezondheidsproblemen, vooral hart- en vaatziekten en diabetes.

Ondervoeding: kan ook als je veel junkfood eet.

Een tekort aan belangrijke voedingsstoffen is ook niet goed!

Aan de slag!

Maak in tweetallen het eerste deel van de lunchopdracht in de ELO en lever dit aan voor de volgende les in.

Klaar? 

Puzzelen!

CHOLESTEROL

(On)verzadigde vetten

Verzadigd vet:

- Ongezond; kans op 'dichtslibben' aders. Vooral bij dierlijke vetten. Hebben geen dubbele bindingen.

Onverzadigd vet:

- Gezond. Zorgen voor daling cholesterol. Hebben één of meer dubbele bindingen.

Cholesterol-HDL-ratio

§1.5 Gezonde voeding

• Je kunt beargumenteren wat gezonde voeding is en wat de gezondheidsrisico's zijn van ongezonde of van te veel voeding

Thema 1 Vertering

Deze les:

• Afronden §1.1 Voedingsstoffen
• §1.5 Gezonde voeding

Huiswerk: 

• Zie werkwijzer ELO voor weektaak