9.1 De eerste wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Opdracht

- Ga in een groepje zitten met 3 a 4 personen.

-  Individueel: 2 minuten, zet op je eigen blaadje begrippen, namen, jaartallen die met de eerste wereldoorlog hebben te maken.

- Gezamenlijk: 3 minuten, bespreek nu wat iedereen heeft opgeschreven en schrijf het op het grote blad de begrippen waar jullie het over eens zijn.

- Eén van jullie logt in op deze les van LessonUp

Wat weet jij eigenlijk van
de Eerste wereldoorlog?

De oorzaken van WOI zijn:

Eerst de naam...

• De naam 'Eerste Wereldoorlog' werd pas voor het eerst rond 1920 gebruikt.

• Veelgebruikte namen voor de oorlog zijn (nu nog steeds): The Great War (En.), Der Grosse Krieg (Dld.), La Grande Guerre (Fr.) of De Groote Oorlog (Bel.)

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen:

• hoe de Eerste Wereldoorlog uitbrak
  
• welke oorzaken leiden tot WOI
• hoe de oorlog verliep
  
• welke wapens werden gebruikt en welke verwoestingen werden aangericht
• hoe burgers betrokken waren bij de oorlog
  
• welke gevolgen de oorlog had

"De oorlog die alle 

oorlogen zou beëindigen"

Slag bij Waterloo

1815

Laatste grote Europese oorlog

tot aan de Eerste Wereldoorlog 

Congres van Wenen

1815

Er komt een machtsevenwicht

in Europa

Noem 4 oorzaken van de Grote Oorlog en geef bij elke oorzaak een voorbeeld of een uitleg.

a Noem de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog.
b Beschrijf hoe de oorlog escaleerde: van een regionaal conflict via een grote Europese oorlog in een wereldoorlog.

Regionaal conflict werd wereldoorlog, hoe?

Eind 19e eeuw bondgenootschappen tussen Oostenrijk en Duitsland en tussen Rusland en Frankrijk.

Oplopende spanningen door nationalisme en onderling wantrouwen:

- Frankrijk wilde wraak op Duitsland door verloren oorlog

- Oostenrijk voelde dreiging van Rusland

- Rusland zag Duitsland en Oostenrijk als obstakel voor machtsuitbreiding

Duitsland wilde meer macht en bouwde grote oorlogsvloot. Daardoor met Groot-Brittannië een wapenwedloop: race om de beste en de meeste wapens te krijgen.

Van belang was dat in Duitsland en andere landen het leger werd verheerlijkt. In Duitsland en andere Europese landen heerste militairisme: verheerlijking van alles wat met het leger te maken heeft.

Aanleiding: moord op Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand, 28 juni 1914 in Bosnische hoofdstad Sarajevo. Moordenaar was lid terreurgroep uit Servië. Bosnië was onder heerschappij gekomen van Oostenrijk, maar Servië maakte er ook aanspraak op.

Oostenrijk vroeg Duitsland (bondgenoten) om steun voor een actie tegen Servië. Nadat Duitsland die steun beloofd had, verklaarde Oostenrijk op 28 juli Servië de oorlog. Inmiddels had Rusland Servië (bondgenoten) steun beloofd.

Wereldoorlog:

Rusland mobiliseerde zijn leger. Duitsland verklaarde daarop Rusland de oorlog. Ook Frankrijk mobiliseerde daarna en verklaarde Duitsland de oorlog. Duitsland trok op 4 augustus het neutrale België binnen. Groot-Brittannië verklaarde daarop Duitsland de oorlog.

Vanaf dat moment vochten de geallieerden Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en later Italië tegen de centralen Duitsland, Oostenrijk en het Ottomaanse rijk.

Troepen uit koloniën vochten mee en er waren ook gevechten in Afrika en Azië. De VS sloot zich in 1917 aan bij de geallieerden: het werd een echte wereldoorlog.

Verloop van de oorlog

Westelijk front:

In België en Noord-Frankrijk stonden de twee partijen, geallieerden en centralen, tegenover elkaar; het gebied was in tweeën gedeeld door loopgraven. Dit front bleef bijna vier jaar muurvast zitten.

Oostelijk front:

Van Duitsland en Oostenrijk tegen Rusland. Bewegingsoorlog die Op 3 maart 1918 eindigde doordat de Russische communisten vrede sloten met Duitsland.

Einde WO I:

- 1918, verse Amerikaanse troepen (onbeperkte duikbotenoorlog) en inzet van tanks.

Duitse legerleiding besefte dat oorlog verloren was en burgerregering sloot wapenstilstand op 11 november.

a Beschrijf kort het verloop van de strijd tot 1918:
- aan het westfront
- aan het oostfront.
b Geef aan:
- hoe de oorlog eindigde aan het westfront en
- waardoor de geallieerden daar sterker waren.

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

http://www.bbc.co.uk/schools/0/ww1/

360˚ video van een loopgraaf

Tijdens de video kun je alle kanten opkijken! Probeer het maar eens uit!

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Door de industrialisatie was de vernietigingskracht van wapens enorm toegenomen.

Duitsers zetten gifgas in als massavernietigingswapen: wapen dat een groot aantal mensen tegelijk kan doden. Andere nieuwe wapens: vlammenwerper, vliegtuig en onderzeeër.

Legerleiding organiseerde grote offensieven om doorbraak te forceren: zonder succes, maar wel grote verliezen en een verwoest landschap.

Gevolgen oorlogsgeweld: 9 miljoen gesneuvelde en 20 miljoen gewonde militairen. 

a Onder de soldaten vielen in de Eerste Wereldoorlog veel slachtoffers door nieuwe wapens en door de tactiek van de legerleiding. toon dat van beide met een voorbeeld aan.
b Omschrijf de gevolgen van de oorlog voor de soldaten.

Noem twee manieren waarop burgers op grote schaal en direct bij de oorlog betrokken werden.

• Legers bestonden uit dienstplichten en vrijwilligers. 
• Vrouwen en ouderen hielden productie op gang, de economie werd op de oorlog afgestemd.
  
• Voedseltekorten door beperking productie van consumptiegoederen.
  
• Burgers sneuvelden:
  

In België en Frankrijk door Duitse bezetting

Elders door haatcampagnes tegen de vijand

Honderdduizenden Armeniërs in Ottomaanse rijk doordat ze verdacht werden van samenwerking met Rusland

a Geef aan welk oordeel de basis was voor de maatregelen tegen Duitsland in de Vrede van Versailles.
b Deel de overige bepalingen van het vredesverdrag over Duitsland in naar hun soort: economisch, territoriaal, militair en internationaal-politiek.
c Beschrijf wat na de oorlog gebeurde met de multi-etnische staten Rusland, het Habsburgse rijk en het Ottomaanse rijk.

Gebruik bron 3 (blz. 101 wb) afb 9.4 en de tekst 'Ter discussie: enthousiast de oorlog in' blz. 117
Velen waren enthousiast over de oorlog maar niet allen. Licht dit toe door:
- aan te geven welke verklaring voor het enthousiasme wordt gegeven in de bron en welke in de tekst en
- aan te geven welke groepen niet enthousiast waren en daarvoor een verklaring te bedenken.

Leg uit dat deze foto past bij beide kenmerkende aspecten van deze paragraaf.

Zet de volgende feiten op de juiste volgorde van vroeger naar later.

Communistisch Rusland sluit vrede met Duitsland.

De Oostenrijkse kroonprins wordt doodgeschoten.

De VS gaan meedoen aan de oorlog tegen Duitsland.

Het Duitse leger trekt België binnen.

Oostenrijk-Hongarije verklaart Servië de oorlog.

Vrede van Versailles wordt getekend.

Ontleen aan de bron twee oorzaken van de Eerste Wereldoorlog en geef een toelichting met brongegevens.

Gebruik bron 8 blz. 103 en de afbeelding.
a Ontleen aan de bron een belangrijk doel waarmee Clemenceau de vredesbesprekingen was ingegaan.
b Beredeneer of Clemenceau tevreden was over het uiteindelijke vredesverdrag.

• Duitsland kreeg de schuld van de oorlog volgens de Vrede van Versailles, een vernederend vredesverdrag voor Duitsland in 1919:
  

- Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk

- grondgebied naar Polen

- verlies van alle koloniën

- behoud van klein leger

- enorme herstelbetalingen voor aangerichte schade

- geen lid van Volkenbond: volkerenorganisatie sinds 1919.

• Rusland bleef als enige over van de oude multi-etnische staten: (veelvolkerenstaten) staten waarin meerdere volken leven. Communisten heroverden Georgië en Oekraïne, voegden die toe aan de Sovjet-Unie.
  
• Multi-etnische Habsburgse rijk viel uiteen in o.a. Oostenrijk, Hongarije en Tsjecho-Slowakije.
  
• Nieuwe multi-etnische staat Joegoslavië ontstond: Servië, Bosnië, Slovenië en Kroatië.
  
• Einde van multi-etnische Ottomaanse rijk.
  
• Stichting Turkije in 1923 en nieuwe staten in Arabische delen van het rijk onder toezicht van Groot-Brittannië en Frankrijk.

.

Begrippen uit deze les:

mobiliseren: gevechtsklaar maken van het leger voor de oorlog

geallieerden: bondgenoten, in de twee wereldoorlogen de landen die tegen Duitsland vochten

centralen: Duitsland en bondgenoten in de Eerste Wereldoorlog

wereldoorlog: oorlog waaraan veel volken in een groot deel van de wereld meedoen

wapenwedloop: race om de beste en de meeste wapens te krijgen.

militairisme: verheerlijking van alles wat met het leger te maken heeft.

Begrippen uit deze les:

loopgraaf: uitgegraven gang waarin soldaten zich beschermen tegen de vijand

front: gebied waar gevochten wordt

wapenstilstand: afspraak tussen oorlogvoerende landen om niet meer te vechten

massavernietingswapen: wapen dat een groot aantal mensen tegelijk kan doden.

Volkenbond: volkerenorganisatie sinds 1919

multietnische staten: (veelvolkerenstaten)

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.