MODULE 2 Afleiding en samenstelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

MODULE 2 

'Geelstafje en Kwaadvoetje'

afleiding en samenstelling

Verschrikkelijk fantastisch

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat samenstellingen en afleidingen zijn.

• kun je herkennen en uitleggen wat het verschil is tussen een afleiding en een samenstelling.

• kun je met gegeven grondwoorden samenstellingen en afleidingen maken.

• kun je bij het schrijven van een tekst op de juiste manier samenstellingen en afleidingen schrijven.

Samenstelling

• Alle delen (twee of meer) kunnen zelfstandig voorkomen.

• Vaak twee zelfstandige naamwoorden.

• Soms ook een combinatie van zelfstandig naamwoord met een bijvoeglijk naamwoord, telwoord, werkwoord of afkorting

Afleiding

• Woord waarvan niet alle delen zelfstandig kunnen voorkomen.
  
  
• Verkleinwoorden, meervouden en werkwoordsvervoegingen zijn voorbeelden van afleidingen.

• Een grondwoord vormt de basis en daaraan zijn voor- en/of achtervoegsels toegevoegd.

Verbind de grondwoorden met het passende voor- of achtervoegsel

a

her

vol

on

aller

liefde

kennen

beste

eerlijk

sociaal

Voorvoegsels

• Er bestaan veel woorden met be-, ge-, her-, on(t)-, ver-, wan-, en aarts- ervoor.
  
  
• Deze korte stukjes zijn voorvoegsels, je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorvoegsels zet je altijd voor een woord, zoals het woord  zelf al aangeeft: voorvoegsel. Het gaat dus om het eerste deel van een woord.

Voorbeelden 

• gezang
• beantwoorden
• herzien
• ontcijferen
• vergeven
• wangedrag
• aartsrivaal 

Achtervoegsels

• Er zijn veel woorden met -heid, -lijk, -ing, -ig, -er, -erd, -aar, -aard, -baar, -rik of -isch erachter. 

• Deze korte stukjes zijn achtervoegsels.
  
  
• Je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

achtervoegsels zet je altijd achter een woord, zoals het woord zelf al aangeeft: achtervoegsels. Het gaat dus om het laatste deel van een woord.

Voorbeelden 

• blijheid
• duidelijk
• afdeling
• aardig
• aansteker
• eigenaar
• aaibaar
• fantastisch

Waarom?

• Door voor- en achtervoegsel verandert de betekenis van een woord.
  
  
• Kijk dus altijd goed in de zin wat er precies bedoeld wordt.
  
  
• Het einde van de film is prachtig.
• De docent kan eindeloos doorzeuren over mijn punt.

Kort samengevat

Samenstellingen=

woord +woord

Afleidingen=

voorvoegsel+woord

woord+achtervoegsel

Oefening

woorden maken

In de volgende dia's moet je zoveel mogelijk woorden opschrijven door een voor- of achtervoegsel toe te voegen.

Bijvoorbeeld: beleefd

- onbeleefd -  onbeleefdheid - beleefdheid  -

besmetten

vinden

einde

liefde

werken

Samenstelling of afleiding?
modebranche

1. afleiding
2. samenstelling

Samenstelling of afleiding?
moeiteloos

1. samenstelling
2. afleiding

Samenstelling of afleiding?
geëvacueerd

1. afleiding
2. samenstelling

SELECTEER de afleiding

1. vakantie
2. school
3. verliefdheid
4. pinguïn

'schematisch' is een afleiding van ...

1. schema
2. schemaatje
3. schema's
4. organiseren

Wat is een voorbeeld van een afleiding?

1. koffiezetapparaat
2. besluiteloos
3. doelbewust
4. koffiemelk

Welk woord is geen afleiding?

1. kansloos
2. ondiep
3. eerlijkheid
4. onderweg

Wat is een voorbeeld van een afleiding?

1. rugtas
2. boerin
3. kaasboer
4. tafelpoot

Maak een samenstelling met het woord 'trein'

Maak een afleiding met het woord 'vriend'

Het woord 'wapenstilstandonderhandelaar' is een samenstelling

1. juist
2. onjuist

samenstelling

afleiding

onaardig

i-padzuster

vriendschap

vriendenkring

coronacrisis

anderhalvemetersamenleving

contactloos

afsluiting

Geef nu vijf voorbeelden van samenstellingen

Noem 2 dingen die je deze les geleerd hebt.