H5 Licht (PTA)

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo k, g
• Leerjaar 3

schooltv.nl

H5 Licht (PTA!)

Planning

Week 11: 5.1 + 5.2

Week 12: 5.3 + 5.4 

Week 13: Herhaling 

Week 14: PTA H5 LICHT

5.1 Licht, Schaduw en Spiegels

Directe lichtbronnen

Indirecte lichtbronnen

Absorberen, Doorlaten en terugkaatsen

Licht op voorwerp => drie dingen kunnen gebeuren:

• Het voorwerp kan het licht ABSORBEREN:
  

licht verdwijnt en wordt omgezet in warmte; (denk hierbij aan een zwart shirt, deze word veel heter dan een blauw of rood shirt)

• Het voorwerp kan het licht DOORLATEN:

Gaat door het voorwerp heen en komt er aan de andere kant weer uit

• Het voorwerp kan het licht TERUGKAATSEN:

Licht kan diffuus óf spiegelend worden teruggekaatst

Diffuse terugkaatsing

• De  lichtbundel kaatst naar alle kanten terug.

Spiegelende terugkaatsing

• Een lichtbundel die uit één richting komt, wordt onder dezelfde hoek  teruggekaatst.
  

              

Schaduw tekenen

Stap 1 -> Teken de randstralen langs de rand van het voorwerp. 

Stap 2 - Arceer het gebied tussen de randstralen. Dit is het gebied waar de schaduw komt.  

Arceer = Een vlak inkleuren binnen de randstralen

Spiegelbeeld

 Vanuit elk punt L van het voorwerp valt er licht op de spiegel. De spiegel kaatst dit licht terug naar je ogen.

Daardoor lijkt het licht uit een punt B achter de spiegel te komen. B is een van de punten van het spiegelbeeld.

Stap 1 - Teken de 

Tekenafspraken

• Het tekenen doe je altijd met potlood
  
• lichtstralen teken je met een liniaal
• virtuele beelden zijn gestippeld
• Virtuele lichtstralen (na een spiegel) zijn gestippeld
• De normaal = gestippeld
• lichtstralen gaan altijd naar het oog toe.

Aan de slag

Kader: Opdracht 1 t/m 14 (niet 11!), bladzijde 16 t/m 23

(Niet af is huiswerk!)

Extra filmpjes

een 2 tal leuke filmpjes met een vraag of verduidelijking.

5.2 van infrarood tot ultraviolet 

5.2.1 Je kunt uitleggen hoe je de verschillende kleuren in zonlicht zichtbaar kunt maken.

5.2.2 Je kunt de kleuren in het spectrum van zonlicht in de juiste volgorde benoemen.

5.2.3 Je kunt behalve licht twee soorten straling noemen die door de zon worden uitgezonden.

5.2.4 Je kunt uitleggen op welke manier de kleuren van de voorwerpen om je heen ontstaan.

5.2.5 Je kunt drie kenmerkende effecten (uitwerkingen) van uv-straling beschrijven.

5.2.6 Je kunt uitleggen hoe je je tegen de gevaren van uv-straling kunt beschermen.

5.2.7 Je kunt drie toepassingen van ir-straling in het dagelijks leven beschrijven

Elektromagnetisch spectrum

Wit licht

• De zon straalt wit licht uit
• Wit licht bestaat uit alle kleuren licht
  
  
  
• Alle zichtbare kleuren licht samen noemen
   we het kleurenspectrum.

Wat is een Prisma?

Een prisma is een driehoekig stuk plastic of glas.

Met een prisma kan je wit licht scheiden in verschillende kleuren.

De kleuren die je ziet noem je een spectrum of kleurenband.

Kleuren zien

Ultraviolette straling

Ultraviolet  straling is een belangrijk onderdeel van zonlicht.

Je kunt er bruin door worden en bij teveel rood (verbranden).

Daarnaast kan Uv-straling sommige stoffen sterk laten oplichten. 

Je zegt van deze stoffen dat ze fluoresceren.

Sommige dieren kunnen wel uv-straling 

waarnemen. 

Bijen zien uv-straling. 

==> Nectar en stuifmeel

Bescherming tegen uv-straling

• Uv-straling heeft de eigenschap dat ze stoffen kan afbreken.
• De Uv-straling in het zonlicht sloopt de kleurstofmoleculen een voor een. 
• Uv-straling kan ook schade aanrichten aan stoffen in je huid.
• Straling die moleculen kapot kan maken, noem je ioniserende straling. 
• Uv-straling is zwak ioniserend. Röntgenstraling is sterk ioniserend
• Infrarode straling en licht hebben dat effect niet; deze soorten straling        zijn daarvoor niet krachtig genoeg.

Ultraviolet-straling

Ultra = na

Wat betekent de factor?

Infraroodsensor

Onzichtbare straling, die je kunt voelen als warmte.

Alle dingen om je heen zenden infrarode straling uit. Hoe warmer het voorwerp, des te meer straling er wordt uitgezonden. Een infraroodsensor is gevoelig voor deze straling. De sensor in een buitenlamp reageert bijvoorbeeld op infrarode straling die wordt uitgestraald door voorbijlopende mensen. 

De sensor schakelt dan de stroom in, 

zodat de lamp gaat branden (afbeelding 3). 

Aan de slag

1 t/m 13, Bladzijde 29 t/m 34

5.3 Beelden maken met een lens

Wat leer je deze les?

Na deze les heb je geleerd: 

• Wat lenzen zijn en wat wij er mee kunnen
• Wat de eigenschappen van positieve/negatieve lenzen zijn
• Hoe een beeld geprojecteerd wordt m.b.v. een lens
• Wat een beeldpunt is
• Hoe je een beeldpunt kunt contrueren

Lenzen

Lenzen zijn schijfjes van glas/kunststof 

die licht breken op een bepaalde manier. 

Positieve (bolle) lens (aan de rand dunner): bundelt licht naar het midden toe

Negatieve (holle) lens (aan de rand dikker): spreidt licht naar buiten toe

Positieve lenzen

• We kunnen het gebruiken als brandglas
• Na de lens lopen de lichtstralen naar elkaar toe

       Dit noemen we een convergente lichtbundel

• Hoe sterker de lens hoe groter de 

       convergerende werking

Negatieve lenzen

• Geen brandpunt
• Na de lens lopen de stralen uit elkaar, van de hoofdas af

       Dit noemen we een divergerende lichtbundel

• Hoe sterker de lens, hoe

       groter de divergerende

       werking

Beeld op een scherm

Met een positieve lens kun je een beeld projecteren op een scherm

Een lens in bv. een camera beelde de wereld voor lens af op een chip. 

Een computer legt dit beeld vast en slaat het op in de geheugenkaart

Projectoren en beamers werken ook zo. 

Beeld op een scherm

Bij camera's, projectoren en beamers praten we over een reeel beeld: lichtstralen komen vanuit de projector rechtsteeks op het scherm

Een virtueel beeld is alleen te zien als je door een lens kijkt of een spiegel kijkt. Deze beelden zijn niet zichtbaar te maken op een scherm.

Constructie reeel beeld

Een lamp projecteert een beeld op een lens

Vanuit de lamp gaan alle stralen uit elkaar (H1)

Een positieve lens brengt de lichtstralen weer bij elkaar

Dit punt heet het

brandpunt 

(groene pijl)

Constructie beeldpunt

Als je het beeldpunt tekent noemen we dat het beeldpunt construeren

De twee 

constructie 

stralen komen 

samen in het 

beeldpunt

Projectie

In het brandpunt snijden de

stralen elkaar

Scherpstellen

Met een optische bank stel je het beeld scherp

De lens verplaats je naar voren of naar achteren

Op die manier kun je het beeld scherpstellen

Afstand tussen voorwerp en lens

heet de voorwerpafstand

Afstand tussen lens en scherpe 

beeld heet beeldafstand

Aan de slag

1 t/m 12, bladzijde 40 t/m 45!

Klaar? Probeer opdracht 10 en 11.

5.4 oog en bril

Wat leer je deze les?

Na deze les heb je geleerd: 

• Hoe onze ogen zijn opgebouwd
  
• Wat accommoderen, verziend en bijziend is
• Hoe een beeld geprojecteerd wordt m.b.v. een lens
• Stof van paragraaf 1, 2 en 3 herhalen

Oog

Als we dingen zien komt licht in onze ogen

Het licht gaat door de doorzichtige delen: 

• hoornvlies
• ooglens
• glasachtig lichaam

Pas dan komt het licht op ons netvlies terecht

Het hoornvlies, ooglens en het glasachtig lichaam is een soort positieve lens

Het licht wordt zo gebroken dat er op het netvlies een scherp beeld ontstaat

Netvlies

Bevat lichtgevoelige zintuigcellen

Deze cellen geven elektrische signalen door via de oogzenuw naar de hersenen

De signalen verwerken deze en dan weten we wat we zien

Pupil en iris

De pupil is het zwarte deel in jouw oog (dit is de opening)

De iris is het gekleurde deel van je oog

De pupil wordt groter bij weinig licht en kleiner bij fel licht

Accommoderen

Je ogen moeten ook scherp stellen net als de lens van een beamer. 

De afstand tussen lens en netvlies, de beeldafstand, blijft even groot. 

Een kring van spiertjes rond de ooglens kunnen de lens platter en boller maken. Dit noemen we accommoderen. 

Uitleg accommoderen

Verziend

Als je verziend bent zul je moeten accommoderen bij objecten in de buurt, je ziet goed van veraf

Met positieve (bolle) brillenglazen  

of contactlenzen wordt het licht 

sterker gebogen 

De lichtstralen worden geconvergeerd 

Dan zie je het beeld weer scherp.

Bijziend

Als je bijziend bent zie je alleen 

scherp van objecten die dichtbij zijn. 

Met negatieve (holle) brillenglazen  

of contactlenzen kun je dit corrigeren. 

Die laten licht dat op de ogen valt iets 

divergeren. 

Dan zie je het beeld weer scherp.

Constructie reeel beeld

Je kunt aan de ogen van een brillendrager zien of hij/zij bij of verziend is. 

Verziend: grotere ogen door de positieve lens

Bijziend: kleinere ogen door de negatieve lens

Aan de slag

Bladzijde 51 t/m 54