Keuzedeel pabo WO - aardrijkskunde - les 6/7 - vrijdag 4 juni

• Aardrijkskunde
• MBO
• Studiejaar 2

Keuzedeel pabo - les 6/7

Hoofdstuk 5. Bevolking

Wat was het leukste op stage deze week?

Wordometer

https://www.worldometers.info/nl/

Hoeveel mensen wonen er op de wereld?

Zie werkboek - 5 - blz 92

Hoeveel inwoners heeft NL ongeveer?

CBS

https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/bevolkingsteller

1. 15 - 16 miljoen
2. 17 - 18 miljoen
3. 19 - 20 miljoen
4. 21 - 22 miljoen

17,5

Waar heeft de bevolkingsspreiding mee te maken?

Klimaat

landschap

Werkgelegenheid/welvaart

Politieke situatie 

Migratie -> werk/welvaart of politiek

Planning

Vandaag: H5: bevolking: 5.1, 5.2 en 5.3

1.	2	3	4 X	5	6	7	8
H2. De aarde 2.1.-2.4	H2. De aarde 2.5 - 2.6	H3. Weer, klimaat & landschap	Hemelvaart	H3 afronden & H4 landschap. in NL	H4. Landschappen in NL	H5. Bevolking	H5. Bevolking

Programma les 6/7

15.00 - 16.30

• Start
• Theorie 5.1 Bevolking in Nederland
• Opdracht
• Pauze
• Theorie 5.2 Bevolking in Europa en 5.3 de wereld 
• Opdracht
• Afronding 

H5:

• De student kan de bevolkingsspreiding in Nederland, Europa en de wereld beschrijven en verklaren ;
  
• De student kan ontwikkelingen in de bevolking in Nederland, Europa en de wereld beschrijven en verklaren 

Poster H3 delen:

- Tim/Bram

Opfrisvraag 1.
Op de kaart zie je de landschappen in een deel van Nederland.
In Wieringen, op Texel en in het Gooi bevinden zich resten van
stuwwallen. In de rest van Noord-Holland zie je deze niet in het
landschap.

Hoe verklaar je dat?

1. De stuwwallen zijn door rivieren weggespoeld
2. De stuwwallen zijn hier door latere sedimenten bedekt.
3. De stuwwallen zijn door vroegere bewoners van Noord-Holland afgegraven.

Ongeveer 150.000 jaar geleden was er sprake van een ijstijd. Er schoven in die periode dikke pakketten landijs vanuit Scandinavië tot halverwege ons land (de lijn Haarlem – Utrecht – Nijmegen) die zand en grind (eerder afgezet door rivieren) opstuwden. Op die manier werden stuwwallen (een door het ijs opgestuwde heuvel) gevormd.

De stuwwal bij Wieringen is ontstaan door een ijslob (pakket ijs) dat liep tussen Wieringen en Texel. In de warme periode die volgde op die ijstijd, smolt het ijs en steeg de zeespiegel. In die periode overstroomden grote delen van Noord-Holland en zijn de stuwwallen daar door sedimenten (zoals zand, grind en klei) bedekt. Wieringen lag destijds aan de kust en de stuwwal hier bleef behouden. Het goede antwoord is dus B: de stuwwallen zijn hier door latere sedimenten bedekt.

Opfrisvraag 2. Op de kaart zie je drie zandlandschappen in Nederland.
Hieronder lees je een omschrijvingen van deze landschappen.
A "Gebied met stuwwallen met daartussen laaggelegen zachtglooïende
dekzandgebieden."
B "Op een aantal plaatsen licht glooiende zandverstuivingen. Verder een vrij vlak
gebied waar dekzand en oude rivierzanden aan het oppervlak overheersen."
C "Laag glooiend gebied waar keileem, dat door het landijs is achtergelaten,
en dekzand aan het oppervlak liggen."

1. A = 1, B = 2, C = 3
2. A = 2, B = 3, C = 1
3. A = 3, B = 1, C = 2

Zie ook kaart 2: (cultuur)landschappen Nederland in de SLO handreiking. 

Ongeveer 150.000 jaar geleden was er sprake van een ijstijd. Er schoven in die periode dikke pakketten landijs vanuit Scandinavië tot halverwege ons land (de lijn Haarlem – Utrecht – Nijmegen) die zand en grind (eerder afgezet door rivieren) opstuwden. Op die manier werden stuwwallen (een door het ijs opgestuwde heuvel) gevormd. Gebied 2 hoort dus bij uitspraak A (gebied met stuwwallen met daartussen laaggelegen zachtglooiende dekzandgebieden). In gebied 1 is verder sprake van keileem en dekzand. Dit keileem is ontstaan doordat het ijs over het landschap schoof en hier klei, leem, zand, grind en grotere keien achter liet die zich vermengden tot een laag van enkele meter dik. Deze laag is in latere perioden bedekt met zand (dekzand). In die periode (ongeveer 20.000 jaar geleden) was er wel sprake van een ijstijd, maar het ijs bereikte Nederland niet. In ons land was er een droog en koud klimaat waardoor het dekzand door wind en water in een groot deel van Nederland afgezet werd. Gebied 1 hoort dus bij uitspraak C.

Als laatste hoort gebied 3 bij uitspraak B (op een aantal plaatsen licht glooiende zandverstuivingen. Verder een vrij vlak gebied waar dekzand en oude rivierzanden aan het oppervlak overheersen). Dit gebied ligt in het rivierengebied. Doordat het landschap altijd in beweging is, veranderen ook de loop van de rivieren die door dit gebied stromen. Die oude rivierbeddingen vinden we terug in het landschap en zo ook de oude rivierzanden.

Het goede antwoord is dus B: A = 2, B = 3, C = 1

Waar horen deze begrippen bij?

lange kavels veel sloten
veel weiland

1. Duinlandschap
2. Zeekleilandschap
3. Hoogveenlandschap
4. Laagveenlandschap

Waar horen deze begrippen bij?

uiterwaard kribben
stuwen en sluizen

1. Duinlandschap
2. Zeekleilandschap
3. Hoogveenlandschap
4. Rivierlandschap

Uiterwaard: gebied tussen zomer en winterdijk. De uiterwaarden worden in de zomer vaak gebruikt als weidegebied

Kribben: stekdammen die aangelegd zijn om stroming van water af te remmen. Rivier blijft zo op zijn plaats

Zeeklei

Rivieren

Veen

Duin

Zand

Heuvel

Zeekleilandschap

laagveenlandschap

Rivierlandschap

Duinlandschap

Heuvellandschap

Zandlandschap

voormalig hoogveenlandschap

A. In welke gebieden in NL wonen veel mensen?
B. In welke gebieden in NL wonen weinig mensen?

A. Vooral in West-Nederland (in de Randstad) en in gebieden waar twee of meer middelgrote steden vlak bij elkaar liggen (bijvoorbeeld Arnhem - Nijmegen, Heerlen - Sittard - Maastricht).

B. Vooral in de buitengebieden zoals Zeeuws-Vlaanderen, de Waddeneilanden, Noordoost-Groningen, de Noordoostpolder. En in natuurgebieden zoals de Veluwe en de duinen.

Dun- en dichtbevolkte gebieden

• Bevolkingsdichtheid
• Dichtbevolkt / dunbevolkt
• Randstad: stedenring (Ruhrgebied Duitsland)
• Groene hart

Bevolkingsdichtheid: aantal inwoners per vierkante kilometer in een land of gebied

Waarom dunbevolkt? 

Lagere werkgelegenheid t.o.v. andere gebieden. 

Groei van de bevolking

Geboorte- en sterftecijfers

Natuurlijke bevolkingsgroei (momenteel)

- geboorteoverschot

Natuurlijke bevolkingsafname (rond 2030)

- afname door sterfteoverschot (vergrijzing)

Niet natuurlijke bevolkingsgroei

- immigratie

- emigratie

Natuurlijke bevolkingsgroei:

Wanneer de bevolking groeit door positief geboorteoverschot (NL: sprake van een kleine natuurlijke bevolkingsgroei) . 

Er worden meer mensen geboren dan dat mensen overlijden.

Geboortecijfer: aantal geboorten per 1000 inwoners v/d gemiddelde bevolking per jaar. 

Sterftecijfer: aantal sterfgevallen per 1000 inwoners v/d gemiddelde bevolking per jaar

Natuurlijke bevolkingsafname

Wanneer de bevolking afneemt door een sterfteoverschot. In landen waar de vergrijzing groot is, neemt de bevolking af. 

Demografisch transitiemodel

Pre-transitiefase (voor)

- hoog geboortecijfer (grote gezinnen)

- hoog sterftecijfer (sterfte zuigelingen & kraamvrouwen & epidemieën 

Transitiefase

Fase 1 - NL: 1870 

- sterftecijfer daalt (betere medische omstandigheden)

Fase 2 - NL: 1890 

- geboortecijfer daalt (kinderarbeid - Kinderwetje - school - kosten)

later anticonceptie & minder traditie (katholieke gezinnen)

Post-transitiefase (na)

NL: 1975. Geboortecijfer stabiel. Sterftecijfer  later omhoog (vergrijzing)

Hoezo zo grillig? Ineens een epidemie. 

Leeftijdsdiagram

A. Piramide  - transitiefase                    B. UI-vorm  (urn)                                     C. Granaatvorm

groeiende bevolking  - 1966             afnemende bevolking  - 1980             stabiele bevolking - 2013

Wat is er nodig om de bevolking snel te laten groeien?

Wanneer groeit de bevolking langzaam?

Opdrachten 5.1 (en evt. 5.2)

• Lees 5.1
• Maak de vragen van 5.1 uit je werkboek en 5.2 (oriëntatievragen) 

Klaar? 

• Kijk na
• Lees verder

Zoek een dun en dikbevolkt gebied op in Europa (figuur 5.5)

5.2 en 5.3 dun- en dichtbevolkte gebieden

Europa

• Dichtbevolkt: vlakke gebieden, kruisingen, bereikbaarheid
  
• Dunbevolkt: klimaat, gebergtes 

Wereldwijd

• Dichtbevolkt: natuurlijke omstandigheden (voedsel), vlakke 

      gebieden/ transport

• Dunbevolkt: klimaat, landschappen, poolgebieden

       woestijn, tropisch regenwouden, gebergtes

Verklaren waarom dun of juist dichtbevolkt. Vooral door welvaart als je het wereldwijd bekijkt. 

Europa (net gevraagd)

• Dichtbevolkt: NL, Duitsland, Ruhrgebied/langs de Rijn (Noord-Italie - Povlakte) . 
• Londen/parijs/rome/madrid/berlijn -> vlakkge gebieden op kruisingne van wegen en goedbereikbaar (weg/water)
• Dunbevolkt: Ijsland, scandineavie, siberie, lange koude winters en langer nachten. Berggebieden alpen. 

Wereld

• Dichtbevolkt: China, India, Java, Westueiropa, oosten van VS e brazilie 

Zoek op wat de EGKS en EEG is.

5.2 en 5.3 Verschillen in Welvaart

Verschillen in welvaart  - EU

• 1952: EGKS - 1958: EEG -> later EG -> 1992: EU (nu ook Oost-Europa - SU)

Doelstellingen. Wat zijn deze?

1. Vrij verkeer van personen en goederen (beschermen van markt)
2. Afspraken/wetten allerlei zaken (invoerrechten, subsidie. milieueisen)

Verschillen in welvaart - wereldwijd

• Welvaart -> gemiddelde inkomen (BNP)
• Energieverbruik
• Welzijn (voedselvoorziening, inkomsten, educatie - analfabetisme, zorg)

Wat zijn de doelstellingen van de EU? 

- vrij verkeer van personen/goederen

- afspraken over verschillende zaken (invoerrechten, subsidie, milieu)

Welke landen niet bij EU?

Noorwegen (aardolievoorraaden) en Zwistserland- zo rijk dat ze geen voordelen zien. 

Zweden en Denemarken geen euro. 

Andere landen moeten eerst voldoen aan eisen. Lage welvaart. 

Brexit. Waar staat dat voor? Britan-exit. 

Na de doelstellingen. 

Wereldwijd. Een paar indicatoren voor de welvaart. Zoals?

• BNP: gemiddelde inkomen van mensen. Westerse cultuur. 
• Gemiddelde energieverbruik. Soms grote verschillen zoals Amerika en Zuid-Afrika. 
• Energieverbruik
• 
  

Granaat = gelijkblijvend

(geboorte = sterfte)

Rijk

UI/Urn = afnemend 

(geboorte < stervend) 

Rijk

Piramide = groeiend 

(geboorte > sterfte)

Arm

Afronding les 6/7

Huiswerk

• Opdrachten werkboek H5.1 t/m 5.3 maken

Volgende week: H5.4 en 5.5 (en evt. herhaling) Laatste les van dit schooljaar!

Geniet van het weekend!

Vraag 2 - Bevolking en ruimte - re-urbanisatie - blz 117 (H5)

Hieronder zie je drie afbeeldingen van bouwprojecten uit de regio Rotterdam

Welke afbeelding past het best bij het begrip re-urbanisatie?


Bron: toets ak 2017

1. 
2. 
3.