H5.4

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand
Lesdoelen:
In deze paragraaf leer je:
- hoe en waardoor Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst.
- hoe de opstand een oorlog werd.
- hoe de Nederlandse onafhankelijke staat tot stand kwam.

KA: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.
1 / 16
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 4

This lesson contains 16 slides, with interactive quizzes, text slides and 1 video.

Items in this lesson

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand
Lesdoelen:
In deze paragraaf leer je:
- hoe en waardoor Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst.
- hoe de opstand een oorlog werd.
- hoe de Nederlandse onafhankelijke staat tot stand kwam.

KA: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Slide 1 - Slide

VWO 4  5.4 De Nederlandse Opstand

Het ontstaan van de Opstand
Sinds de 15e eeuw hadden de gewesten in de Nederlanden één landsheer.
--> Géén eenheid; ieder gewest (Staten) en steden eigen bestuur.
Karel V landsheer van de Nederlanden van 1515 - 1555
Kritiek op Karel V:
- Karel V versterkte het centrale bestuur (Brussel).
- Karel V vervolgde de protestanten
- Karel V hief hoge belastingen voor de vele oorlogen die hij voer.

Gevolg:​
-wantrouwen bij hoge edelen die de macht dreigden kwijt te raken aan ambtenaren​.
- steden en gewesten zagen maatregelen als bedreiging voor hun privileges​
- veel bestuurders hadden door hun humanisme bedenkingen bij de kettervervolgingen​



Karel V

Slide 2 - Slide

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Het ontstaan van de Opstand
--> 1555 Fillips II volgt Karel V op.
Onvrede werd nu nog groter;
- Verliet Brussel en verbleef permanent in Madrid.
- Vertrouwelingen buiten Nederland kregen hoge posities --> zette de Nederlandse adel zo buiten spel.
- Vroeg wederom hoge belastingen voor oorlog tegen Frankrijk.
- Zet vervolging protestanten voort

Fillips II en Willem van Oranje hadden in eerste instantie een goede verstandshouding. --> benoemd Willem tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht.
Fillips II koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden.
Willem van Oranje Nassau

Slide 3 - Slide

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Het ontstaan van de Opstand
Filips stelde Margaretha van Parma aan als landvoogdes. 
Oranje en andere edelen pleitten voor meer godsdienstvrijheid. ​

                    

   
Ce ne sont que des gueux": 'Vrees niet mevrouw, het zijn maar bedelaars."

Na de Beeldenstorm trad Alva (de IJzeren hertog) als nieuwe landvoogd keihard op tegen de calvinisten en de bestuurders. Oranje vluchtte naar Duitsland. In 1568 viel hij met legers de Nederlanden binnen, het begin van de Tachtigjarige Oorlog.​

Slide 4 - Slide

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Opstand en oorlog
Alva sloeg de aanvallen van Oranje met gemak af, maar maakte zich gehaat door nieuwe belastingen. Oranje ging samenwerken met de geuzen: calvinistische opstandeling in de Nederlanden tegen Filips II.​

In 1572, na de verovering van Den Briel, gaven de meeste steden zich over aan de geuzen en verklaarden zich voor Oranje.​

De geuzen en de troepen van Alva begingen veel wreedheden. ​

Alva heroverde de hele Nederlanden behalve Holland en Zeeland.​







Slide 5 - Slide

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Opstand en oorlog
In 1570 kwam Filips in geldnood door de oorlog met Ottomaanse rijk, de Spaanse soldaten sloegen daarop aan het plunderen. ​
De gewesten sloten vrede met het opstandige Holland en Zeeland. Doel:​
- vertrek van alle Spaanse troepen​. 
- Holland en Zeeland bleven calvinistisch, andere gewesten katholiek​. 

Nadat alle Spaanse troepen waren vertrokken werd Parma de nieuwe landvoogd. De zuidelijke gewesten sloten een verbond met hem. De andere gewesten vormden de Unie van Utrecht. Dit werd de kern van een nieuwe Nederlandse staat.




Spaanse wreedheden in Haarlem
Hertog van Parma, landvoogd van de Nederlanden

Slide 6 - Slide

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Een onafhankelijke staat
In de Unie van Utrecht was afgesproken dat alle gewesten godsdienstige zaken zelf regelden. Maar de calvinisten namen bijna overal de macht over en verboden de katholieke kerk. ​
Filips en Oranje werden openlijk vijanden. De Staten-Generaal van de Unie zwoeren Filips af in het Plakkaat van Verlatinge (1581).​
Parma veroverde veel steden in Vlaanderen en Brabant. Oranje werd in 1584 vermoord, Parma nam in 1585 Antwerpen in. De Spaanse overwinning leek dichtbij. Filips wilde ook afrekenen met de protestantse Engelse koningin, maar zijn vloot ging ten onder in 1588.

Slide 7 - Slide

Slide 8 - Video

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Het onafhankelijke staat
In 1588 besloten de Staten om zelf de soeverein van hun gewesten te worden. ​
Ze vormden de Republiek. Tussen 1588 en 1598 veroverde prins Maurits als stadhouder bijna het hele noorden voor de Republiek.​

Na het twaalfjarige bestand (1609-1621) rukte eerst Spanje op, maar daarna veroverde de Republiek steden in het oosten en zuiden. In 1648 sloten Spanje en de Republiek de Vrede van Munster.​



Jonge prins Maurits 1588
Ondertekening vrede van Münster
Kaart van de Republiek tussen 1715 en 1789.
Bestond uit de soevereine provinciën Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Overijssel en Gelderland, plus het landschap Drenthe en de verschillende Generaliteitslanden.

Slide 9 - Slide

VWO 4
5.4 De Nederlandse Opstand

Aan de slag!
- Maak de Memory opdracht door hierop te klikken. Voeg een screenshot toe in de volgende slide.
- Maak de Eindopdrachten in Teams
- Oefen met de kenmerkende aspecten via Quizziz. joinmyquiz.com code 
8345 4587

Slide 10 - Slide

Voeg het screenshot toe van de memoryopdracht.

Slide 11 - Open question

Beschrijf in het kort het bestuur in de Nederlanden in 1500. Gebruik de begrippen landsheer, stadhouder en Staten.

Slide 12 - Open question

Noem 4 redenen voor toenemende onvrede over het beleid van Fillips II in de Nederlanden.

Slide 13 - Open question

Gebruik paragraaf 5.3. Leg uit dat de Opstand;
- gerechtvaardigd kon worden met de leer van Calvijn, maar
- niet gerechtvaardigd kon worden met de leer van Luther.

Slide 14 - Open question

Gebruik afbeelding 5.24.
Leg uit dat de afbeelding past bij het KA van deze paragraaf.

Slide 15 - Open question

Lees de tekst 'Oorzaken van de Opstand'.
Juist
Onjuist
De onvrede in de Nederlanden tijdens Fillips II was een gevolg van zijn politiek van decentralisatie.
Veel humanistisch geïnspireerde stadsbestuurders in de Nederlanden hadden bedenkingen bij de kettervervolginge
De onvrede over het beleid van Fillips II werd versterkt doordat hij voor zijn oorlogen hoge belastingen vroeg.
Hagenpreken in Vlaanderen leidden tot de Beeldenstorm die als een lopend vuurtje door de Nederlanden raasde.

Slide 16 - Drag question