Examentraining 2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

K11

VRAAG

Uit welke bloemen van de brandnetel kunnen vruchtjes ontstaan?

A. alleen uit de vrouwelijke bloemen

B. alleen uit de mannelijke bloemen

C. uit zowel de mannelijke als de 

D. vrouwelijke bloemen

VRAAG

Zeegras heeft voorkeur voor helder water. Dit water hoeft niet veel voedingsstoffen te bevatten, want zeegras heeft een uitgebreid wortelstelsel. Als het water voedselrijker wordt, is dit ongunstig voor het zeegras omdat het water dan troebeler wordt. 

- Leg uit waardoor troebel water de groei van zeegras remt.

VRAAG

Eén van de pijlen in het schema stelt de fotosynthese voor. Met welke letter is die pijl aangegeven?

P

Q

R

S

T

Prikkels 

- Prikkels zijn stukjes informatie die bij je zintuigen aankomt. Dit kan inwendig én uitwendig.

- Adequate prikkel, prikkels die alleen bij 1 specifiek zintuig past (je hoort niet met je neus)

Impulsen

- Zintuigen zetten prikkels om in impulsen

- Impuls, elektrisch signaal dat via de zenuwen van zintuigen naar hersenen gaat. Of van hersenen naar spieren.

Zenuwcellen

- Gevoelszenuwen: lange uitlopers van gevoelszenuwcellen. Vervoeren impulsen van zintuigcellen naar het centraal zenuwstelsel.

- Bewegingszenuwen: lange uitlopers van bewegingszenuwcellen. Vervoeren impulsen van het centraal zenuwstelsel naar spieren en klieren.

Centrale zenuwstelsel

Bestaat uit verschillende onderdelen:

- Grote hersenen: hier worden impulsen verwerkt (bewustwording) en gemaakt.

- Kleine hersenen: stemt bewegingen van spieren op elkaar af, houdt je in evenwicht.

- Hersenstam: Hier wordt de ademhaling en hartslag geregeld. Speelt rol bij reflexen.

- Ruggenmerg: vervoert impulsen van en naar de hersenen. Speelt rol bij reflexen

Zenuwen

3 verschillende zenuwen:

- Gevoelszenuwcellen: deze cellen vervoeren impulsen van zintuigcellen naar het centraal zenuwstelsel.

- Bewegingszenuwcellen: deze cellen vervoeren impulsen van het centraal zenuwstelsel naar spieren en klieren.

- Schakelzenuwcellen: het centraal zenuwstelsel is opgebouwd uit deze cellen.

Zenuwen

3 verschillende zenuwen:

- Gevoelszenuwcellen: deze cellen vervoeren impulsen van zintuigcellen naar het centraal zenuwstelsel.

- Bewegingszenuwcellen: deze cellen vervoeren impulsen van het centraal zenuwstelsel naar spieren en klieren.

- Schakelzenuwcellen: het centraal zenuwstelsel is opgebouwd uit deze cellen.

Bewuste reactie

Als prikkel bij lichaam aan komt wordt hij door je zintuigen omgezet in impulsen. De impulsen gaan naar je hersenen, daar gebeurd je bewustwording.

Je hersenen kunnen nu als reactie op deze informatie je lichaam aansturen. Dit doen ze ook via impulsen.

Je hersenen bepalen dus was er gaat gebeuren. Je reactie is dus bewust. Dit wordt daarom een bewuste reactie genoemd. 

Reflex

Een reflex is een onbewuste reactie. Dit gebeurt zonder dat je erover na denkt. Pas na de reactie wordt er een impuls naar de hersenen verstuurd.

De weg die een impuls bij een reflex aflegt noem je de reflexboog.

Gezichtszintuig

- In het oog ligt het gezichtszintuig

- Adequate prikkel = Licht

Buitenkant oog

- Wenkbrauw: Vangt zweet van het voorhoofd.

- Traanklier: produceert traanvocht.

- Oogleden: verdelen traanvocht over het oog en beschermen het oog.

- Wimpers: Houden licht en vuil tegen.

- Traanbuis: voert traanvocht af naar de neusholte.

Voorkant oog

Hoornvlies: het voorste deel van het harde
oogvlies en is doorzichtig.

Pupil: Dit is een gat in je iris en hiermee wordt
de hoeveelheid licht in je oog bepaalt.

Iris: Dit is het gekleurde gedeelte in je oog. 

Bepaald de grote van de pupil.

Lens: Kan boller en platter worden om het
beeld scherp te maken. 

Dit noem je accommoderen. 

Pupilreflex

Kringspieren aangespannen:
pupil wordt kleiner

Lengtespieren aangespannen:
pupil wordt groter

Wat is de functie van de pupilreflex?

Binnenkant

Harde oogvlies: buitenste laag en geeft stevigheid en bescherming.

Hoornvlies: het voorste deel van het harde oogvlies en is doorzichtig.

Vaatvlies: bevat bloedvaten.

Netvlies: hier liggen de zintuigcellen.

Glasachtige lichaam: dit is een heldere, doorzichtige vloeistof.

Binnenkant

Kegeltjes: hiermee zie je kleur. Deze liggen voornamelijk in je gele vlek. Kegeltjes werken pas bij een grote hoeveelheid licht.

Staafjes: hiermee zie je grijstinten en het verschil tussen licht en donker. Deze werken ook al bij een beetje licht. Ze liggen op niet op gele vlek.

Buitenkant oog

Buitenkant oog

De huid

- De opperhuid = bovenste laag. Deze bestaat uit
hoornlaag(dode cellen) en kiemlaag (nieuwe cellen).
De pigmentcellen in kiemlaag beschermen
tegen uv-straling

- De lederhuid, hier zitten zintuigen en bloedvaten.
De bloedvaten en zweetklieren regelen
lichaamstemperatuur.

- Onderhuids bindweefsel, zit vetcellen.
Vet beschermt je tegen stoten en kou.

Zintuigen in je huid

Ruiken & proeven

- 

Hormonen

- Hormonen, eiwitachtige stofjes die via je
bloed vervoerd worden. Deze stofjes bevatten informatie voor je cellen.

Hypofyse, hormoonklier in de hersenen. Maakt verschillende hormonen:

1. Groeihormoon

2. Hormonen die andere hormoonklieren aansturen.

Hormonen

- Hormonen, eiwitachtige stofjes die via je
bloed vervoerd worden. Deze stofjes bevatten informatie voor je cellen.

Hypofyse, hormoonklier in de hersenen. Maakt verschillende hormonen:

1. Groeihormoon

2. Hormonen die andere hormoonklieren aansturen.

Schildklier

- Hormoonklier onder aan je hals.

- Maakt schildklierhormoon, zorgt ervoor dat er verbranding plaats vindt in je cellen

Bijnieren

- Hormoonklier op je nieren

- Maakt adrenaline, zorgt ervoor dat je kan vechten of vluchten en komt vrij in situaties waarin je lichaam in gevaar denkt te zijn.

Eilandjes van Langerhans

- Hormoonklier op je alvleesklier

- Maken insuline en glucagon.

Insuline zorgt ervoor dat het glucosegehalte daalt, 

glucagon zorgt dat het glucose gehalte in het bloed weer stijgt.

Eierstokken

- Hormoonklier bij de baarmoeder (laten ook eicellen los)

- Maken oestrogeen en progesteron.

Oestrogeen zorgt onder andere voor ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken.

Progesteron zorgt voor het voorbereiden van de baarmoeder op een baby.

Teelballen

- Hormoonklier in de balzak (maken ook zaadcellen)

- Maken testosteron, zorgt onder andere voor ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken en de productie van zaadcellen.

K12

Geslachtskenmerken 

- Primaire geslachtskenmerken 

- Secundaire geslachtskenmerken 

Bij jongens gaat dat om:

- een zwaardere stem

- zwaardere spieren

- baardgroei

- haargroei rond de geslachtsorganen,
in de oksels en vaak ook op de borst

Bij meisjes:

- borstontwikkeling

- haargroei rond de geslachtsorganen en in de oksels

- een breder bekken

- een dikkere onderhuidse vetlaag

Vrouwelijk geslachtsorgaan

Vrouwelijk geslachtsorgaan

Mannelijke geslachtsorgaan

Mannelijke geslachtsorgaan

De eisprong

De Menstruatiecyclus

Bevruchting

Als een man en vrouw geslachtsgemeenschap hebben gehad, gaan de zaadcellen op weg via de vagina en baarmoeder richting de eicel in de eileider. 

Wanneer de eicel en zaadcel elkaar tegenkomen in de eileider, gaat de kop van de zaadcel de eicel binnen.  Als de kern van de zaadcel en eicel versmelten, noem je dat bevruchting.

 

Jongen of meisje

- De geslachtschromosomen (paar 23) beslissen of je een jongen of meisje bent. 

- De eicel is altijd een X (je moeder heeft namelijk XX)

- De zaadcel heeft een X of Y.

Innesteling

Na de bevruchting begint de bevruchte eicel zich te delen en wordt via de eileider richting de baarmoeder vervoerd. 

Het wordt een bolletje cellen die, eenmaal in de baarmoeder aangekomen, vast gaat zitten in het baarmoederslijmvlies. 

Dit vastzitten in het baarmoederslijmvlies noem je innesteling. Het bolletje cellen wordt dan een embryo genoemd.

Zwangerschap

Door een zwangerschapstest komt een vrouw erachter dat zij zwanger is.

De eerste tien weken van de zwangerschap wordt de embryonale fase genoemd. In deze fase ontstaan alle organen bij het embryo, vanaf daarna groeit het kindje alleen nog maar en wordt het foetus genoemd.

Het embryo/foetus wordt tegen stoten beschermd door vruchtwater en vruchtvliezen. 

Zwangerschap

Vanaf de plek waar het embryo is ingenesteld, ontstaat de placenta (moederkoek). Aan de placenta en aan het embryo/foetus zit de navelstreng vast. 

In de placenta lopen de bloedvaten van het embryo dicht langs de bloedvaten van de moeder. 

Voedingsstoffen en zuurstof worden vanuit het bloed van de moeder afgegeven aan het bloed van het kindje en andersom.

Prenataal onderzoek

Onderzoek van de baby tijdens de zwangerschap.

4 manieren:

- Echo, apparaat van buiten af de baby zichtbaar maken

- Vlokkentest, cellen worden weggehaald uit de groeiende placenta. Hier wordt naar DNA gekeken voor erfelijke ziektes

- Vruchtwaterpunctie, cellen van de foetus worden weggehaald uit vruchtwater. Ook kijken naar DNA

- NIPT (niet-invasieve prenatale test), bloedonderzoek van bloed van de moeder.

Bevalling

Na ongeveer 40 weken komt de
baby ter wereld.

   

De bevalling bestaat uit drie fases:

1. Ontsluiting

2. Uitdrijving

3. Nageboorte

Ontsluiting

In deze fase wordt de baarmoedermond wijder. 

De moeder kan pas beginnen met persen als 

de baarmoedermond een diameter heeft van 10 cm.

Uitdrijving

Als er persweeën zijn, zal het kindje uit de 

baarmoeder worden gedreven.

Het kindje gaat het geboortekanaal door, 

naar buiten.

Nageboorte

Weeën die ongeveer een kwartier na de 

geboorte van het kindje beginnen, 

zorgen voor de nageboorte. 

De placenta, vruchtvliezen en resten 

van de navelstreng zullen de vrouw verlaten.

Voorbehoedsmiddelen

Een voorbehoedsmiddel gebruik je om zwangerschap en eventuele soa's te voorkomen. 

Een ander woord voor voorbehoedsmiddelen zijn anticonceptiemiddelen. 

Anticonceptie betekent: voorkomen van bevruchting, het gaat hier over de zwangerschap.