Spreekwoordelijk

• LOB
• MBO
• Studiejaar 1

Letterlijk of figuurlijk?

Nederlands 
YJT2A

Figuurlijk taalgebruik

In onze taal komen heel veel uitdrukkingen en gezegden voor die je soms in de war kunnen maken. Er wordt dan iets anders gezegd dan dat er bedoeld wordt.

Een voorbeeld van zo'n uitdrukking is bijvoorbeeld:

 "De poppen aan het dansen hebben".

De poppen aan het dansen hebben

1. Een feestje vieren
2. De ruzie of problemen kunnen beginnen
3. Veel fantasie hebben
4. Iets doen wat niet kan

Twentsch
Wat betekent: "Noe he'j 't schoap an't driet'n?"

Figuurlijk taalgebruik

- Iemand gebruikt figuurlijk taalgebruik als hij wil overdrijven of als hij iets mooier wil maken.

Bijvoorbeeld: 'Ik heb het zó warm, ik smelt!' 

Eigenlijk maak je een vergelijking met een voorbeeld uit de werkelijkheid: als boter héél warm wordt, dan smelt het ook. Je kan dus, door het woord 'smelten' te gebruiken, duidelijk maken dat je het écht héél erg warm hebt!

Misverstanden

Figuurlijk taalgebruik kan helemaal verkeerd begrepen worden. 

Ze nemen figuurlijk taalgebruik letterlijk. Hierdoor krijgt de tekst een heel andere betekenis.

- Als je iets wilt weten, moet je aan de bel trekken.

Met 'aan de bel trekken' wordt bedoeld 'ergens aandacht voor vragen' en niet letterlijk aan een echte bel trekken.

Bedenk zelf nog een voorbeeld van figuurlijk taalgebruik dat verkeerd begrepen zouden kunnen worden.

Letterlijk of figuurlijk?

Letterlijk taalgebruik

Letterlijk taalgebruik → Je bedoelt een uitspraak precies zoals je het zegt.

Gezegden

Een gezegde of zegswijze is ook een voorbeeld van figuurlijk taalgebruik. Een gezegde is meestal een deel van een zin. Een spreekwoord bestaat uit een hele zin.

In de Nederlandse taal bestaan heel erg veel uitdrukkingen waarmee iets anders bedoeld wordt, dan dat er gezegd wordt.

Opdracht 1 

1.  Schrijf de uitdrukkingen op

2. Schrijf op of je de uitdrukking al kent

3. Schrijf de figuurlijke betekenis op

(zie filmpje)

Opdracht

In het filmpje zie je dat de jongen en het meisje 10 uitdrukkingen letterlijk uitbeelden. Er staan een paar taalfoutjes in de tekst van het filmpje (maar dat is een andere les 😉).

Indien nodig kijken we het filmpje 2 keer!

Maak opdracht 2

Een gezegde of zegswijze is ook een voorbeeld van figuurlijk taalgebruik. Een gezegde is meestal een deel van een zin.

In de Nederlandse taal bestaan heel erg veel uitdrukkingen waarmee iets anders bedoeld wordt, dan dat er gezegd wordt.

Bekijk clip

De zanger in de clip heeft in zijn tekst een paar (figuurlijke) uitdrukkingen gebruikt. Luister goed en schrijf op welke uitdrukkingen je hebt gehoord bij opdracht 3. 

Als iemand moeilijk haalbare doelen stelt, dan

1. Legt hij de lat te hoog
2. Doet hij iets op stel en sprong

Wat bedoelt de zanger met 'dit is andere koek'?

1. Dit is iets héél anders dan dat je gewend bent
2. Dat heeft iemand verzonnen

Bij die jongen valt het ......................... meestal iets later.

1. Dubbeltje
2. Kwartje

Maak opdrachten 4 & 5

Een gezegde of zegswijze is ook een voorbeeld van figuurlijk taalgebruik. Een gezegde is meestal een deel van een zin.

In de Nederlandse taal bestaan heel erg veel uitdrukkingen waarmee iets anders bedoeld wordt, dan dat er gezegd wordt.

alle proemn in n drek

1. Sporen door de modder
2. Alles gaat verkeerd

As ' n schoap owwer ' n dam is dan steet het hek los

1. Daar moet een goede reden voor zijn
2. Als er een schaap over de dam is volgen er meer.

A’j mekaar geliek geft, bu’j rap oet e kuierd

1. Als je elkaar gelijk geeft, sta je snel weer buiten
2. Zo voer je geen goede discussie

Kreei van 'n wief

1. Dat krijg je van een vrouw
2. Een brutale vrouw

plaank int gat

1. Een 'schop onder je kont'
2. Doe de deur dicht

Is nog nig dreug achter de oor'n

1. Heeft nog niet voldoende ervaring
2. Hij wil niet luisteren

Hee löp te nöaln

1. Hij loopt te zeuren
2. Hij loopt te twijfelen

Ik loat mie nich in 'n tuk driet'n

1. Ik laat me niet omkopen
2. Ik laat me niet voor de gek houden