Paragraaf 14.5/14.6: Luchtkwaliteit en longaandoeningen/Gaswisseling bij dieren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Welkom allemaal!

Pak je spullen:

• Biologieboek
• Schrift en pen 
• Mobiel in de tas!

Mooi! Dan gaan we beginnen!

Wat gaan we doen?

• Herhaling paragraaf 14.4: Inademen en uitademen

• Uitleg 14.5/14.6: Luchtkwaliteit en longaandoeningen/Gaswisseling bij dieren

• Zelfstandig werken

Wat wordt er uitgewisseld in de longblaasjes

1. Zuurstof bloed in, Koolstofdioxide uit
2. Koolstofdioxide bloed in, Zuurstof uit
3. Stikstof bloed in, Koolstofdioxide uit
4. Zuurstof bloed in, Stikstof uit

De borstademhaling begint met

1. ribben en borstbeen bewegen omhoog
2. ribben en borstbeen bewegen omlaag
3. Longen worden groter
4. Longen worden kleiner

Bij een normale ademhaling gebruik je maar 1 manier van ademhalen.

1. Waar
2. Niet waar

Bij borstademhaling beweegt of bewegen

1. middenrif
2. ribben en borstbeen

Bij buikademhaling beweegt of bewegen

1. middenrif
2. ribben en borstbeen

Bij inademing door buikademhaling....

1. Trekken de buitenste tussenribspieren samen
2. Trekken de binnenste tussenribspieren samen
3. Trekt het middenrif samen
4. Trekken de buikspieren samen

Paragraaf 14.5: Luchtkwaliteit en longaandoeningen

Basisstof 5: Luchtkwaliteit en longaandoeningen

Lesdoel

1. Ik kan omschrijven wat er aan de hand is bij astma, bronchitis, longemfyseem, tuberculose en hooikoorts.

Luchtkwaliteit

• In lucht komen van nature bacteriën, sporen en stuifmeelkorrels voor.

• De lucht kan verontreinigd zijn met fijnstof en bepaalde gassen.

ASTMA

Erfelijk aanleg 

Bronchiën zijn ontstoken

Plotseling benauwd -->

Luchtwegen vernauwen 

COPD

Chronische bronchitis en longemfyseem 

- Longen zijn beschadigd 

- 50% zuurstof

- Roken een oorzaak

- Chronische ziekte 

Longemfyseem

Tuberculose

Bacterie in lichaam / luchtwegen

Veel hoesten

Erg besmettelijk

Antibiotica voor genezing

Hooikoorts

Stuifmeel prikkelen de slijmvliezen

Allergie

Je afweersysteem reageert sterk op een stof

Allergische reactie

Uitslag, branderig gevoel, astma, jeuk, gezwollen ogen

Samenvattend

astma: Ontsteking van de bronchiën

chronische bronchitis: Blijvende ontsteking van de bronchiën

COPD: Verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem.

longemfyseem: Beschadiging van de longblaasjes --> minder zuurstof opname. 

Tuberculose: Veroorzaakt door een bacterie.

Paragraaf 14.6: Gaswisseling bij dieren

Lesdoel

1. Ik kan beschrijven hoe de gaswisseling plaatsvindt bij verschillende diergroepen.

Gaswisseling bij dieren kan plaatsvinden via:

• Longen
• Huid
• Kieuwen
• Tracheeën

Longen

Zoogdieren, vogels en reptielen

Reptielen > koudbloedig dus hoeven lichaamstemperatuur niet op peil te houden > 

minder verbranding > minder O2 nodig > oppervlakte longen van reptielen is daarom kleiner

Huid

Zuurstof wordt via het weefselvloeistof naar de haarvaten getransporteerd

Kieuwen

Hierin liggen veel haarvaten

Opname O2 en afgifte CO2

Ademen met kieuwen

Tracheeën 

Luchtbuizen in het insectenlichaam 

Via openingen aan de zijkant van het lichaam komt lucht in de tracheeën, die openingen heten stigma's. 

Tracheeën vertakken zich steeds verder tot aan spieren en organen = lucht met O2 komt overal in het lichaam terecht

O2 wordt vanuit tracheeën opgenomen in de cellen> groot opp dus gaat snel

Bij veel soorten insecten zitten vooral stigma's in het achterlijf

> door pompende bewegingen achterlijf = verversen lucht

Geen ademhalingsorganen

Gaswisseling vindt plaats via het celmembraan

Samenvattend:

Zoogdieren > longen

Vogels > longen

Reptielen > longen

Jonge amfibie > kieuwen en huid

Volwassen amfibie > huid (+ longen)

Vissen > kieuwen

Eencelligen > celmembraan

Lesdoel check!

Kan ik:

- omschrijven wat er aan de hand is bij astma, bronchitis, longemfyseem, tuberculose en hooikoorts?

- beschrijven hoe de gaswisseling plaatsvindt bij verschillende diergroepen?

Astma

1. Longblaasje vermeerderen zich in sneltempo
2. De slijmvliezen in de luchtwegen zijn verdikt
3. Longblaasjes gaan stuk
4. De luchtpijpringen zijn stuk

COPD:

1. Is te genezen
2. Gaat vanzelf over
3. Heb je tot je dood
4. Geen van allen is juist

Wat is smog?

1. Een energiebron
2. Rook uit sigaretten
3. Mist
4. Luchtvervuiling door rook en gas

Waarmee haalt een kip adem?

1. Longen
2. Kieuwen
3. Tracheeën
4. Huid

Bij dit dier vindt gaswisseling via de longen en de huid

1. Juist
2. Onjuist

Welke dieren gebruiken tracheeën voor gaswisseling

1. Vogels
2. Insecten
3. Spinnen
4. Eencelligen

Waar vindt bij eencellige dieren de gaswisseling plaats

1. In de celkern
2. In de vacuole
3. Op het celmembraan
4. In de bladgroenkorrels

Wat zijn tracheeën?

1. Kleine openingen in bladeren
2. Buisjes die zuurstof naar de cellen brengen
3. Kieuwplaatjes in een kiew
4. Een type insecten

Huiswerk

Wat:

Paragraaf 14.5: opdrachten 1 t/m 8

Paragraaf 14.6: opdrachten 1 t/m 8

Hoe:

Alleen of in tweetallen (fluisteren!)

Hulp nodig? Zoek het op in je boek of vraag om hulp

Klaar? maak een samenvatting en een begrippenlijst van paragraaf 14.5/14.6 

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!