In hoeverre verandert het wezen van de mens door onze omgang met techniek? - 9.1 Verbeek en de echoscopie

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

In hoeverre heeft techniek een rol in het maken van morele keuzes?

Argumenten, uitleg en voorbeelden.

In hoeverre verandert het wezen van de mens door onze omgang met techniek?

9.1

Primaire tekst

Verbeek - De morele betekenis van echoscopie

Waar gaat het over?

Peter-Paul Verbeek

Technologische ontwikkelingen transformeren onze bestaanservaring. Dit heeft gevolgen voor de manier waarop wij morele oordelen vellen.

Technologie is moreel geladen; het heeft invloed op morele handelingen en beslissingen.

Peter-Paul Verbeek

(1970)

Techniek als 'bemiddelaar' van moraal

(I) technologie hoeft dan zelf geen handelingsvermogen toegekend te krijgen om de morele lading van techniek zichtbaar te krijgen.

Moraal komt tot stand in de manier waarop techniek vorm geeft aan de relatie tussen mens en wereld.

(I)

(I) staat voor implicatie

Technologie

Technologie is niet alleen instrument dat we gebruiken, technologie heeft zelf ook handelingsvermogen.

Mogelijkheden en gevolgen van technologie kunnen wij niet altijd voorzien of in de hand hebben. 

Techniek bepaalt voor een deel onze besluitvorming en ons handelen.

Verbeek

Verschil tussen mens en technologieën; mensen zijn in staat morele oordelen te vormen en technologieën niet.

Ze geven wel vorm aan morele handelen van mensen en de morele oordelen die daaraan ten grondslag liggen.

Twee dimensies relatie 

mens-techniek-wereld

1. techniek bemiddelt de manier waarop mensen in de wereld aanwezig zijn.

(onze handelingen - wat wij doen)

2. techniek bemiddelt de manier waarop de wereld voor mensen aanwezig kan zijn.

(onze waarnemingen en interpretaties)

(2) -> hierdoor is techniek een centrale rol gaan spelen in domeinen van het menselijke denken.

Vrijheid

We zijn niet vrij van invloeden en beperkingen van buitenaf (bijv. technologie).

We kunnen ons wel op een vrije manier ertoe verhouden.

Ons moreel oordeelsvermogen, ons handelen en onze vrijheid zijn bemiddeld door technologie. Er blijft echter altijd vrijheid om ons te verzetten tegen het beslag dat technologie op ons legt, of om er op een nieuwe manier mee om te gaan.

Centrale rol van technologieën in domeinen van het menselijke denken.

Wetenschappelijk onderzoek doen: MRI, telescopen

Kennis: verruiming, meer verklaringen en waarnemingen

Ethiek: de manier waarop mensen de wereld waarnemen en begrijpen heeft vorm aan morele oordelen en dus morele handelingen.

Aan de slag

De omgang met techniek verandert onze moreel oordeelsvermogen

De morele relevantie van echoscopie schuilt in de manier waarop deze technologie bemiddelt hoe het ongeboren kind zichtbaar aanwezig is. Echoscopie belichaamt als het ware een 'interpretatie' van het ongeboren kind [...] Daarmee is echoscopie niet simpelweg een 'venster in de baarmoeder', maar bemiddelt het actief hoe het ongeboren kind ervaren wordt." -p.188

Op drie manieren:

• foetus als persoon: echoscopie isoleert kind van moeder
  
• foetus als patiënt: medische variabelen en risico's in beeld
  
• relatie tussen foetus en ouder: moeder als (dreigende) omgeving

Aan de slag

De omgang met techniek verandert onze moreel oordeelsvermogen

De belangrijkste bemiddelende rol van echoscopie is dat deze technologie ouders in verwachting verandert in beslissers met betrekking tot het leven van hun ongeboren kind. [...]

Enerzijds moedigt deze technologie abortus aan, omdat ze het mogelijk maakt lijden te voorkomen. 

Anderzijds ontmoedigt echoscopie abortus omdat het de emotionele band tussen ouder en 'kind' versterkt." 

blz. 191

Maar sowieso hebben ouders nieuwe verantwoordelijkheid!

Eindterm 13

De kandidaten kunnen de opvattingen van Clark, Kockelkoren, Verbeek en De Mul over de vraag of het wezen van de mens verandert door de omgang met techniek en wetenschap uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:
• dat mensen van nature al technologische wezens zijn (Clark);

• dat omgang met techniek de zintuiglijke ervaring verandert (Kockelkoren);

• dat omgang met techniek het moreel oordeelsvermogen verandert (Verbeek);
• dat hedendaagse techniek de menselijke identiteit verandert (De Mul).

Eindterm 16

De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Verbeek techniek het moreel oordeelsvermogen verandert. Daarbij kunnen zij betrekken:

• een uitleg met tekstfragment 10 van Verbeeks argument dat techniek het moreel handelingsvermogen van de mens transformeert.

1. Wat bedoelt Verbeek met de uitspraak dat echoscopie een 'morele actant' is?

-

2. Hoe zou echoscopie volgens Verbeek de manier veranderen waarop aanstaande ouders hun verantwoordelijkheid ervaren ten opzichte van hun ongeboren kind?

-

3. Leg uit hoe volgens Verbeek echoscopie de relatie tussen mens, techniek en ethiek herdefinieert. Illustreer je antwoord met een concreet voorbeeld en neem daarbij een standpunt in over de rol van technologie in morele keuzes.

1. Wat bedoelt Verbeek met de uitspraak dat echoscopie een 'morele actant' is?

-

2. Hoe zou echoscopie volgens Verbeek de manier veranderen waarop aanstaande ouders hun verantwoordelijkheid ervaren ten opzichte van hun ongeboren kind?

-

3. Leg uit hoe volgens Verbeek echoscopie de relatie tussen mens, techniek en ethiek herdefinieert. Illustreer je antwoord met een concreet voorbeeld en neem daarbij een standpunt in over de rol van technologie in morele keuzes.