Vogel

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Vogels

Aan het eind weten jullie...

• Wat de kenmerken van vogels zijn
• Welke snavelvormen er zijn en wat het verband is met soorten voedsel 
• Wat de verschillende soorten gedragingen van vogels zijn
• Hoe vogels gehuisvest kunnen worden
• Hoe je vogels hanteert
• Hoe je een geslachtsbepaling bij vogels uitvoert
• Hoe je een body condition score bij vogels uitvoert
• Wat leewieken en kortwieken is
• Wat veel voorkomende vogelziektes zijn en welke meldingsplicht daarbij hoort
• De exterieuronderdelen en het zenuwstelsel van vogels
• Wat CITES inhoudt

Oranje gemarkeerd: met deze onderdelen ga je zélf aan de slag d.m.v. dia's in de LessonUp en de Verwerkingsopdracht vogel.

Wat weet je al over vogels?

Kenmerken van vogels

• Veren
  
• Vleugels
• Snavel
• Eieren
• Groepsdieren
• Zeer sociaal!
• 10.000 soorten, 500 in NL

Afbeelding 1: blauwe hyacint ara

Orden van vogels

• Nandoes
  
• Watervogels
  
• Hoenderachtigen
  
• Roofvogels en gieren
  
• Ijsvogels, bijeneters,scharrelaars e.a.
• Kraanvogels en rallen
• Toerako’s
• Pelikanen, lepelaars, ibissen e.a.

• Steltvogels
• Duiven
• Uilen
• Valken en caracara’s
• Papegaaiachtige
• Zangvogels
• Invasieve exoten

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Soorten snavels en voedsel

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Soorten snavels en voedsel

• Kegelsnavel -> zaadeters
• Haaksnavel -> vleeseters
• Priemsnavel -> weekdieren, wormen, larven (uit de grond/modder)
• Pincetsnavel -> insecteneters
• Zeefsnavel -> dieren en planten uit het water

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Hoenderachtigen

• Grondvogels
• Vliegen niet ver en hoog
• Kegelsnavel

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Duiven

• Niet vaak in dierenspeciaalzaak
• Kegelsnavel
• Voornamelijk zaadeter

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Papegaaiachtigen

• Korte, vierkante staart
  
• Opvallende kleuren
• Luidruchtig
• Kromsnavel 
• Voornamelijk zaden en noten 

Echte papegaaien, dwergpapegaaien, lories, kaketoes

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Zangvogels

• Soortenrijkste groep vogels
• Onderscheiden zich op muzikaal gebied, door de ver
  ontwikkelde syrinx (spraakorgaan)

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Zeefsnavel

Pincetsnavel

Kegelsnavel

Priemsnavel

Haaksnavel

Soorten zaden

Kanariezaad

Sierduivenvoer

Parkietenzaad

Papegaaienzaad

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Grit en maagkiezel

Maagkiezel

• Hele, scherpe steentjes
• Zorgt voor fijn-maling van het voer in de spiermaag

Grit

• Bestaat voornamelijk uit kalk
• Maken van de eischaal en algemene groei!

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Krop

Holte in de keel van vogels waar voedsel tijdelijk wordt opgeslagen. 

Wat is hier het nut van?

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Wat is dit?

1. Maagkiezel
2. Grit
3. Bodembedekker

Gedragingen

• Foerageergedrag
• Territoriaal gedrag
• Baltsgedrag
• Exploratiegedrag

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Foerageergedrag

• Foerageren is het zoeken en vinden van voedsel 
• In het wild bestaat bijna de helft van de wakkere uren van een vogel uit foerageren!

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Territoriaal gedrag

• Een territorium is een gebied dat ''eigen'' is aan de vogel of een groep vogels, en dat sterk verdedigd wordt tegen soortgenoten
• Zingen, drummen, dreigen
• Hoe kunnen wij hier als dierverzorger rekening mee houden?

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Exploratiegedrag

• Exploreren = onderzoeken
• Nieuwsgierigheid; het zoeken naar nieuwe situaties en onderzoeken van situaties

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Baltsgedrag

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Deel 2 

Even wat anders ...

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Huisvestingsvormen 

Sierkooi

Kamervolière &
buitenvolière 

Vitrinekooi

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Waar houdt je rekening mee m.b.t. huisvesting?

• Samenlevingsvorm
• Nooit in de volle zon
• Niet op een te donkere plek
• Nooit in de (buurt van de) keuken
• Nachthok
• Nestkast
• Meerdere zitstokken
• Speelmateriaal
• Badjes

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Een parkiet wil graag een kooi met..

1. Verticale spijlen
2. Horizontale spijlen

Soorten bodembedekkers

In vogelverblijven kunnen veel soorten bodembedekkers gebruikt worden. Iedere bodembedekker heeft zijn eigen voor- en nadelen.

Onderstaande dia's kun je zelfstandig doornemen om meer te weten te komen over de verschillende soorten bodembedekkers.

Bodembedekking: Volièrezand

• Schelpenzand
• stoffig
• neemt niet goed vocht op
• ruikt wel aangenaam
• 
  

Bodembedekking: houtkrullen/snippers

• Zijn niet heel stofig
• Kan na een lange tijd gaan schimmelen
• Kan lekker aan genaagt worden
• Neemt redelijk goed vocht op
• 
  

Bodembedekking: Vlassnippers

• Zijn wat fijner dan beukensnippers
• Grotere kans op ongedierte
• 
  

Bodembedekking: Corbo

• Gemaakt van gedroogde maiskolven
• Stoft niet
• Hoeft niet vaak ververst te worden
• Vogels gaan er wel aan knabbelen
• 
  

Bodembedekking: Zeolit

• Milieuvriendelijk
• Geurloos
• Neemt goed vocht op
• stoft weinig
• Niet vaak verversen
• 
  

Bodembedekking: Kranten

• Stoft niet
• Goedkoop
• Stikkingsgevaar!

Hanteren

Bij het hanteren let je erop dat je het borstbeen van de vogel áltijd vrij laat

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Body Condition Score (BCS)

• De conditie van een vogel bepalen is lastig,
  de veren laten moeilijk zien hoe mager of dik een vogel is 

• De conditie bepaal je door te voelen aan het borstbeen
  - Voel je een duidelijk of scherp puntje -> te mager
  - Voel je het borstbeen een beetje -> goed
  - Voel je het borstbeen niet -> te dik

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Gezondheid bepalen

Gezonde vogel

• Actief en alert
• Aaneengesloten verendek
• Goede eetlust
• Stevige ontlasting

Zieke vogel

• Veren staan bol
• Minder actief en alert
• Eetlust neemt af
• Dunne ontlasting

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Wat valt je op?

Gezonde vogels

• Actief
• Glad en glanzend verendek
• Glanzende ogen
• Geen poepresten aan de cloaca
• Vaste uitwerpselen

Zieke vogels

• zitten stil + slapen overdag
• Half dichtgeknepen en waterig ogen
• Doffe veren
• Uitwerpselen aan de cloaca
• 'Spelen' met het voer
• Waterige en stinkende ontlasting

Vliegen verhinderen

Kortwieken versus leewieken (verboden)

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Geslachtsbepaling vogels 

• Verschil in kleuren
• Gedrag
• Grootte
• Details (bijv. wel of geen wangvlek)
• DNA-onderzoek (veren) of endoscopie

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Grasparkiet 

• Verschil neusdoppen
• Mannetje -> blauw
• Pop -> bruin met soms blauwachtige waas

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Kanarie

• Stand van de cloaca
• Man: cloaca staat omhoog
• Pop: cloaca wijst richting staartveren  

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Zebravink

• Verschil in kleur en tekening

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Geslachtsbepaling: endoscopie

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Het geslacht van deze vogel kun je bepalen a.d.h.v. de kleur neusdoppen

1. Papegaai
2. Kanarie
3. Grasparkiet
4. Zebravink

Identificatie en registratie

CITES wetgeving

• Internationale overeenkomst tussen landen ->  afspraken over handel in bedreigde dier- en plantensoorten
• Doel: handel in beschermde soorten regelen

Houders van CITES soorten moeten een boekhouding bijhouden waarin o.a. staat:

• Soort, geboortedatum, geslachtsbepaling (als deze is uitgevoerd), naam van de aanvrager (kweker), nummer van het CITES-document, datum van aankoop, bijlage waar het dier onder valt

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Identificatie en registratie

Ringen van vogels

• Bij sommige soorten is het vereist om vogels te ringen (staan op de CITES lijst)
• Vogels worden geringd met een officiële voetring van een erkende vogelvereniging

Op de ring moet o.a. staan;

• Ringmaat
• De letters NL
• De vereniging
• Een persoonlijk kweeknummer en volgnummer van de vogel

Afbeelding: blauwe hyacint ara

Identificatie en registratie

De ringmaat is afhankelijk van de soort vogel. 

Ringen zijn er in verschillende soorten materialen: staal, aluminium, kunsstof

Afbeelding: blauwe hyacint ara