Hoofdstuk 1 par 1.2 en 1.3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 1 par 1.2 en 1.3

Welke vorm van verwering zie je?

1. Mechanische verwering
2. Chemische verwering

Welke vorm van verwering zie je?

1. Mechanische verwering
2. Chemische verwering

Jong of oud gebergte?

1. Jong
2. Oud

Jong of oud gebergte?

1. Jong
2. Oud

Wat zijn kenmerken van een oud gebergte?

1. Steile toppen en diepe dalen
2. Afgeronde toppen en ondiepe dalen
3. Heuvelachtig landschap
4. Vlak landschap

Een jong gebergte heeft ........

1. Lage toppen, schuine wanden en ondiepe dalen
2. Diepe dalen, hoge toppen en steile wanden

Jong of oud gebergte?

Jong gebergte

Oud gebergte

De Schotse Hooglanden

Was ooit een hooggebergte

Maar het grootste deel van dit gebergte is weggesleten. 

Verwering door vorst

• Water komt in kieren,  
  
• Het gaat vriezen 
  
• Bevroren water (ijs) zet uit 
  
• IJs drukt de steen uit elkaar
  
• Steen breekt 
  

Verwering door temperatuurverschillen

• Iets dat opwarmt, zet uit. Iets dat afkoelt krimpt (meestal)
• Steen warmt overdag op, koelt in de nacht af 
  
• Uitzetten, krimpen, uitzetten, krimpen --> Scheuren 
  
• Denk aan een theeglas! 
  

Verwering door wortels

• Wortels zetten uit, 
  
• in de kieren van de steen (vergelijkbaar met vorstverwering) 
  
• en duwen de steen uit elkaar
  
• waardoor de steen uit elkaar valt 
  

Welke twee manieren van mechanische verwering komen vooral voor in hooggebergte?

1. Verwering door plantenwortels
2. Verwering door vorst
3. Verwering door sneeuwval
4. Verwering door temperatuurverschillen

1.2 - Gesteente verandert

Chemische verwering

Gesteente verandert door werking van zuurstof en vocht op gesteente. 

(Snelheid afhankelijk van klimaat) 

Grotten ontstaan doordat het gesteente oplost. Dit komt door zuur water. 

Kalksteen lost snel op in zuur water.

Hoe ontstaan grotten

• Neerslag sijpelt via scheuren en spleten in het gesteente

• Neerslag verzuurt door plantenwortels

• Zuur water lost kalksteen sneller op dan andere gesteenten

• Grotten ontstaan door chemische verwering

Karstgebied

Karstgebied = landschap wat is ontstaan door het oplossen van grote hoeveelheden kalksteen.

Karst = Duitse naam van een streek op de grens van Slovenië en Italië.

Hier werd het verschijnsel voor het eerst onderzocht en opgeschreven.

Welke vorm van verwering zie je?

1. Mechanische verwering
2. Chemische verwering

Welke vorm van verwering zie je?

1. Mechanische verwering
2. Chemische verwering

Verwering

         Mechanische verwering                            Chemische verwering

Vorstverwering

Biologische verwering

Verwering door temperatuurverschillen

Verwering door plantengroei

Verwering door temperatuursverschillen

Verwering door stoffen die oplossen

Verwering door bevriezing van water

Welke kracht is verantwoordelijk voor massabewegingen?

Erosie

met verweringsmateriaal beladen water, ijs of wind dat een uitschurende werking heeft op het landschap

Winderosie

riviererosie

Op de linkerfoto het rivierdal en op de rechterfoto het gletsjerdal.

Bekijk de doorsnede van de rivier. Welke omschrijving hoort waar?

Veel erosie

Beetje erosie

Sedimentatie grote stukken

Sedimentatie kleine stukken

Uit welk materiaal bestaat zandsteen?
Uit welk materiaal bestaat kalksteen?

Zandsteen en Kalksteen zijn voorbeelden van

Door het stollen van magma ontstaat de groep gesteenten die we ......

In kalksteen kunnen ........ onstaan.

Kalksteen is gevoelig voor ........... verwering

Sedimentgesteenten?

1. Kalksteen
2. Basalt
3. Graniet en basalt
4. Kalksteen en zandsteen

Grotten ontstaan sneller op evenaar dan in Zuid-Limburg. Hoe komt dit

1. Op evenaar hogere temperaturen en meer neerslag
2. Op evenaar meer neerslag
3. Op evenaar hogere temperatuur
4. Op evenaar meer plantengroei

Wat zijn dus de klimaatfactoren voor chemische verwering?

Hoe ontstaan grotten

• Neerslag sijpelt via scheuren en spleten in het gesteente

• Neerslag verzuurt door plantenwortels

• Zuur water lost kalksteen sneller op dan andere gesteenten

• Grotten ontstaan door chemische verwering

Karstgebied

Karstgebied = landschap wat is ontstaan door het oplossen van grote hoeveelheden kalksteen.

Karst = Duitse naam van een streek op de grens van Slovenië en Italië.

Hier werd het verschijnsel voor het eerst onderzocht en opgeschreven.

Wat is het verschil tussen erosie en verwering

Erosie: slijtage van een vast oppervlak wat wordt verplaatst of verdwijnt, het materiaal wordt vervoerd door wind, water en/of ijs,

Verwering: Gesteente wordt afgebroken, maar blijft op dezelfde plaats

   - Chemische verwering (oplossen, bijvoorbeeld in water)

   - Mechanische verwering (in stukken breken)

       - Vorst (water zet uit, breekt steen in stukken)

      - Krimp/uitzetten (door temperatuurverschillen)

      - Plantenwortels die het uit elkaar drukken

Wat zie je?

1. Winderosie
2. Watererosie
3. IJs-erosie
4. Chemische verwering

Versteende overblijfselen of afdrukken van planten of dieren

Zet de grondsoorten van grof naar fijn

Grof

-----

-----

-----

-----

Fijn

---->

Klei

Zand

Grind

Rotsen

Vast
gesteente 

Grind

Klei

Zand

Rotsen

Vast gesteente

Wat zie je?

1. Winderosie
2. Watererosie
3. IJs-erosie
4. Chemische verwering

Mechanisch -Vorstverwering

• Scheuren en spleten opgevuld met water

• Als water bevriest zet het uit.

• Scheuren en spleten worden door het ijs groter gemaakt

• Gesteente valt  uit elkaar

Mechanische verwering door grote dag-nacht temperatuurverschillen  

• Door warmte van de zon zet gesteente uit

• Na afkoeling onder nul krimpt het gesteente

• Steen is niet soepel, beweegt niet makkelijk dus schieten er scheuren in het gesteente.
  

Mechanische verwering:

Biologische verwering

• Bomen- of plantenwortels groeien tussen spleten

• Als wortels dikker worden maakt het de spleet van binnenuit groter.
  
  
• Het gesteente valt uit elkaar.

Chemische verwering door oplossing.

• Gesteente verandert van samenstelling
  
  

• Zurig water komt in aanraking met het gesteente.
  
  
• Het kalk in het gesteente lost op.

• In warm en vochtig klimaat gaat dit sneller

beeld voor na

Voor                           Na

3 soorten mechanische verwering

1

Verwering door temperatuurverschillen: krimpen en uitzetten gesteente.

2

Verwering door vorst: water dat in scheurtjes uitzet doordat het bevriest.

3

Verwering door plantenwortels: gaan in scheurtjes zitten en duwen gesteente kapot.

A

B

C