3.3: Kruit- en gasdampen in de loopgraven, 1914-1918

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

3.3: Kruit- en gasdampen in de loopgraven, 1914-1918

H3: In de loopgraven

Leerdoelen

1. Je kunt de aanleiding voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog uitleggen.

2. Je kunt uitleggen waarom de Eerste Wereldoorlog een loopgravenoorlog geworden is.

3. Je kunt beschrijven hoe het leven in een loopgraaf is.

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

Welke oorzaak van de Eerste Wereldoorlog wordt afgebeeld? 

1. bondgenootschappen
2. modern imperialisme
3. nationalisme
4. de moord op Franz Ferdinand

Herinneringen van een Duitse soldaat (1914):
"Wij hadden de schoolbank of onze werkplek verlaten om enthousiast ons
land te dienen in het leger. We verlangden naar de spanning en het
avontuur van de oorlog. De oorlog had ons in zijn greep en beheerste
onze gedachten."
Welke begrippen horen bij de bron?

1. imperialisme en loopgravenoorlog
2. loopgravenoorlog en militarisme
3. militarisme en nationalisme
4. nationalisme en imperialisme

Sleep de punaise naar de kaart waar de belangrijkste landen van het bondgenootschap de Centralen donker gekleurd zijn.  

Aanleiding WOI

Bosnië moest in 1908 bij Oostenrijk-Hongarije horen, terwijl veel Bosniërs bij Servië wilden. Dit kwam vooral omdat een groot deel van de bevolking dezelfde Slavische afkomst had en hetzelfde orthodox christelijke geloof. Een ander groot deel van de Bosniërs wilden juist niet bij Servië horen, omdat zij islamitisch waren. 

Op 28 juni 1914 bezocht de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije Frans-Ferdinand de Bosnische hoofdstad Sarajevo. Daar werd Frans-Ferdinand doodgeschoten door de 19-jarige Gavrilo Princip, lid van de Bosnisch-Servische nationalistische beweging 'De Zwarte Hand'.

Gavrilo Princip

Gavrilo Princip was lid van de geheime bende van De Zwarte Hand. Deze groep wilde niet dat Oostenrijk de baas was in hun land. Sleep de uitspraken waar zij het mee eens waren naar de Zwarte Hand.

"We moeten gaan praten met Frans Ferdinand."

"Als we samenwerken met Oostenrijk, worden we vanzelf de baas in ons eigen land."

"Alle Oostenrijkers moeten ons land uit!"

"Frans Ferdinand is onze leider, we moeten naar hem luisteren."

"We gaan een aanslag plegen op de kroonprins!"

"We zullen sterven voor ons land!"

"Als de kroonprins ons land gaat bezoeken, gaan we naar hem zwaaien."

"Wij zijn trots op Oostenrijk!"

Kettingreactie

Oostenrijk-Hongarije dacht dat Servië achter de aanslag zat en verklaarde de oorlog. Servië had een bondgenootschap gesloten met Rusland. 

De Russische Tsaar Nicolaas II gaf het bevel tot mobilisatie van zijn leger. Dit vond Duitsland op zijn beurt niks, dit land was de bondgenoot van Oostenrijk-Hongarije. Frankrijk was een bondgenoot van Rusland, dus daarmee kwam het ook in oorlog met Frankrijk. 

Duitsland wilde Frankrijk aanvallen via België. Dit land had niks met de oorlog te maken, maar werd toch betrokken bij de oorlog. Hierom verklaarde ook Engeland de oorlog aan Duitsland. 

Welke zinnen over de aanslag in Sarajevo zijn waar?

Juiste antwoorden

De aanslag was een indirecte oorzaak van de Eerste Wereldoorlog

De aanslag was de aanleiding van de Eerste Wereldoorlog

De aanslag was de directe oorzaak van de Eerste Wereldoorlog

De aanslag was het gevolg van de Eerste Wereldoorlog

Von Schlieffenplan

Rond 1900 was er door Duitsland al een plan gemaakt in het geval van een oorlog. Duitsland zou sowieso in een Tweefrontenoorlog tussen Frankrijk en Rusland belanden. 

Er werd bedacht dat Frankrijk eerst snel moest worden verslaan, om vervolgens het hele leger te verplaatsen naar Rusland. Dit was het Von Schlieffenplan.  

Duitsland ging ervan uit dat het minstens een maand duurde voor het Russische leger gemobiliseerd was. Duitsland moest Frankrijk dus in die tijd verslaan. Duitsland viel via de noordgrens met België aan, omdat daar niet zoveel militarie versterkingen zaten.  

Mislukt plan

Vier redenen waarom het Von Schlieffenplan mislukte:

1. De Russische mobilisatie verliep sneller dan gedacht, waardoor Duitsland ook troepen naar het oosten moest sturen.  
2. België bood meer weerstand dan verwacht, ondanks de zware Duitse kanonnen. Hierdoor kon Engeland soldaten sturen. 
3. Het Franse leger kon al snel soldaten naar het front sturen. 
4. Hierdoor kon het gezamenlijke geallieerde leger een tegenaanval inzetten. In de Slag bij de Marne in Noord-Frankrijk kwam het Duitse leger tot stilstand. 

De dikke bertha

Sleep de punaise naar het kaartje over de 

Eerste Wereldoorlog.

Oorzaken Eerste Wereldoorlog 

Aanleiding Eerste Wereldoorlog

Nationalisme 

Militarisme 

Modern Imperialisme 

Moord op kroonprins Frans-Ferdinand 

Bondgenootschappen

Duitsland als bedreiging

In de loopgraven

Alle landen waren enthousiast over het uitbreken van de oorlog. Elk land dacht dat de soldaten binnen een paar maanden de tegenstander wel zouden verslaan. 

In werkelijkheid ontstond een zware loopgravenoorlog die bijna 4 jaar zou duren! 

Beide legers groeven zich in kilometerslange gangenstelsels in. Er waren uitgegraven slaapplaatsen en gewondenopvang. Er lagen meerdere loopgraven achter elkaar. 

De voorste vijandelijke loopgraven lagen vaak slechts een tiental meters van elkaar! 

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

360˚ video van een loopgraaf

Tijdens de video kun je alle kanten opkijken! Probeer het maar eens uit!

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Een hel

Het leven in de loopgraven was verschrikkelijk. Door regen en sneeuw was het één grote modderpoel, waarin ook veel ratten, vlooien en luizen zaten. 

Als soldaat werd je continu beschoten. Het gebied tussen de vechtende partijen veranderde zo in een leeg landschap, een niemandsland. In dit gebied bloeide door al het geweld alleen de klaproos nog.

Buiten de loopgraaf was je kansloos tegen alle geweren en mitrailleurs van de tegenstander. Duizenden soldaten werden tegelijk neergemaaid. Toch werden de soldaten voortdurend uit de loopgraven gestuurd in de hoop de oorlog te winnen. 

Nieuwe wapens

Veel soldaten vochten met een bajonet, een vuurwapen met een steekwapen aan de loop. Verder waren er nieuwe wapens:

• De tank, voor het eerst ingezet bij de Slag aan de Somme (1 miljoen slachtoffers zonder één meter terreinwinst)
• Gifgas (mosterdgas)
• Vliegtuigen en duikboten

Veel soldaten liepen oorlogstrauma's op, doordat ze veel mensen zagen sterven, door de geluiden van granaten en de omstandigheden. Deze trauma's noem je shellshock. 

Steeds meer soldaten vroegen zich het nut van de oorlog af. Honderden soldaten werden als lafaard of deserteur berecht en geëxecuteerd door een vuurpeloton.

Klik op de foto om in te zoomen. Hoort de foto bij het begin of bij het eind van de Eerste Wereldoorlog? Verklaar je antwoord met behulp van de foto.

 Doe het zo: De foto hoort bij het … (kies uit: begin / eind) van de Eerste Wereldoorlog, want … 

Bedenk na afloop van deze les 3 toetsvragen ik zomaar kan gebruiken:

Werktijd

Havo

VWO

Klaar? 

Maak 3.3: Kruit en gasdampen in de loopgraven

Opdr. 1 - 14

Maak 3.3: Kruit en gasdampen in de loopgraven

Opdr. 1 - 9

Nakijken via Tijd voor GS.