5/10: grammatica les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom!

Pak alvast: leesboek en een pen

Laptops blijven nog dicht

Deze les

Even lezen

Opfrissen grammatica

Werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde

Lesdoelen

• Je begrijpt dat een zin uit een WG of een NG kan bestaan;
  
• Je begrijpt dat in een zin met een WG het werkwoord de baas is en 1, 2 of 3 rollen bij zich kan dragen;
• Je begrijpt wat de functie is van de rollen die een werkwoord kan dragen.

Waarom grammatica?

• Brugklas: geleerd dat zinsdelen en woordsoorten iets voor je doen: ze zorgen ervoor dat je zinvol kunt praten en schrijven. 
• Meisje - meisjes | lopen - lopens ??
• Talen lijken qua bouw meer op elkaar dan je zou denken. Dat helpt als je ‘moeilijke’ dingen moet doen bij bijv. Frans.
• Dus belangrijk om je met grammatica bezig te houden!

Woorden en zinnen

• Alleen aan woorden heb je niets. Pas als woorden in een structuur (zinsbouw) zitten krijg je zinvolle communicatie.
• Je voelt het meteen aan als de structuur van een zin niet klopt. Kijk maar:

1. Boek heeft Marie aan gegeven Jan het.  :(
2. Jan heeft het boek aan Marie gegeven. :)                                  

Waar gaat grammatica over?

• Waardoor snappen onze hersenen waarom een woordensliert of een woord wel of niet klopt?
• Ze begrijpen automatisch aan welke voorwaarden een zin moet voldoen om überhaupt een zin te mogen heten. 
• Grammatica gaat dus over iets wat je van nature al weet!

1. Betekenissen/ eigenschappen van woorden = woordsoorten
2. Regels hoe je een echte zin kunt vormen = zinsbouw/ delen

Woorden en zinnen

• Twee manier van 'ontleden' 
• Woordsoorten: hier kijken we losse woorden, het soort en eigenschappen
• 'Ik wil een koekje.' 
• Zinsdelen: hier kijken we naar zinsdelen, die bestaan uit één woord of een woordgroep
• 'De zwarte fiets staat in de grote fietsenstalling.'
• Bijv.: 'de zwarte fiets' is hier een woordgroep (groepje woorden)
• Nu: zinsdelen | Later in het jaar: woordsoorten & zinsdelen

Dit ken je al uit de brugklas:

• Werkwoordelijk gezegde
• Naamwoordelijk gezegde
• Onderwerp
• Persoonsvorm
• Lijdend voorwerp
• Meewerkend voorwerp

Oefening

• Je krijgt een kaartspel met 12 kaarten
• Op de voorkant staan 2 woorden
• Opdracht 1: sorteer de kaarten in 2 groepen op basis van de relatie tussen het 1e en 2e woord (groepen zijn niet gelijk)
• In tweetallen
• +- 5 min > dan bespreken we het
• Laat de kaarten nog in groepjes op tafel liggen!

WG of NG

• Gebeurt er iets of is er iets?

WG-zinnen 

Een werkwoordelijk gezegde vertelt wat er gebeurt, over de handeling

1. Iets of iemand doet iets. (bijvoorbeeld: Piet praat met een vriend.)
2. Er gebeurt iets. (bijvoorbeeld: Piet wordt gekust.)
3. Iets of iemand is ergens aanwezig. (bijvoorbeeld: Piet is thuis.)

• WG = alle werkwoorden in de zin die bij elkaar horen

NG-zinnen

Door een naamwoordelijk gezegde kom je meer te weten over het onderwerp: het onderwerp ís zo of het lijkt zo; een eigenschap (of toestand).

1. Iets of iemand is iets. (bijvoorbeeld: Piet is bakker.)
2. Iets of iemand verkeert in een toestand (bijvoorbeeld: Piet is ziek.)
3. Iets of iemand heeft een eigenschap. (bijvoorbeeld: Piet is gemeen.)

• NG = eigenschap/ toestand +werkwoord 

Oefening

• Opdracht 2: sorteer de kaarten in 3 groepen van 4 kaarten
  
• Welke werkwoorden horen bij elkaar? En waarom?
• In tweetallen
• +- 5 min > dan bespreken we het

Werkwoord is de baas

• Het werkwoord in WG-zinnen bepaalt welke zinsdelen er nog meer in een zin staan. 
• Anders gezegd: het werkwoord deelt binnen de zin de "rollen" uit aan de zinsdelen.
• Het werkwoord bepaalt welke rollen mogelijk zijn.

Drie rollen

1. Eénplaatswerkwoord: er kan alleen een onderwerp bij:           (bijvoorbeeld: De hond blaft.)
2. Tweeplaatswerkwoord: er kan nog een lijdend voorwerp bij: (bijvoorbeeld: Frits aait de hond.)
3. Drieplaatswerkwoord: er kan ook nog een meewerkend voorwerp bij: (bijvoorbeeld: Frits geeft de hond een brokje.)

Vooruitblik

Volgende les:

Herhaalopdracht grammatica

Voorzetselvoorwerp