12-13 Hoorcollege

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoorcollege

Leerdoelen:

- Je weet of je alle onderdelen van de stof begrijpt

Gang van zaken

Ik leg alle leerdoelen nog een keer kort uit.

Vragen of opmerkingen? Schrijf ze op, stel volgende les.

Ik deel deze LessonUp, maak aantekeningen van moeilijke zaken en vragen.

HS 12 Vormingsvraagstuk

Samenlevingsvormen

Functies van socialisatie

Ontwikkelingen in samenlevingsvormen (voor 1960-nu)

Politiek en ontwikkelingen in overheidsbeleid op het gebied van socialisatie

Samenlevingsvorm

Een verband waarbinnen mensen met elkaar samenleven (en vaak ook samenwonen) en dat voor de buitenwereld als zodanig herkenbaar is.

Samenlevingsvormen zijn cultureel bepaald & dus relatief.

Socialisatie

Proces van overdracht en verwerving van de cultuur van de groepen en de samenleving waar mensen toe behoren. Bestaat uit opvoeding, opleiding en andere vormen van omgang met anderen.

Socialisatie heeft 5 functies:

1. Het continueren van de cultuur van de samenleving

Continueren = voortzetten

De cultuur van de samenleving wordt overgedragen op nieuwelingen (kinderen, migranten), waardoor die cultuur blijft bestaan.

- Fries, je mening geven (of juist niet)

2. Het veranderen van de cultuur van de samenleving

??? Tegenovergestelde van 1?

Door: 

- Acculturatie 

- Nieuwe ontwikkelingen (social media, corona, globalisering)

- ...

3. Het binden van mensen met de groep en de cultuur

Zelfde normen en waarden --> meer binding met de groep en de cultuur. 

Je doet dingen op dezelfde manier = herkenbaar = je voelt je op je gemak in de groep.

Bijv. door: koningsdag, spreekwoorden, manier van praten.

4. Het ontwikkelen van de identiteit van een individu

Cultuur waarin je opgroeit --> jouw kennis, ervaringen, opvattingen (referentiekader) --> jouw identiteit

Bijv. duurzaamheid (waarde) --> vegetariërs 

5. Het reguleren van gedrag van mensen waardoor het gedrag (van anderen) beter voorspelbaar wordt en het samenleven overzichtelijker.

Reguleren --> voorspelbaar --> overzichtelijke samenleving (soort verband?)

M.a.w. Mensen houden zich aan dezelfde normen, dus je kan weten hoe ze zich zullen gaan gedragen en waar je aan toe bent (en dat vinden we fijn!) 

Regel = rechts rijden --> voorspelbaar & overzichtelijk

12.3 Ontwikkelingen in samenlevingsvormen

Voor de jaren 60

Jaren 60-80

Vanaf de jaren 80

4 takken voor 60, 60-80, va. 80, nu

Voor de jaren 60

Gezin is de hoeksteen van de samenleving.

kostwinners- of traditioneel gezin (=sociale institutie)

- ongelijke verdeling van macht/grote machtsafstand

Gezinnen, kerk en vereniging zijn belangrijke socialisatoren.

Verzuiling

'60-'80 verandering

Rationalisering, democratisering en individualisering

Kleinere gezinnen, meer aandacht voor eigen mening kind.

Ontstaan onderhandelingshuishouden:

- kind mag meepraten

- meer gelijkheid tussen ouders (werken buitenshuis, vrouw parttime)

'60-'80 verandering

Verandering in cultuur (o.a. normen, waarden, opvattingen): 

- Socialisatoren: Peergroup, school en media

- vrouwenemancipatie

- andere normen en waarden over relaties door secularisatie (samenwonen, scheiden, later kinderen)

Komst van migranten --> multiculturele samenleving.

Na de jaren 80

Kostwinnersgezin blijft.

Ontstaan 2 varianten van het moderne gezin:

- egalitair: veel gelijkheid en democratische besluitvorming (democratisering).

- geïndividualiseerd: Onafhankelijkheid en zelfontplooiing staan centraal (individualisering)

Na de jaren 80

In de cultuur wordt het gedrag en de capaciteiten van het individu belangrijker dan uit welk gezin je komt (individualisering).

Rol kerk en vereniging neemt verder af.

Meer éénpersoonshuishoudens, digitalisering

Institutionalisering van verschillende samenlevingsvormen (homo-huwelijk, meemoeder, samenlevingscontract, gezin --> huishouden)

MMMA: trouwen vaak binnen zelfde herkomstgroepering (door: sociale controle en kloof tussen subculturen)

12.4 Politiek en overheidsbeleid

Sociaaldemocraten: gelijkheid! Tussen man en vrouw, maar ook tussen andere samenlevingsvormen. De overheid speelt hierin een actieve rol.

Confessionelen: Gezin is de hoeksteen van de samenleving (dus overheid moet gezinnen helpen). Vroeger traditionele rolverdeling, nu minder. 

Liberalen: Vrijheid van het individu is het belangrijkst, overheid moet zich neutraal opstellen (kleine rol)

Tot de jaren 60

Verzuiling --> terughoudende rol overheid.

Grondwet art. 23: vrijheid van onderwijs (1917)

Het gezin als hoeksteen van de samenleving (confessionalisme), handig bij wederopbouw.

De jaren 60-80

Stijging welvaart, meer vrouwen werken

Overheid meer gericht op individu (individualisering)

Minder socialisatie door kerk en overheid, meer peergroup, media,  en onderwijs.

Overheid gebruikt media en onderwijs om te socialiseren = impliciet (indirect) gezinsbeleid 

De jaren 90

Meer belangstelling voor gezinsbeleid.

Past bij ideologie.

De laatste jaren

Iets meer gezinsbeleid.

- Vaderschapsverlof?

- Richtlijnen voor rechters bij vechtscheidingen?

- Opvoedondersteuning (Centrum Jeugd en Gezin)

- Preventie huiselijk geweld

Het overheidsbeleid beweegt mee met de cultuur

HS 13 Verhoudingsvraagstuk

Wat je moet weten:

Ongelijkheid ontstaat op 3 terreinen:

- ongelijke verdeling van bezit (schaarse zaken, 

geld, inkomen vermogen)

- ongelijke verdeling van status (waardering 

door kennis)

- ongelijke verdeling van macht (fysieke macht, 

aantallen mensen)

Maatschappelijke positie

Sociale ongelijkheid word vaak gekoppeld aan de plek die iemand inneemt ten opzichte van anderen = maatschappelijke positie

Sociale stratificatie = mensen per laag indelen-->

Alle lagen samen: Maatschappelijke ladder

Mobiliteit/verandering

Sociale mobiliteit: in hoeverre kan je stijgen of dalen op de maatschappelijke ladder.

Weinig soc. mob. ---- Veel soc. mob.

Gesloten samenleving --> open samenleving

Positietoewijzing: maatschappelijke oorzaken bepalen maatsch. pol.

Positieverwerving: groepen of individuen krijgen maatsch pos. door eigen bijdrage

Oorzaken soc. stratificatie

Onderwijs

Socialisatie                 ---> sociale positie

Werk

Geen van deze 3? -->

Sociale uitsluiting

10% vd NLers

1. - beperkte sociale en politieke participatie
2. -beperkte normatieve integratie
3. - niet goed kunnen voorzien in elementaire levensbehoefte
4. - geringe toegang tot sociale grondrechten

Gevolgen soc. ong. op microniveau

Opgroeien in armoede/ouders met lage soc-eco positie

  --> 

consequenties voor maatschappelijke positie en verdeling van hooggewaardeerde zaken:

Gevolgen op 4 gebieden:

Onderwijs: cultureel kapitaal en referentiekader beïnvloeden kansen in het onderwijs.

Cultuur: je achtergrond bepaalt of je in aanraking komt met 'elite/high culture'  of 'massa/popular culture'

Politieke participatie: maatschappelijke positie beïnvloedt of je meedoet aan de politiek (electoraal & niet-electoraal)

Gezondheid: positie --> kennis, levensstijl, gedrag & communicatievaardigheden --> gezondheid.

13.3 Gevolgen op macroniveau

Mogelijke oorzaken: gender, generatie, klasse, etniciteit & sociaal-culturele verschillen.

--> minder sociale cohesie op macroniveau, minder verantwoordelijk voor elkaars welzijn, polarisatie, eigen doelen nastreven --> conflict.

13.3 Gevolgen op macroniveau

Dit moet je kunnen beredeneren!

- sociale cohesie op mesoniveau + (bindingen binnen groepen sterker)

- sociale cohesie op macroniveau - (maar kan toenemen als het conflict wordt opgelost)

- sociale verandering (dolle mina --> meer rechten vrouwen)

- machtsevenwicht (zwarte piet?/black lives matter?)

13.5 Ontwikkelingen in verhoudingen

1800: NL = gesloten samenleving

"De sociaal-economische positie en sekse van mensen bepaalde hun politieke machtspositie"

1870: cultuurverandering: meer aandacht voor rechten van (alle) burgers (democratisering)

1917/1919: algemeen kiesrecht 

Tot 1980: meer sociale wetten, meer uitkeringen -->

sociale ongelijkheid neemt af, NL wordt (meer) open samenleving. 

Veranderende verhoudingen

Na 1985: sociale ongelijkheid neemt weer toe:

-  betaalbaarheid

- meer nadruk overheid eigen verantwoordelijkheid (ideologie?)

af

Specifieke groepen:

Let op: Niet ZWART_WIT!!!

a. Meer flexwerkers --> zwakkere soc-eco positie

b. Hoger onderwijs voor jongeren uit alle milieus

c. Meer ouderen --> goede opleiding, redelijk inkomen, pol. macht

d. MMMA (mensen met migratieachtergrond) vaker hoogopgeleid 

Mannen-Vrouwen

Nog steeds sociale ongelijkheid (nam wel af).

tot 1950: ongelijk voor de wet

Nu:

Minder vrouwen aan de top (glazen plafond)

Vrouwen verdienen minder in vergelijkbare banen

3. Proces: ongelijkheid neemt langzaam af, maar is nog niet weg.

Processen die de soc. ong. beïnvloeden

- In NL

- Tussen landen

1. Europeanisering en globalisering

Vrij verkeer van personen, goederen, kapitaal en diensten -->

- meer handel (goed voor NL)

- makkelijker werken over de grens

- arbeid naar lagelonenlanden (gevolg NL?)

- migratiestromen

Gevolg voor sociale ongelijkheid?

2. Informatisering en digitalisering

Jongeren en hoogopgeleiden vs. ouderen en lager opgeleiden

- moeilijker baan vinden

- toegang tot sociale grondrechten (Digid)

Mannen-Vrouwen

Nog steeds sociale ongelijkheid (nam wel af).

tot 1950: ongelijk voor de wet

Nu:

Minder vrouwen aan de top (glazen plafond)

Vrouwen verdienen minder in vergelijkbare banen

3. Proces: ongelijkheid neemt langzaam af, maar is nog niet weg.

4. Stijging opleidingsniveau

--> diploma inflatie: steeds hogere diploma's nodig voor een bepaalde baan

--> meer soc ong?

5. Ontwikkeling naar post-industriele samenleving

Minder werk in industrie

Meer in dienstensector 

Ongelijke verdeling van hooggewaardeerde zaken zoals waardering en status:

Vroeger: werken met hoofd <> handen

Nu: hoog <> 'laag' opleidingsniveau

Politieke verhoudingen

Gesloten --> open samenleving (democratisering)

1848 = grondwetswijziging,  armen nog steeds uitgesloten van pol. rechten.

1870: cultuurverandering: meer aandacht voor rechten van (alle) burgers

1917/1919: algemeen kiesrecht 

Dit sluit aan bij: 

Instrumentele visie

Politieke participatie is een middel om besluiten te kunnen nemen

Ontwikkelingsvisie

Participatie is het doel! Politiek meedoen is goed voor burgers, ze leren ervan etc. Uiteindelijk beter voor democratie.

Machtselitetheorie

Macht is aanwezig op bepaalde sleutelposities, die in handen zijn vaan een klein groepje actoren. Vaak vervult één persoon meerdere posities.

Theorie van het pluralisme

Macht is gelijk verdeeld over verschillende groepen (vakbonden, politieke partijen, verenigingen) die allemaal aandacht kunnen vragen voor hun belangen.

13.6 Politiek en overheidsbeleid

1. Ideologieën

2. Beleidsmiddelen

3. Gevolgen beleidsmiddelen (positieve en negatieve effecten)

Soc. - Conf. - Lib

Socialisme: de overheid moet sociale ongelijkheid tegengaan. De vrije markt moet aan regels gebonden zijn om kansarmen te beschermen. Veel overheidsingrijpen. Betaalbaar door veel mensen aan het werk, gelijke kansen bieden.

Confessionalisme: Gespreide verantwoordelijkheid (individu - maatschappelijk middenveld - overheid). Staatsvrije ruimte: ruimte die de overheid creëert en waar mensen/maatsch middenveld zelf verantwoordelijk zijn (bijv. bijzonder onderwijs)

Liberalisme: Als je de vrije markt zijn gang laat gaan, komt het goed. Overheid moet zich zo min mogelijk bemoeien: deregulering & privatisering. Eigen verantwoordelijkheid: zelf verzekeren, inkomensverschillen zijn ok (mogen zelfs groter), lagere belastingen --> meer werkgelegenheid. 

Beleidsinstrumenten

= middelen

Maakbaarheid van de samenleving.

5 soorten beleid (deze moet je kennen!)

1. Sociale zekerheid

De maatschappij geeft burgers de zekerheid dat ze in leven kunnen blijven als ze niet meer kunnen werken.

AOW, WIA, bijstand, WW, kinderbijslag, etc.

80 miljard! Betaald uit ....

2. Actief arbeidsmarktbeleid

Lage werkloosheid = lage kosten sociale zekerheid & veel inkomsten uit belasting! Dit willen alle ideologieën. 

1. creëren werk (door subsidies, opdrachten, lage belastingen)

2.  (om)scholing om werklozen aan een baan te helpen

3. Inkomensverdelingsbeleid

IN: Belastingen & premies UIT: subsidies (bijv. voor bedrijf om 'werknemer met afstand tot arbeidsmarkt' aan te nemen)

Doel: nivelleren/denivelleren

NL: Progressief belastingstelsel (nivelleren)

4. Onderwijsbeleid

Gelijke kansen = investeren in jongeren met achterstand.

Voorschoolse educatie/tegengaan voortijdig schoolverlaters.

betere opleidingen --> minder uitkering & meer belasting & minder ongelijkheid.

5. Wijkgericht achterstandsbeleid

'Slechte' buurten opknappen om zo betere kansen te bieden.

Effecten (moet je kunnen toepassen)

Pak p. 92 (opdr boek) erbij.

Positief: Minder sociale ongelijkheid, minder beloningsongelijkheid, minder kansenongelijkheid.

Negatief: Hoge uitgaven, weinig prikkel om te werken, minder doelmatig inzet van middelen*

Uiteraard:

Ken je de volledige definitie van ALLE hoofd- en kernconcepten.

Deze kan je herkennen, beschrijven en toepassen (het juiste deel gebruiken en koppelen aan een bron).

Hoe leren?

- Begrijp & stamp de concepten

- Maak een samenvatting

- Oefen met opdrachten uit het boek of examenopgaven (website seneca voor opgaven per onderwerp)

- Begrijp de tekst uit het boek & leg het uit aan jezelf (niet alleen doorlezen!)