H4.1 Energie/energiebronnen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

2 minuten voor de start:

• telefoon uit en opgeborgen
• jas uit - pet af 
• leerboek op tafel 
• werkboek op tafel (eventueel laptop)
• glimlach op je gezicht 

4.1 Energiebronnen

Energie - Energiebronnen

Wat heb je elke les bij je?

Controle!

Wat heb je elke les bij je?

• Laptop + oortjes/koptelefoon
• Leerboek
• Werkboek
• Opbergmap + schrift of ringband
• Etui: pen, potlood, gum, schaar, markeerstiften, kleurpotloden, geodriehoek/lineaal

Spullen of huiswerk vergeten? 1 streepje

3 streepjes? Uurtje langer blijven / om 8 uur melden bij STL

Par. 2: Water in beweging

Deze les:

• Wat weet jij al?
• Uitleg: Paragraaf 4.1:
  

      - Energie

      - Energiebronnen

Waarvoor gebruik jij energie?

Hoe komen we aan de stroom die uit het stopcontact komt?

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Start

• Zelfstandig lezen §1: Energiebronnen (LB 52-53)
  

Energie

Energie = Het vermogen om arbeid te verrichten.

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Hoeveel en welke energie wordt er verbruikt?

Naar verwachting is er steeds meer energie nodig, omdat

• de bevolking groeit
• de welvaart stijgt

Energiebronnen

Primaire energiebronnen

Primaire energiebron = Energiebron die bij verbranding direct zorgt voor energie.:

• Aardgas, aardolie, steenkool, hout, stromend water, wind en de zon.

Secundaire energiebronnen

Secundaire energiebron = Energiebron die ontstaat door het verbruiken van een primaire energiebron, bijvoorbeeld elektriciteit opgewekt met steenkool of kernenergie.

Thermische elektriciteitscentrale

H4: Bronnen van energie

§1: Energiebronnen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§1	blz. 52-53
Maken WB	§1: 2, 3, 4, 5 en 6 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 56-57
	Leerdoelen §1 samenvatten	blz. 68

H4: Energie in Nederland

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Fossiele brandstoffen bestaan uit gefossilisseerde resten van planten, bomen en/of dieren.

• steenkool
• aardolie
• aardgas

Een fossiel is een afdruk van een plant, boom of dier in steenkool die miljoenen jaren geleden gestorven is.

aardolie

Aardolie:

- Brandstof

- Aardolie → benzine, diesel, kerosine

- Grondstof: kunstmest en plastic

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaat steenkool?

Steenkool

Steenkool:

 - vroeger huizen verwarmen met kolenkachel

 - energiebron voor industrie (metaalindustrie)

 - elektriciteit opwekken

https://schooltv.nl/video/steenkool-een-fossiele-brandstof/

Schachtbouw

Schachtbouw: Mijnwerkers werken in ondergrondse mijngangen (schachten) van soms wel honderden meters diep.

https://schooltv.nl/video/steenkoolmijnen-vroeger-werkten-nederlanders-diep-onder-de-grond/

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20081231_mijnwerker01

Dagbouw

Dagbouw: Delfstoffen liggen aan de oppervlakte. Met grote graafmachines wordt de steenkool of bruinkool afgegraven.

https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=-5qe-XjhHP8

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaat steenkool?

• 540-485 miljoen jaar geleden stierven er planten, bomen en dieren.
• resten zakten naar de bodem van het moeras: er ontstond veen
• veen wordt onder zand, kalk en klei samengedrukt 
• water en gassen worden onder stijgende temperatuur en druk eruit geperst
• toename van kool- en zuurstof (blijft over van de resten)
• deze inkoling leidt tot bruinkool, en later steenkool

Aardgas

Aardgas:

 - huizen verwarmen

 - koken

 - elektriciteit opwekken

Ontstaan van aardgas

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030623_aardgas02

Winnen van aardgas

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030623_aardgas01

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Hoe ontstaan aardolie en aardgas?

• Ook uit resten van miljoenen jaren oude planten, bomen en dieren die verzamelen op de ondiepe oceaanbodem. 
• laag sedimentgesteente met poriën (gaatjes) bovenop dode resten
• laag ondoordringbaar gesteente zonder poriën (gaatjes) bovenop sedimentgesteente
• olie drijft op water, maar wordt tegengehouden door de ondoordringbare laag
• gas is lichter dan olie, maar wordt tegengehouden door de ondoordringbare laag

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?

Er zijn twee provincies in Nederland die bekend staan om de fossiele brandstoffen:

• Groningen heeft aardgas
• Limburg heeft steenkool

Gebruik de bodemkaart van Nederland: 

Waarom komt er in Limburg steenkool voor en in Groningen aardgas?

Kernenergie

Kernenergie = Energie die als warmte vrijkomt uit de natuurlijke hulpbron uranium, en waarmee elektriciteit wordt opgewekt.

uitputbaar

hernieuwbaar

H4: Bronnen van energie

§2: Uitputbaar: fossiele brandstoffen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§2	blz. 54-55
Maken WB	§2: 2, 3, 4 en 5 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 58-59
	Leerdoelen §2 samenvatten	blz. 68

H4: Energie in Nederland

§3: Bronnen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Wat gaan we doen?

• Herhaling §1 en §2
  
• Zelfstandig lezen §3
• Uitleg: wat zijn de nadelen van fossiele brandstoffen?
• Huiswerk

Lesdoelen (+ Finish WB 69)

• Je kunt toelichten waar en in welke mate fossiele brandstoffen bijdragen aan klimaatverandering en het versterkt broeikaseffect.

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt van twee primaire en twee secundaire energiebronnen beredeneren of het een uitputbare of hernieuwbare energiebron is.
  
• Je kunt het ontstaan van de fossiele brandstoffen steenkool, aardolie en aardgas uitleggen.

• Finish WB 68

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Start

• Zelfstandig lezen §3: Bronnen (LB 56-57)
  

Hout, wind en water

Hout, wind en water:

 - koken op hout

 - wind: molens en zeilschepen

Zon

Zon:

 - water verwarmen

 - elektriciteit opwekken

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

• Wat zijn de nadelen van fossiele brandstoffen?

H4: Bronnen van energie

§3: Bronnen

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§3	blz.
Maken WB	§3: (tip: basisboekvragen eerst!)	blz.
	Leerdoelen §3 samenvatten	blz. 69