Het reilen en zeilen van de VOC - Voorbereidingsles

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6,7

Instructions

Docentenhandleiding Reilen en zeilen van de VOC

Voorbereidingsles

Het reilen en zeilen van de VOC

Vertel: in Wereldmuseum Leiden volgen wij binnenkort het programma: het reilen en zeilen van de VOC. Hier spelen

jullie mee in een toneelstuk die geïnspireerd is op de reizen van de VOC. Voor die tijd krijgen we eerst een rondleiding

waarin we kennismaken met voorwerpen, personen en handelsposten uit de tijd van de VOC

Doen

Kijken

Samenwerken

Horen

Waar staat de afkorting 'VOC' voor?

Doe: dit is de eerste keer in de les dat de leerlingen interactief werken met LessonUp. Laat de leerlingen op een

device inloggen op de app (te downloaden via de Appstore of stuur de leerlingen naar lessonup.app) De leerlingen

vullen de code in die op het scherm (en links onderaan de les) staat en hun eigen naam in. Als een leerling niet zijn

eigen naam invult, kun je de naam verwijderen middels het kruisje.

Vraag: waar staat de afkorting ‘VOC’ voor?

Antwoord: Vereenigde Oostindische Compagnie

Wat weet jij al over de VOC?

Vraag: wat weten jullie eigenlijk al over de VOC?

Doe: laat de leerlingen in steekwoorden opschrijven wat zij al over de VOC weten. Bespreek vervolgens de

antwoorden. Categoriseer de antwoorden die bij elkaar horen door deze naar elkaar te slepen. Welke subthema's hebben jullie ontdekt?

hebben jullie ontdekt

Doe: bekijk, afhankelijk van de voorkennis van de leerlingen, een Schooltv video over de VOC.

Vertel: hoe verdienen Nederlandse kooplieden aan de VOC? En wat verdienen de mensen in Indië? Daar komen we

achter in deze video.

Bij deze video hoort de vraag van slide 6

01:23

Vind jij de VOC een eerlijk systeem voor de arbeiders in Indië?

1. Ja
2. Nee

Vraag: vind jij de VOC een eerlijk systeem voor de arbeiders in Indië?

Doe: laat de leerlingen stemmen. Bekijk vervolgens de uitslag. Vraag na waarom de leerlingen dit antwoord hebben

gekozen

Kaap de Goede Hoop

Indië

India

Nederland

Vertel: aan de linkerkant van deze slide staan vier plaatsen die belangrijk waren voor de handelsroute van de VOC:

Nederland, Kaap de Goede Hoop, India en Indië.

Vraag: waar liggen deze plaatsen?

Doe: sleep de verrekijkers naar de juiste plaats.

Extra informatie docent: de VOC schepen voeren eerst naar Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika. Daar stopten ze

voor reparaties aan de schepen en om proviand (eten en drinken) in te slaan voor de rest van de reis naar Indië. Om

extra handelswaar in te slaan maakten schepen vaak een tussenstop in India.

Vertel: De VOC had handelsposten in veel verschillende landen. De belangrijkste was Batavia in Nederlands-Indië

(links); zo werd Indonesië in die tijd genoemd. In Japan had de VOC een handelspost op Deshima (rechts). Deshima is

een klein eilandje vlak voor de Japanse kust en is te bereiken via een brug. De Nederlanders waren in die tijd de enige

Europeanen die handel mochten drijven met de Japanners. Deze tekening laat Hollandse schepen zien aan de kust

van Nagasaki. Herken jij de Hollandse schepen? En zie je het eiland Deshima liggen? (Je herkent het eiland aan de

Nederlandse vlag). Tijdens de handelsreis in het museum maken we ook een tussenstop op de handelspost Kanton in

China voor de handel van porselein. Deze afbeelding zie je op de achtergrond.

Doe: Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Jan Pieterszoon Coen

Stadhouder Willem IV

Cornelis Pronk

Opperhoofd in Deshima

De bugyō uit Nagasaki

Vertel: hier zien jullie een aantal personages die leefden in de tijd van de VOC.

Opdracht: je kunt twee dingen doen:

1. Expertgroepjes: verdeel de klas in vijf groepen. Ieder team onderzoekt één van de vijf personages aan de hand

van twee vragen:

• Wat deed hij?

• Waarom was hij belangrijk voor de VOC?

Ieder team krijgt vijftien minuten de tijd om deze informatie op te zoeken. Deze informatie wisselen de leerlingen uit

binnen het team. Vervolgens wisselt uit ieder team één leerling naar een ander team. Deze leerlingen vertellen aan de

andere teams wat zij te weten zijn gekomen over desbetreffend personage. Dit duurt vijf minuten. In totaal wordt er vijf

keer gewisseld tussen de teams totdat alle teams alles weten over de vijf personages. Aan het eind geeft de docent

willekeurig de beurt aan vijf leerlingen die iets over een van de vijf personages moeten vertellen.

2. Geef de leerlingen onderstaande informatie.

Extra informatie: van links naar rechts:

• Jan Pieterszoon Coen begon bij de VOC als onderkoopman en is stichter van de handelspost Batavia. Hij leefde

aan het begin van de VOC-tijd, dus ruim 400 jaar geleden. Was hij een held of was hij een misdadiger? In het

museum kom je meer over hem te weten en kun je deze vraag voor jezelf beantwoorden.

• Stadhouder Willem IV leefde aan het einde van de VOC tijd, zo’n 300 jaar geleden. Hij was toen

opperbewindhebber van de VOC. Het echte besturen van de VOC liet hij over aan een groepje rijke kooplieden. Zo

was dit al geregeld sinds de oprichting van de VOC. Weet je hoe dit dagelijkse bestuur van de VOC heet? De

Heren Zeventien.

• Cornelis Pronk was zo’n 300 jaar geleden in dienst van de VOC als kunstenaar. Hij maakte tekeningen van

Hollandse taferelen die in China werden geschilderd op porselein dat daar werd gemaakt.

• Een Opperhoofd van schiereiland Deshima aan de kust van Japan. Hij dreef namens de VOC handel met de

Japanners. In het museum zien jullie voorwerpen die door een aantal opperhoofden van Deshima verzameld

zijn.

• Een Bugyō, een soort burgemeester. Alle handel tussen de VOC en Japan verliep tussen het Nederlandse

opperhoofd en de Bugyō van de stad waar Deshima vlakbij ligt. Dit is de stad Nagasaki. De Bugyō had soldaten in

dienst, die ervoor moesten zorgen dat de Hollanders op het eilandje bleven en geen spullen meegenomen

werden naar Deshima die iets te maken hadden met het Christelijke geloof.

Klaar voor de show?

Welke kleren draag je?

Hoe klinkt 

je stem?

Hoe loop je?

• Matrozen 1
  
• Nootmuskaatplukkers
  
• De Heren Zeventien
  
• Matrozen 2
  
• Kunstenaars uit China
• Samoerai (Japanse soldaten)

Vertel: onderdeel van het programma in het museum is dat de leerlingen meespelen in de toneelstuk over een

handelsreis van de VOC.

Doe: klik zes maal om de verschillende rollen te tonen. Verdeel de klas in zes groepen en geef elke groep een rol.

Extra informatie  het is goed om de leerlingen al voor te bereiden op. de rol die ze moeten spelen. Wat

wordt er van iedere groep verwacht, deel hiervoor de pdf’s uit waarin de verschillende rollen beschreven staan. Geef

de leerlingen de ruimte om de rollen voor te bereiden, dit kan naar eigen inzicht worden geoefend met de klas.

Samenvatting rollen:

• Matrozen 1: komen het toneel op marcheren en laten aan de koopman zien hoe sterk en gezond zij zijn.

• Bewoners van Indonesië: werken op de rijstvelden in Batavia en stoppen nootmuskaat en kruidnagel in

zakken op de Banda eilanden.

• Matrozen 2: deze matrozen komen ziek aan in Japan waar ze behandeld worden door een arts.

• Kunstenaars uit China: maken prachtige kunstwerken op porselein, o.a. schilderen ze de tekening van

Cornelis Pronk op porselein. Als de koopman deze handelswaar komt ophalen ruilen ze dit met koper/zilver.

• Samoerai: roeiend komen de Japanse soldaten op. Ze zijn op zoek naar verboden goederen die niet het

eiland Deshima op mogen.

• De Heren Zeventien: zijn heel erg blij als het schip vol met handelswaar weer veilig aan komt in Holland

WE ZIEN JULLIE GRAAG IN HET MUSEUM