14.6 gaswisseling bij dieren en 14.7 lever en nieren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

Gaswisseling & uitscheiding

Bs 6 

Leerdoelen Bs 6

14.6.1 Je kunt beschrijven hoe de gaswisseling plaatsvindt bij verschillende diergroepen.

Neusholte

Mondholte

Luchtpijp

Keelholte

Luchtpijptakje

Luchtpijptak

Longblaasje

Middenrif

Wat betekent de paarse pijl?

1. Glucose
2. Zuurstof
3. Koolstofdioxide
4. Water

Wat betekent de groene pijl?

1. Water
2. Stikstof
3. Zuurstof
4. Koolstofdioxide

Waar is de meeste koolstofdioxide in het bloed?

1. Nummer 1
2. Nummer 2
3. Nergens
4. Nummer 1 en nummer 2

waarom kan er snel gaswisseling plaatsvinden in de longen?

1. de wand van de luchtpijp is erg dun
2. er zit een laagje slijm in de longblaasjes
3. Het oppervlak van de longblaasjes is groot
4. alle antwoorden zijn goed

Eencelligen

via celmembraan

geen speciale ademhalingsorganen

Insecten

tracheeën: vertakt buizenstelsel

stigma: opening

Tegenstroomprincipe

• Stroomrichting van bloed tegengesteld aan richting van het water
• Als het zelfde kant opstroomt is er alleen in het begin uitwisseling
• Als het tegengesteld stroomt, is er de gehele tijd uitwisseling

(Koudbloedig)

(Koudbloedig)

(warmbloedig)

(warmbloedig)

Leerdoelen Bs 7

14.7.1 Je kunt de functies van de lever noemen.

14.7.2 Je kunt de delen van de nieren en van de urinewegen noemen met hun kenmerken en functies.

Functies lever

1. Constant houden glucosegehalte
2. Bewerken van voedingstoffen
3. Gal produceren
4. Afvalstoffen afbreken
5. Eiwitten afbreken
6. Gifstoffen afbreken
   

Hepatitis

De lever kan ontstoken raken door een hepatitis-virus. 

Door hepatitis kunnen levercellen afsterven (levercirrose) en heb je een hogere kans om leverkanker te krijgen.

Bouw van de nieren

De nieren liggen links en rechts in de buikholte, vlak onder het middenrif.

De nieren krijgen zuurstofrijk bloed door de nierslagaders. Dit bloed bevat afvalstoffen van veel organen. De nieren halen deze afvalstoffen uit het bloed. Door de nieraders stroomt het gezuiverde bloed weg uit de nieren.

Nieren

Filtert de in water oplosbare afvalstoffen. 

Scheidt deze uit als urine. 

3 gebieden: nierschors, niermerg, nierbekken. 

Urineleider-urineblaas

Urine

Een nier bestaat uit nierschors          , niermerg         en nierbekken. Nierschors en niermerg verwijderen afvalstoffen uit het bloed. Ze verwijderen ook overtollig water, overtollige zouten en andere schadelijke stoffen. Al deze stoffen samen heten urine.

Nierschors

1

Nierschors

1

Niermerg

2

2

Nierbekken

3

3

In de nierbekkens wordt de urine verzameld. Via de urineleiders gaat de urine naar de urineblaas. In de urineblaas wordt de urine tijdelijk opgeslagen, zodat je niet voortdurend hoeft te plassen. Van tijd tot tijd wordt de urine uit de urineblaas afgevoerd via de urinebuis.

Per dag maken je nieren ongeveer anderhalve liter urine. Die plas je helemaal uit. De urineleiders, de urineblaas en de urinebuis samen heten de urinewegen.  

Urine

De samenstelling van urine is niet altijd gelijk. Urine bestaat dus niet altijd uit dezelfde stoffen. De hoeveelheid water en de hoeveelheid afvalstoffen in urine wisselen steeds. De nieren proberen de hoeveelheid afvalstoffen in water in je bloed altijd ongeveer gelijk te houden. Als er meer afvalstoffen in je bloed zitten, scheiden de nieren dus ook meer afvalstoffen uit. Door de uitscheiding van water en afvalstoffen wordt de samenstelling van het inwendige milieu constant gehouden.

vragen

VRAGEN? 

Doorbloeding van de lever

De lever is een sterk doorbloed orgaan. In tegenstelling tot andere organen is de lever aangesloten op DRIE grote bloedvaten. 

Welke bloedvaten zijn dit?

leverader

leverslagader

poortader

Zuurstof gaat hier de lever in

Veel voedingsstoffen komen de lever binnen

Bloed stroomt de lever uit

Poortader

Leverader

Leverslagader

Dunne Darm

Lever

Leverslagader

Leverader

Dikke Darm

Poortader

Welke dieren gebruiken tracheeën voor gaswisseling

1. vogels
2. insecten
3. spinnen
4. eencelligen

Wie is er warmbloedig?

1. Krokodil en muis
2. Slang en muis
3. Kraai en Slang
4. Muis en Kraai

Warmbloedig betekent:

1. temperatuur is constant
2. Temperatuur wisselt
3. Je hebt het warm

Waar vindt bij eencellige dieren de gaswisseling plaats

1. in de celkern
2. in de vacuole
3. op het celmembraan
4. in de bladgroenkorrels

Bij dit dier vindt gaswisseling via de longen en de huid

1. Juist
2. Onjuist

Bij dit dier vindt gaswisseling via de kieuwen.

1. Juist
2. Onjuist

Ik ben koudbloedig
Ik heb schubben zonder slijm
Wie ben ik?

1. reptiel
2. amfibie
3. vis
4. zoogdier

Wat is koudbloedig? Dat betekent dat ...

1. Een organisme heeft niet altijd een constante temperatuur
2. Een organisme heeft een vacht
3. Een organisme heeft altijd een constante temperatuur
4. Een organisme heeft veren

Reptielen zijn koudbloedig?

1. ja
2. nee

Waar vindt ademhaling plaats in eencelligen?

1. In de longen
2. In de maag
3. In het cytoplasma
4. Bij het celmembraan

Hoe heten de gaatjes in een insect waardoor ze ademhalen?

1. Tracheeën
2. Stigma's
3. Plaatjes
4. Deksels

Hoe heten de buisjes waarmee insecten ademhalen?

1. Stigma
2. Tracheeën
3. Trofeeën
4. Feeën

Welke tekening geeft op de juiste manier de ademhaling bij vissen weer?

1. Tekening 1
2. Tekening 2
3. Tekening 3

Opdrachten maken 

Maak BS 14.6: opdrachten 1, 2, 3, 5, 6,

Maak BS 14.7: opdrachten 3, 6

Nieren : sleep de onderdelen naar de juiste plaats

Niermerg

nierschors

urineleider

nierslagader

nierader

nierbekken