Project literatuur deel 3: Mythe sage legende parabel

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Birth of Venus, by Sandro Botticelli

PROJECT

literatuur

fabels & sprookjes

VERVOLG EPISCHE VORMEN

Episch = behorende tot de verhalende literatuur

epos = grieks: heldendicht

episch / epic (Eng): groots en meeslepend

vandaag: mythen, sagen, legendes en parabels

MYTHE

• meestal orale tradities (μῦθος = woord/verhaal)
• hoofdrolspelers zijn fantastische wezens, (half)goden en helden
• verhalen proberen een rechtvaardiging of verklaring te geven voor een fenomeen of de oorsprong van de wereld, of een bepaald sociaal systeem of maatschappelijk gebruik
• mythen zijn de directe erfenis van een cultuur of een volk: Grieks, Romaans, Germaans, Indiaas, IJslands
• leerzaam, bevatten moraal, waarschuwingen, vaak religieus

SAGE

• kort, traditioneel volksverhaal
• 'sage' of 'zage' = Middelnederlands, afgeleid van zeggen, of 'wat men zegt'
• speelt zich af op een bekende plaats en op een bekend moment in de tijd 
• heeft vaak een historische, waargebeurde kern waaromheen is gefantaseerd
• behandelt een vorm van volksgeloof
• voorbeelden: rattenvanger van Hamelen, Wilhelm Tell, vrouwtje van Stavoren

LEGENDE

• volksverhaal 
• vooral ontstaan in de middeleeuwen
• ‘legenda’ (Latijn) betekent: 'wat gelezen moet worden'
• religieus thema: gaat over Jezus of over heiligen / heilige voorwerpen
• er gebeurt meestal een wonder
•  de kern is historisch maar er is fantasie aan toegevoegd
• er is een vrij duidelijke tijds- en plaatsbepaling
• Doel: mensen in contact brengen met God, het christelijke geloof
• He's a living legend! Een mirakel, zeer beroemd persoon.

PARABEL

• parabel = gelijkenis
  
• kort, religieus verhaal, geschreven om diepere levenswijsheid te verkondigen
• komt veel voor in het Nieuwe Testament uit de bijbel, waar Christus de gelijkenis gebruikt om zijn leer te verduidelijken
• Betekenis verhaal van de zaaier:  het woord (van God) heeft net als een zaadje tijd nodig om te ontkiemen en te groeien en kan alleen gedijen in "goede grond", dat wil zeggen een gewillig persoon
• Andere, bekende gelijkenissen: "De verloren zoon" of "De barmhartige Samaritaan". 

Mythe, Sage, Legende of Sprookje?

Mythe gaat over goden en mythische wezens

Sage is een volksverhaal dat zich afspeelt op een specifieke plaats met een vaak angstaanjagende gebeurtenis 

Legende is een christelijk volksverhaal 

Sprookje speelt zich af op een onbepaalde plaats en tijd, met gewoonlijk een gelukkige afloop.

                -  de genres kunnen soms overlappen -

Uitleg Echo & Narcissus

• Narcissus was de mooiste man, iedereen was verliefd op hem
• De nimf Echo was op slag verliefd op hem, hij wijst haar onbeschoft af 
• Uiteindelijk wordt Narcissus verliefd op zijn spiegelbeeld in het water en sterft hij van verdriet omdat hij zichzelf niet kan aanraken
• Narcisme is hiervan afgeleid = verliefd zijn op jezelf, obsessie met jezelf

 

Daedalus en Icarus

PAARD VAN TROJE

Wie zien wij hier?

1. Apollo
2. Hermes
3. Persephone
4. Zeus

Wie zien wij hier?

1. Hades
2. Zeus
3. Apollo
4. Hermes

1. Poseidon
2. Tantalus
3. Hades
4. Sisyphus

1. Hades
2. Zeus
3. Poseidon
4. Hercules

Hoe heet de driekoppige hond van Hades?

1. Pluisje
2. Kerberos
3. Charon
4. Styx

Poseidon is ...

1. god van de onderwereld
2. god van de zee
3. god van de golven
4. de oppergod

Wat is de naam van dit fabeldier uit de Griekse mythologie? De Grieken geloofden dat het in staat was steeds opnieuw uit zijn eigen as herboren te worden.

1. Vogel
2. Feniks
3. Adelaar
4. Parus Major

Hoe heet deze knappe jongeman? Tip: een persoonlijkheidsstoornis draagt zijn naam.

1. Zeus
2. Narcissus
3. Prometheus
4. Tantalus

De doos van ...

1. Echo
2. Prometheus
3. Zeus
4. Pandora

Wat is de betekenis van 'sisyfusarbeid'?

1. werk waar je een ziekte van krijgt
2. werk met zieke mensen
3. nutteloos werk zonder einde
4. een scheldwoord

Wat is de betekenis en herkomst van onderstaande uitdrukking?

De doos van Pandora

1. Een bron van ellende, Bijbel
2. Een cadeau van een mooie vrouw, Bijbel
3. Een cadeau van een mooie vrouw, mythologie
4. Een bron van ellende, mythologie

Wat is de naam deze Griekse held die vocht in de Trojaanse oorlog? (Tip: een van onze pezen heeft zijn naam gekregen.)

1. Hefaistos
2. Olympos
3. Hercules
4. Achilles

Ze waren naar het schijnt erg knap en lokten de zeelieden met hun prachtige gezangen. Graag de naam van deze half-godinnen.

1. nimfomanen
2. sirenen
3. zeemeerminnen
4. danaë

In de Griekse mythologie was ze de godin van de overwinning. Haar beroemdste beeltenis is te vinden in het Louvre en er is een bekend merk naar haar vernoemd. Welke godin zoeken we?

1. Demeter
2. Persephone
3. Athena
4. Niké

Wat is de naam van de godinnen van kunst en wetenschap die het symbool zijn van de inspiratie?

1. danaë
2. muzen
3. meerminnen
4. hestia

De dwaze koning Midas vroeg aan de machtige god Dionysos om alles wat hij aanraakte in goud te laten veranderen. Toen bleek dat dat niet zo'n goed idee was (Midas was vergeten dat je geen goud kan eten) moest hij de goden smeken om zijn wens ongedaan te maken.

1. verklarend
2. een waarde meegeven
3. de goddelijke herkomst benadrukken

Athena en Poseidon maakten ruzie over wie er de eerste stad mocht stichten in het Griekse Attica. Poseidon sloeg met zijn drietand op de kale rotsen van de Akropolis en er ontstond een zoutwaterbron. Toen Athena haar speer plaatste, groeide er een prachtige olijfboom uit de grond. Koning Kekrops besloot dat een olijfboom veel nuttiger was en sindsdien was Athena de beschermgodin van de naar haar genoemde stad Athene.

1. verklarend
2. een waarde meegeven
3. de goddelijke herkomst benadrukken

Een mooi, maar erg trots meisje wil alleen met een echte prins trouwen en op een dag verschijnt er een. Hij spreekt met een tong van honing en kwam uit een land hier ver vandaan. Na het huwelijk blijkt het echter geen prins te zijn, maar een python. Hij beval zijn mensenvrouw om met hem in een donker hol te wonen en hem te gehoorzamen. Gelukkig komen haar ouders haar te hulp en komt ze weer veilig thuis. Voortaan zal ze niet meer zo kieskeurig zijn bij haar partnerkeuze.

1. sprookje
2. mythe

Wanneer de oppergod Guru een nieuw paleis wil laten bouwen, krijgt hij hulp van alle andere hindoe-goden. Omdat de slangengod Anta geen armen en benen heeft, is hij niet in staat om mee te helpen. Hij is daar zeer bedroefd om, maar uit zijn tranen ontstaan drie eieren. In één van die eieren blijkt een beeldschoon meisje te zitten: Sanghiang Sri. Guru werd smoorverliefd op haar en hij had nog maar één wens: met haar te trouwen. Alle goden waren geschokt toen zij dit hoorden, omdat Guru van plan was een van de voornaamste geboden van de hemel te overtreden, nl. te trouwen met een eigen kind. Ze besloten Sri te doden. Guru was ontroostbaar, maar kon haar niet tot leven wekken. Toen de rouwtijd voorbij was, gebeurde de meest wonderlijke dingen. Boven het graf van Sri ontsproten planten die nog nooit iemand had gezien: een palmboom met kokosnoten, rijst- en sagoplanten en andere gewassen.

1. sprookje
2. mythe