Herhalingsles H3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

De romeinse republiek

• Een staat zonder Koning.
• Rijke families waren de baas.
• De meeste macht kwam toen in handen van de senaat, een vergadering van 300 mannen uit rijke families. 

Wereldrijk

• Rome werd een wereldrijk (rijk in meerdere werelddelen) Het bestond uit grote gebieden in Europa, Afrika en Azië. 
• Heel het Middellandse Zee gebied stond onder het Romeinse heerschappij (bestuur, regering). 

Julius Caesar

Julius Caesar was een bevelhebber uit het Romeinse leger. In 58 v.C. werd hij aanvoeder van de troepen in Gallië (Frankrijk, België & Zuid-Nederland). Hij veroverde in 8 jaar heel Gallië. 

Hij was heel populair onder zijn soldaten. Caesar zorgde goed voor zijn soldaten en deelde de buit van de overwinningen met zijn soldaten.

Veroveringen van Julius Caesar

• De veroveringen van Julius Caesar waren vaak gruwelijk:
• Steden werden geplunderd of verwoest.
• De bevolking werd vermoord of als krijgsgevangene (persoon die in een oorlog is gevangengenomen) genomen. 
• De bewoners van de onderworpen gebieden werden onderdanen van Rome. 

Romeinse generaals...

• Succesvolle legeraanvoerders weden steeds machtiger:
• ze trokken zich weinig aan van de senaat
• hun soldaten waren geen boeren meer, maar beroepssoldaten. Zij steunden hun generaal. 
• Er ontstonden oorlogen waarbij legeraanvoerders elkaar bestreden: burgeroorlogen (oorlogen binnen een staat) 

3. Hoe ging het met de economie in het rijk?

• Veel stadsbewoners werkten in de nijverheid (producten maken). Ze hadden ambachten (bijv. kleermaker/pottenbakker).
• Door de vrede in het Romeinse rijk bloeide de economie!
• Handelaren gebruikten munten als betaalmiddel. 
• Producten werden over zee, rivieren en wegen vervoerd en vervolgens op de markt, winkels en werkplaatsen in een stad verkocht.

1. Hoe multicultureel was de Romeinse samenleving?

• Het Romeinse rijk was een multicultulere samenleving (samenleving met meerdere culturen).
• Mensen met verschillende achtergronden en culturen leefden er door elkaar. 

• Bijvoorbeeld: in Rome woonden mensen uit alle delen van het rijk en daarbuiten (Afrika, Midden-Oosten, Noord-Europa).

1. Hoe multicultureel was de Romeinse samenleving?

Culturele verschillen bleven bestaan, maar in het hele rijk stonden Romeinse bouwwerken zoals aquaducten. 

2. Hoe gingen de Romeinen om met hun eigen en andere godsdiensten?

• De Romeinen geloofden in meerdere goden.
• De belangrijkste waren de staatsgoden: beschermden de staat zoals de oppergod Jupiter. 
• De Romeinen bouwden tempels voor de staatsgodsdienst (geloof waarvan bestuurders en ambtenaren aanhanger moeten zijn). 
• Op officiële feestdagen vereerden ze de staatsgoden met rituelen. 

• De Romeinen namen de Griekse goden over, zoals Jupiter en Zeus, de zeegoden Neptunes en Poseidon, Venus en Aphrodite. 
• Van de Egyptenaren namen de Romeinen de godin Isis over. Isis, godin van de liefde en vruchtbaarheid) was vooral populair in de keizertijd bij vrouwen en slaven. 

2. Hoe gingen de Romeinen om met hun eigen en andere godsdiensten?

• Er was godsdienstvrijheid: het recht om openlijk een godsdient aan te hangen. 
• MAAR...andere culturen en meningen waren toegestaan, zolang de staatsgoden en keizer werden geëerd. 
• Er was wel verdraagzaamheid (tolerantie): toestaan van andere culturen en meningen. Bijvoorbeeld: in Italië ontstond een tempel voor de Egypitsche godin Isis.

Romanisering

• Het overnemen van Romeinse gebruiken (taal, kleding, cultuur) heet romanisering. 
• Door handel en huwelijken worden gebruiken overgenomen.

Jezus

• In de tijd dat de Joden versprijd raakten over Europa, was er ook een nieuw geloof in opkomst. Het christendom.
  

• Jezus is de centrale persoon in het christendom.
  

• Jezus was een Joodse man die door velen werd gezien als de Messias.

2. Hoe ontstond het christendom?

• Geboren in Nazareth = begin jaartelling
• Reisde rond door Palestina en vertelde over God en goed en kwaad. 

• Vertelde dat iedereen is gelijk. Dat was heel aantrekkelijk voor de armen.

Een verboden geloof

• Predikers verspreidden het christendom in het Romeinse Rijk. 
• De volgelingen van Jezus trekken de wereld in om het verhaal van Jezus te vertellen.
• Steeds meer mensen in het Romeinse Rijk bekeren (een andere godsdienst aannemen) zich tot het christendom.
  

Maar....

• De christenen weigerden de staatsgoden en de keizer te vereren. 
• Christenen werden een bedreiging...

3. Hoe werd het christendom verspreid en bestreden?

Een nieuwe staatsgodsdienst

• De vervolgingen hielden op toen keizer Constantijn zich tot het christendom bekeerde. 
• Hij gaf christenen in 313 n.C. godsdienstsvrijheid (recht om openlijk met een godsdienst bezig te zijn).
• Christenen kregen allerlei voorrechten. Hierdoor groeide het christendom. 

4. Hoe werd het christendom de Romeinse staatsgodsdienst?

De Rijn als grens

• De Romeinen vonden de Germanen primitieve woestelingen. 
• Germanen vochten tegen de  Romeinse expansie (uitbreiding): er werd in 9n.C. drie Romeinse legioen in Nood-Duitsland verrassend verslagen door Germaanse leger.
• De Romeinse militairen besloten zich goed langs de grens te verdedigen...

Echte invasie en volksverhuizing!

• 1ste en 2e eeuw: losse Germaanse stammen plunderden het Romeinse Rijk aan de Rijn.
  
• Vanaf de 4e eeuw: vreemde volken vielen het Oosten aan (barbaren). 

Een nieuwe koers (2)

Keizer Theodosius besloot in 395 n.C. het rijk op te splitsen in een West- en Oost-Romeinse Rijk, elk met een eigen keizer. 

De verdediging van de grenzen werden ook anders aangepakt. 

Bruikbaarheid van bronnen

• Levert deze bron informatie over de onderzoeksvraag?
  
• Geldt dit voor meerdere mensen?
  
• Is de bron betrouwbaar? - heeft het echt plaatsgevonden?
  

Leren voor de TWT