Les 1: Wat is politiek?

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Maatschappijkunde 2024-2025

Hieronder zie je de toetsen en onderwerpen van het examenjaar: 

• Periode 2: SE (schoolexamen) Politiek
• mei: CE (Centraal Examen) Criminaliteit + Politiek

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 1: Wat is politiek? 

Maatschappijkunde Basis 4

2024-2025

POLITIEK

Leerdoelen

1. Je kent de begrippen: politiek en politici (R)
2. Je kent de drie bestuurlijke niveaus in de Nederlandse politiek (R)
3. Je kunt uitleggen welke rol de politiek speelt bij maatschappelijke problemen (T)

Politiek

Overal waar mensen samenleven, bestaan regels en afspraken. Regels zorgen voor orde en voor veiligheid. Je bent bijvoorbeeld verplicht een helm te dragen op een brommer om te voorkomen dat je ernstig gewond raakt als je valt. Welke regels er precies worden afgesproken, bepaalt de politiek. Politiek kun je dus omschrijven als het maken van regels die helpen bij het besturen van een land, gemeente of provincie. 

Regels en afspraken kun je moeilijk met 17 miljoen Nederlanders maken. Daarom kiezen we politici die dat voor ons doen. Politici zijn mensen die van politiek hun werk hebben gemaakt. We noemen ze ook wel volksvertegenwoordigers omdat ze hun werk namens de bevolking doen. Ze besturen ons land en proberen belangrijke maatschappelijke problemen op te lossen. 

Politieke niveaus

In Nederland zijn drie bestuurlijke niveaus, namelijk: 

1. Het land (nationaal bestuur)

2. De provincie

3. De gemeente (lokaal bestuur) 

Elk niveau heeft zijn eigen politieke bestuurders en zij nemen de besluiten die voor hun werkgebied van belang zijn. Behalve in Nederland worden ook in de Europese Unie veel politieke besluiten genomen. Dankzij Europese regels kan je bijvoorbeeld in heel Europa voor hetzelfde tarief mobiel bellen en internetten. 

We hebben invloed

Als je 18 bent geworden, mag je elke paar jaar naar de stembus. De ene keer om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen, de andere keer om een nieuwe gemeenteraad te kiezen. Je stemt dan op een partij en alle politieke partijen willen graag dat jij voor hun partij kiest. Ze vertellen via televisie, kranten en sociale media over hun plannen. Bijvoorbeeld meer geld voor de zorg of meer doen tegen milieuvervuiling. Iedereen kiest voor de partij die het best bij hem of haar past. Voor de een is dat PvdA, een ander kiest PVV of de Partij voor de Dieren.

Door te stemmen heb je invloed op de politiek. Er zijn ook andere manieren. Ben je het niet eens met een snelweg langs je dorp, dan kun je demonstreren. Of misschien wil je dat de overheid ervoor zorgt dat jongeren meer kunnen sporten. Je kunt dan een brief schrijven naar de Tweede Kamer of een handtekeningenactie beginnen. 

Maatschappelijke problemen

Kenmerken van een maatschappelijk probleem: 

1. Het gaat altijd om een situatie of gebeurtenis in de maatschappij die door veel mensen wordt afgekeurd
2. Er bestaan verschillende meningen over de oorzaken van het probleem en hoe het moet worden opgelost
3. Het vraagstuk krijgt veel aandacht van de media
4. Het probleem kan het best worden opgelost door de overheid 

Waarden en normen

Waarden zijn de principes of uitgangspunten die je belangrijk vindt in het leven. Vrijheid, gelijkheid en eerlijkheid zijn voorbeelden van waarden. Niet iedereen vindt dezelfde waarden even belangrijk. 

Bij waarden horen altijd bepaalde normen, dat zijn regels die bepalen hoe jij en anderen zich moeten gedragen. Als jij de waarde duurzaamheid belangrijk vindt, ben je waarschijnlijk voor een hogere belasting voor vervuilende auto's.. 

Belangen

Belangen spelen bij het oplossen van een maatschappelijk probleem een grote rol. Een belang is het voordeel dat je ergens van hebt. Lang niet iedereen heeft dezelfde belangen. Zo heeft een werknemer belang bij een hoog loon, maar wil een werkgever de loonkosten liever laag houden. Je noemt dit belangentegenstelling: het belang van de een botst met het belang van de ander. 

Macht en machtsmiddelen

Als burger hoop je dat de overheid rekening houdt met jouw belangen, zeker als het gaat om de oplossing van maatschappelijke problemen. Dan helpt het als je macht hebt. Macht is de mogelijkheid om het gedrag van anderen te beinvloeden. Daarbij maak je gebruik van machtsmiddelen: middelen waarmee je het gedrag van anderen kunt beinvloeden. 

Voorbeelden van machtsmiddelen zijn: geld, een functie een beroep, kennis, overtuigingskracht en aanzien. Als je in een ziekenhuis ligt, heeft een arts macht over je. Een werkgever heeft macht omdat hij iemand kan ontslaan. Ook vaardigheden zijn machtsmiddelen, zoals het goed kunnen spreken in het openbaar. Ten slotte speelt ook de macht van het getal een grote rol (denk aan stakingen en demonstraties). 

Machtsmiddelen

• Je functie en beroep
• Je kennis en vaardigheden
• Je overtuigingskracht, gezag of charisma
• Je wettelijke bevoegdheden
• De hoeveelheid geld die je hebt
• Het aantal mensen dat samen iets wil
• Contact hebben met de media
• Contact hebben met invloedrijke personen
• Deel uitmaken van adviesorganen

Begrippen H1

• Politiek
• Politici
  
• Politieke besluitvorming
• Ambtenaren
• Overheid
• Overheidsbeleid
• Verzorgingsstaat
• Algemeen belang
  
• Maatschappelijk probleem

• Waarden
  
• Normen
• Belangen 
• Belangentegenstelling
• Macht
• Machtsmiddelen
• Politieke agenda
• Dilemma