De Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 4:

 De tijd van Pruiken en Revoluties

§4.1 De pruikentijd

• hoe het ging met de Nederlandse economie
  
• welke sociale verhoudingen er waren in Frankrijk
  
• hoe de verlichting ontstond
  
• hoe verlichting zorgde voor een andere manier van denken
  

Kenmerkend aspect: het denken over staat en maatschappij in de verlichting

Standenmaatschappij

• Sinds de middeleeuwen was de Franse samenleving verdeeld in 3 standen: 'bidders, strijders en werkers'

• Over deze verdeling kon niet worden getwijfeld: God had dit zo bepaald.

De 1e stand

• De geestelijkheid: de mensen van de kerk. Zij zorgden dat de mensen in de hemel zouden komen. De hoge geestelijken woonden in grote paleizen en hadden vooral rechten (en maar weinig plichten).
  

• De geestelijken bezaten veel grond: het waren grootgrondbezitters

De 2e stand

• De edelen: de mensen van adel. Zij zorgen voor het bestuur en de verdediging van het land. Zij woonden in grote paleizen en hadden vooral rechten (en maar weinig plichten).
  

• De koning vertrouwde hen niet: daarom mochten (moesten!) ze bij hem in de buurt wonen. Zo kon hij ze in de gaten houden.
  

De 3e stand

• De boeren en de burgers. Eigenlijk iedereen die niet bij de 1e of 2e stand hoorde. Daarom waren er in de 3e stand ook grote verschillen. Zo had je de rijke burgerij, de bourgeoisie. Dit waren mensen met een eigen bedrijf of een diploma.

• De 3e stand had alle plichten: zij moesten bijvoorbeeld wél belasting betalen.

Standensamenleving

1. Geestelijkheid: (horen bij de kerk) Geen belasting betalen. Belangrijke baantjes in het bestuur.
2. Adel: geen belasting betalen. Belangrijke baantjes in het bestuur.
3. Boeren, burgers en bourgeoisie: geen rechten alleen plichten.
   

1. Welke rangen en standen kende de Franse samenleving in de 17e eeuw?
2. Wat waren gevolgen van die opdeling?
3. Wie had belang bij die opdeling?
4. In hoeverre bestaan in de Nederlandse samenleving standen? Als ze er zijn, hoe ontstaan ze?
5. Kennen we tegenwoordig nog in onze wereld standenmaatschappijen? Waarom bestaan daar nog standen?

Wat zijn voor- en nadelen van standen? Wie heeft vooral voordeel en nadeel?

De Verlichting

Terugblik

• Renaissance: er kwam weer interesse naar onderzoek en wetenschap uit de oudheid
• Wetenschappelijke Revolutie: mensen begonnen onderzoek uit te breiden, en deden steeds meer ontdekkingen.

De Verlichting

vanaf ±1700

• Een periode waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rede, ratio)
• Ze hadden de hulp van God niet meer nodig

• Hierdoor krijgen mensen ook meer kritiek op de koning, de Kerk en de adel.
  

Kennis

Wetenschappelijke Revolutie:

• Empirisme: kennis door waarneming
• Rationalisme: kennis door het gebruik van de rede (het verstand)

Je gaat zo een filmpje bekijken over wat de Verlichting is. De volgende denkers komen aanbod:

Montesqieu

Rousseau

Loche

Smith

Diderot

Spinoza

Voltaire

Hoe ontstond een veranderings-idee?

• De wetenschappelijke revolutie 1650-1800 (H3!)

• Als gevolg van de wetenschappelijke revolutie
• Zelf nadenken, niet alles zomaar geloven (ratio gebruiken)

De Verlichting

De ideeën van de Verlichting

1. Mensen horen vrij te zijn en mensenrechten te hebben.
2. Meer macht voor het volk (meer democratie en een grondwet)
3. Scheiding van kerk, staat en rechtspraak
4. Het verstand is belangrijk en moet goed gebruikt worden door iedereen.

De Verlichters en het geloof

Verlichters

• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in.
• Ze keuren godsdienstige striktheid af
• Er is niet 1 waar geloof

Gevolg

• Voor godsdienstvrijheid
• Tegen een grote invloed van de kerk
• Ontstaan atheïsme

De Verlichters en gelijkheid

Verlichters

• Mensen zijn van nature gelijk, ze moeten gelijke rechten hebben ==> mensenrechten
  

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (Abolitionisme)

De Verlichters en politiek I

Verlichters

• Een koning is er voor het volk
• Het volk mag een slechte koning afzetten
• De echte macht ligt bij het volk

Gevolg

• Tegen absolutisme
• Voor democratie

Reactie koningen

Ideeën van de Verlichting verbieden

Of

Sommige ideeën overnemen, zolang de vorst alle macht houdt.

= Verlicht absolutisme

De Verlichters en politiek II

• John Locke (Eng. 1632-1704)

Vorsten krijgen hun macht niet van God, maar van het volk. Het is hun taak om het leven, de vrijheid en het bezit van de burgers te beschermen. 

• Charles de Montesquieu (Fr. 1689-1755)

Trias Politica, de scheiding der machten (volgende dita)

• Jean Jacques Rousseau (Fr. 1712-1778)

Volksvertegenwoordiging doet wat het volk wil.

schooltv.nl