Markt & Overheid H4 - Les 1 & 2

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Markt en overheid H4

Agenda

• Uitleg marktfalen en minimumprijs
• Filmpje
• Uitleg maximumprijs
• Maken opgaven
• Bespreken opgave 4.4 

H4 De markt levert niet altijd de juiste prijs

Waarom bemoeit de overheid zich soms met de prijs op een markt?

Kernwoorden:

- ingrijpen in de markt

- minimumprijs

- maximumprijs

- belastingheffing

Marktfalen

Wanneer faalt een markt ?

Hier komt de overheid 

in actie:

prijsbeïnvloeding 

(prijsregulatie)

Te hoog

Te laag

Te veel

Te weinig

prijs

aanbod

en/of

Marktfalen

Wanneer faalt een markt ?

Hier komt de overheid 

in actie:

prijsbeïnvloeding 

(prijsregulatie)

Te hoog

Te laag

Te veel

Te weinig

prijs

aanbod

en/of

Ingrijpen in de markt

• Regulering van (vooral) de monopoliemarkt. Dit is vooral nodig bij natuurlijke monopolies. 
  
• Mededingingswet. Kartelvorming en prijsafspraken zijn per wet verboden. 
  
• Minimumprijzen ter bescherming van producenten. 
  
• Maximumprijzen ter bescherming van consumenten. 

Minimumprijs

De EU heeft voor een aantal landbouwproducten een minimum- of garantieprijs ingesteld. 

De EU garandeert een bepaalde minimumprijs voor producten. 

Een minimumprijs ligt 
..............................

de evenwichtsprijs.

Bij een minimumprijs is het 
aanbod groter
dan de vraag, 
zodat er een 

.........................overschot 

ontstaat.  
Dit wordt vaak opgekocht door de overheid.

Een minimumprijs ligt 

boven de evenwichtsprijs.

Bij een minimumprijs is het 

aanbod groter
dan de vraag, 

zodat er een aanbodoverschot 

ontstaat.  

Dit wordt vaak opgekocht door de overheid.

Voorbeeld

Op een markt met volkomen concurrentie geldt het volgende marktmodel:

qv = -p + 500

qa = 2p - 250

Er wordt een prijs van 300 ingesteld.

Er ontstaat een aanbodoverschot:

qa = .............................

......................................

qv = .............................

......................................

De overheid koopt het 

overschot op. Dit kost:

............................................

............................................

Er wordt een prijs van 300 ingesteld.

Er ontstaat een aanbodoverschot:

qa = 2 x 300 – 250 = 350

qv = - 300 + 500 = 200

De overheid koopt het 

overschot op.

Dit kost:

150 x 300 = € 45.000

Aan de slag

Maken: Opdracht 4.1 t/m 4.6

Hoe? In stilte, 7 minuten

Klaar? Werk door met opgaven 4.7 t/m 4.14

10 minuten voor einde les bespreken we opgave 4.4

Maximumprijs

Bij een maximumprijs ligt de prijs ..................................... de evenwichtsprijs en ontstaat er een .......................................

.................................. .

Maximumprijs

Bij een maximumprijs ligt de prijs onder de evenwichtsprijs en ontstaat er een vraagoverschot / aanbodtekort.

Voorbeeld

Stel dat de markt voor brood als volgt kan worden weergegeven:

qa = 80p - 40

qv = -40p + 200

(q in duizenden broden 

en p in euro’s per brood)

Stel dat de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt. 

Ze stelt daarom een maximumprijs van € 1,50 in. 

Het aanbodtekort:

qv = ...................................

...........................................

qa = ...................................

...........................................

qa - qv = ............................

...........................................

Stel dat de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt. 

Ze stelt daarom een maximumprijs van € 1,50 in. 

Het aanbodtekort kun je 

als volgt berekenen:

qv = -40 x 1,50 + 200 = 140

qa = 80 x 1,5 – 40 = 80

140 – 80 = 60 (x 1.000)

60.000 is het aanbodtekort 

Aan de slag

Maken: Opdracht 4.1 t/m 4.6

Hoe? In stilte, 10 minuten

Klaar? Werk door met opgaven 4.7 t/m 4.14

10 minuten voor einde les bespreken we opgave 4.4

Huiswerk

Maak t/m opdracht 4.6 af. 

Hoofdstuk 4: les 2

Recap: Het effect van een minimum- en maximumprijs

Bespreken opdracht 4.5

Heffingen en subsidies

minimumloon

maximumprijs

Opgave 4.5 

Samen bespreken.

Overheidsingrijpen. Hoe?

1) Er wordt te weinig van geconsumeerd 

--> Geef de producent een subsidie.

2) Er wordt te veel van geconsumeerd 

--> Geef de producent een accijns/heffing per product 

OF verbiedt het 

OF quotum!

Heffingen

Door een heffing stijgt de prijs en zal het product minder worden gekocht.

De aanbodslijn verschuift omhoog.

CS en PS is minder.

O is geld naar overheid.

WV is welvaartsverlies.

Subsidies

Door de subsidie gaat de aanbodlijn naar beneden.

De consumentenprijs gaat naar beneden en de product krijgt een hogere prijs. De hoeveelheid zal toenemen. 

maximumprijs en welvaartsverlies op volkomen markten

als de aanbodlijn niet verandert, daalt q en daarmee het totale surplus;

dit is te beschouwen als welvaartsverlies: in de grafiek weergegeven met de rode driehoek, de Harbergerdriehoek ofwel deadweight loss

Aan de slag

Maken: Opdracht 4.7 t/m 4.14

Hoe? In stilte, 10 minuten

10 minuten voor einde les bespreken we opgave 4.9

Loonvorming

Over het algemeen:

Beroepen waar een tekort aan is                            Loon omhoog

Beroepen waar een overschot aan is                    Loon omlaag (op termijn)

Waarom een minimumloon?

Lonen die dalen (of onzekerheid over loon) geven onrust in de samenleving, en dat wil de overheid niet. Ook wil de overheid niet dat loonwerkers worden uitgeknepen door bedrijven. Daarnaast willen ze iedereen tevreden houden, wat betekent dat iedereen "genoeg moet verdienen om te kunnen leven".

Loonvorming wordt vastgelegd (CAO)

Herhaling

- Individuele arbeidsovereenkomst v.s. collectieve arbeidsovereenkomst

- Primaire arbeidsvoorwaarden

- Secundaire arbeidsvoorwaarden

- Vakbonden

- Organisatiegraad

- Bedrijfstak

- Mee-lifters (free-riders)

- Uitkomst onderhandelingen nieuwe CAO is algemeen bindend --> voor  leden en niet-leden

-Waarom zou je lid worden van een vakbond ?  --> Gevangenis dilemma

Uitleg nog een keer zien? 

Lesbrief Werk en werkloosheid H3 

Loonvorming: minimumloon

Goede oefening: 

wat betekenen de letters ??

A = ...

B = ...

etc.

Examenopgave 2018

Examenopgave 2018

Examenopgave 2021

Examenopgave 2021