Stijlfiguren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Prolepsis

Prolepsis: Bij een prolepsis wordt een woord of woordgroep helemaal voor in de zin geplaatst waardoor er de nadruk op valt.

Die Nederlandse grammatica, daar word ik zo moe van!
Pizza, daar kan ik er elke dag wel drie van op…

Repetitio

de eenvoudigste vorm van een enumeratie.

Uur na uur zagen we hetzelfde tijdens de rit.

Enumeratie

een opsomming die wordt gebruikt om iets te benadrukken.

Ik zag urenlang alleen maar heuvels, bomen en geiten.

Is de uitspraak waar of niet waar?
Een repetitio bestaat uit een opsomming van drie onderdelen.

1. waar
2. niet waar

Retorische vraag

een vraag waarop je geen antwoord verwacht. Het antwoord zit namelijk in de vraag opgesloten.

Liggen we hier niet lekker in de zon?

chiasme

Bij deze stijlfiguur worden de overeenkomstige termen van twee formuleringen in omgekeerde volgorde geplaatst.

dames en heren

Χ

jongens en meisjes

inversie

Inversie betekent dat de volgorde van het onderwerp en de persoonsvorm omgedraaid zijn. 

Een voorbeeld hiervan is: ‘Als ik nieuwe kleren krijg, word ik blij’.

(omgekeerde) climax

Een climax is een geleidelijke toename in kracht of spanning. Dit kan binnen één zin, maar soms ook over meerdere zinnen.

zeer ruw, ruw, zacht, fluweelzacht, allerzachtst

De omgekeerde climax of anticlimax is juist een afbouwing in sterkte.

Hij is wereldberoemd, nou ja... in Nederland, in onze stad dan. Ik bedoel: ik heb van hem gehoord.

parallellisme

Bij een parallellisme wordt nadruk gegeven aan een zin door twee keer (ongeveer) dezelfde zinsbouw of inhoud te gebruiken.

Spreken is zilver, zwijgen is goud.

Hij doet mij nederliggen in grazige weiden;

Hij voert mij zachtkens aan zeer stille wateren.

Understatement

Bij een understatement wordt iets op een spottende manier verkleind of verzwakt. Het verschil met het eufemisme zit hem in de spot.

Bill Gates heeft een aardig zakcentje verdiend met zijn computers.

Eufemisme

als je iets wat niet prettig of niet netjes is, op een verzachtende/ verbloemende/ nette manier onder woorden brengt.
 

Hoe is het met uw stoelgang?’, informeerde de dokter.

Door werkzaamheden heeft u wat extra reistijd naar Amsterdam.

Litotes

Met een ontkenning/verkleinwoord zwak je iets schijnbaar af, maar daarmee laat je het des te sterker uit komen! Verschil met understatement = de ontkenning.

 

De hoofdprijs in de loterij winnen, dat zou ik niet vervelend vinden.

Ik vond dat vijfsterrendiner niet vies.

Hyperbool

Bij een hyperbool wordt iets op een overdreven manier uitgedrukt. Je gebruikt een hyperbool om iets te laten opvallen.

Ik heb een eeuw staan wachten.
Ik ben in een seconde terug.

Hij heeft een glaasje jenever teveel op.

Hyperbool of understatement?

1. hyperbool
2. understatement

Ik heb van de zenuwen geen oog dicht gedaan.

hyperbool of understatement?

1. hyperbool
2. understatement

Van welk stijlfiguur wordt hier gebruik gemaakt?

'Een leuk karretje', zei Hetty toen ze de Jaguar van Felix zag.

1. eufemisme
2. understatement
3. hyperbool
4. climax

Van welk stijlfiguur wordt hier gebruik gemaakt?

Helaas moest Kees zijn oude hond Willem laten inslapen.

1. eufemisme
2. understatement
3. hyperbool

Van welk stijlfiguur wordt hier gebruik gemaakt?

Mijn vriend is bepaald niet dom.

1. eufemisme
2. litotes

Antithese

Bij een tegenstelling worden tegengestelde dingen gecombineerd zodat ze meer opvallen.

In een politieserie heb je altijd de goedaardige agent en zijn strenge collega

Paradox

Een schijnbare tegenstelling. Hij bestaat uit een combinatie die niet lijkt te kloppen. Als je er dan nog eens over nadenkt, blijkt het toch wel mogelijk te zijn.

Schrijven is de kunst van het schrappen.
Weinig alcohol kan te veel zijn.
Alleen samen krijgen we corona onder controle.

Antithese of paradox?
Hij zei dat hij zichzelf heel succesvol, goed, knap en bescheiden vond.

1. Antithese
2. Paradox

Antithese of paradox?
Zij steunen elkaar door dik en dun.

1. Antithese
2. Paradox

Analyseer 'Het hart van Rotterdam' op alle stijlfiguren (p.22-24) tot de paradox

Woordspeling

Een woordspeling gebruik je om een grappig effect te bereiken. Bij een woordspeling worden één of meer woorden in twee betekenissen tegelijk gebruikt.

Drink met maten, nooit alleen.

Sarcasme

Cynisme

Ironie

Analyseer 'Sonnet van de nieuwe zomers' op rijm, beeldspraak en stijlfiguren

Wat wil je in de komende lessen verder uitgelegd krijgen?