V6 PTA 11 les 2: Einde Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom in de geschiedenisles!

Wat verklaart de hereniging van de beide Duitslanden en hun

succesvolle integratie in Europa (1961-1991)?

Kenmerkende aspecten

De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een

wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog

De eenwording van Europa

De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw

aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

Syllabus nieuw

In de tweede helft van de jaren 1980 probeerde Gorbatsjov de Sovjet-Unie met

zijn beleid van glasnost en perestrojka te hervormen. Omdat voor het slagen

daarvan medewerking van het Westen nodig was liet hij de Brezjnevdoctrine

los. De DDR-leiding keerde zich af van deze liberale koers van de Sovjet-Unie

omdat zij de gevolgen van hervormingen vreesde. Veel inwoners van de DDR

die via de televisie het leven in West-Duitsland zagen, waren ontevreden. In

1989 ontstond een protestbeweging voor meer vrijheid en politieke

hervormingen in de DDR. Via enkele Oost-Europese landen, die in 1989 hun

grenzen hadden opengesteld, trokken veel DDR-burgers naar het Westen. Op 9

november 1989 viel de Berlijnse muur. Het jaar erop, in 1990, werd Duitsland

herenigd, met Berlijn als nieuwe hoofdstad. Met het uiteenvallen van de SovjetUnie kwam in 1991 de Koude Oorlog ten einde.

Syllabus nieuw

In ruil voor Franse steun voor de hereniging en de uitbreiding van de Europese

Unie met landen uit het voormalige Oostblok accepteerde Bondskanselier Kohl

de invoering van de Euro. Op binnenlands gebied worstelde het nieuwe

Duitsland met de integratie van de voormalige DDR: Oost-Duitsland kampte

met de economische en mentale gevolgen van het totalitaire regime. Naast de

hereniging vormde ook immigratie een uitdaging voor de Duitse democratie. Het

verenigde Duitsland integreerde snel in Europa, waarin het steeds meer een

leidende rol op zich nam.

Syllabus oud

Nadat de Bondsrepubliek Duitsland lid was geworden van de NAVO en de DDR van het

Warschaupact, leek de Oost-Westverhouding in Europa gestabiliseerd. Onder meer bij het

neerslaan van de Hongaarse Opstand in 1956 door troepen van het Warschaupact bleek het

Westen niet bereid tot militaire interventie vanwege het risico op een Derde Wereldoorlog.

Van haar kant streefde de leiding van de Sovjet-Unie sinds de dood van Stalin in 1953 naar

vreedzame co-existentie. Toch kwam het in de tijd van de presidenten Kennedy en

Chroesjtsjov in 1961 tot een tweede crisis rond West-Berlijn, dat een belangrijke

symboolfunctie had voor de Westerse wereld en DDR-burgers een vluchtweg bood. De crisis

eindigde in augustus 1961 met de bouw van de Berlijnse muur. De meest riskante

confrontatie tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie vond plaats toen de Sovjet-Unie

in 1962 trachtte raketten te installeren op Cuba als tegenwicht voor Amerikaanse raketten in

Europa en Eurazië.

Syllabus oud 

Na de Cubacrisis drong bij beide partijen het besef door dat de Koude Oorlog dreigde uit te

lopen op een onbeheersbaar nucleair conflict. Het streven naar crisisbeheersing leidde tot

verbetering van de communicatie en tot wapenonderhandelingen over met name de

atoombewapening. Tijdens de Détente verbeterden de betrekkingen tussen de Verenigde

Staten en de Sovjet-Unie. Beide partijen bleven vasthouden aan controle over hun

invloedssferen. Begin jaren 1980 veroorzaakte het Amerikaanse SDI-project grote onrust in de Sovjet-Unie,

omdat de Russische economie deze nieuwe stap in de wapenwedloop niet aankon. Maar ook

de bevolking in het Westen begon zich steeds meer te verzetten tegen kernbewapening.

Met de komst van Michael Gorbatsjov en zijn beleid van Glasnost en Perestrojka ging de

Koude Oorlog de laatste fase in. Het loslaten van de Breznjev-doctrine stelde Oostbloklanden

in de gelegenheid een eigen politieke koers te gaan volgen. Niet lang na het openen van de

grens met het Westen door Hongarije vond in 1989 de val van Berlijnse muur plaats,

gevolgd door het uiteenvallen van het Oostblok. Nadat Gorbatsjov was afgezet kwam er in

1991 een einde aan het communistisch bewind in de Sovjet-Unie. Dit betekende het einde

van de Koude Oorlog, een ontwikkeling die nieuwe perspectieven bood voor de Europese

samenwerking.

Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe

militaire confrontatie tussen beide grootmachten, 1955-1963?

Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af, 1963-1991?

Kenmerkende aspecten

• De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen vanmassaorganisatie
• Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologiën communisme enfascisme/nationaal-socialisme
• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlogDe eenwording van Europa
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw
  
• aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
  

Willy Brandt 
(1913-1992)

• Burgemeester West-Berlijn en van 1969-1974 bondskanselier van de BRD).  
  
  
• Hij zocht toenadering tot Oost-Europese landen (Ostpolitik) en was de eerste Westerse leider die het Oosten serieus nam.
  
  
• De eerste stap van zijn Ostpolitik was de erkenning van de DDR als een echte staat.
  
  
  
• Brandt kreeg in 1971 de Nobelprijs voor de Vrede.
  

Mikhail Gorbatsjov

• Glasnost: openheid
  

• Perestrojka: economische hervormingen
  

• Bezuinigen op militaire activiteiten: minder wapens, minder soldaten. 

Gorbatsjov

• Nieuwe leider voor de Sovjet-Unie, Mikhail Gorbatsjov, brengt een ander geluid
  

Waarom?

Gevolgen

• S.U. krijgt een betere relatie met het Westen

• Eenzijdige ontwapening van de Sovjet-Unie
  

• Terugtrekking van de Sovjet-troepen uit Afghanistan

Loslaten Breznjevdoctrine

• In 1968 had Brezjnev vastgelegd dat communistische landen in mochten grijpen als een ander communistisch land bedreigd werd door democratisering/kapitalisme. 

• Tegenhanger van de Trumandoctrine. 

Revolutiejaar 1989

De val van het communisme in Oost-Europa

Oorzaken

 

• De ideeën van Gorbatsjov (glasnost, perestrojka)...
  

• ...botsen met de oude, vastgeroeste, ideeën van de Oosteuropese leiders...
  

• ...maar zijn wél populair bij het volk van die landen!
  

Hongarije zet de grens 

met Oostenrijk open

mei 1989

Veel andere inwoners van Oost-Europese landen vluchten 

via Hongarije naar het westen.

Deze Oost-Europese leider begrijpt wél de ideeën van Glasnost en Perestrojka: hij wil zijn volk meer vrijheid geven.

Val van de Berlijnse Muur

9 november 1989

Wat is er aan de hand?

• Grote demonstraties tegen de regering in Oost-Berlijn

Gorbatsjov is eregast...

...hij komt niet om feest te vieren, maar om de leiders van Oost-Duitsland te waarschuwen: de Sovjet-Unie helpt niet meer bij het neerslaan van demonstraties

Elke avond zijn er demonstraties in Berlijn

De druk op de Oost-Duitse regering neemt toe, 

terwijl de wereldpers kijkt naar de situatie in Oost-Berlijn

Daarna gaat het snel...

Totale ineenstorting 

van het communisme in Oost-Europa

• 16 november 1989: communistische leider van Bulgarije wordt afgezet

• 28 november 1989: communistische partij van Tjecho-Slowakije staat haar macht af

• 25 december 1989: communistische leider Roemenië wordt terechtgesteld

• april 1990: vrije verkiezingen in delen van Joegoslavië

Duitsland herenigd

3 oktober 1990

Duitse Hereniging

• Meeste Duitsers wilden na de val van de muur weer 1 DLD.
• Kohl maakt plan voor de hereniging (oktober 1990).
• Bezorgdheid voor een te sterk DLD in Europa.
• Kohl belooft Europees DLD. Dit leidde in 1993 tot oprichting van de EU.

HET NIEUWE DUITSLAND

1. Bevolking  79 miljoen inwoners
2. De kosten om het  communistische Oost-Duitsland om te zetten naar het kapitalisme waren erg hoog. 
   
3. De belasting werd flink verhoogd.
   
4. Prijzen van levensmiddelen en huren stijgen
5. Sluiting van Oost-Duitse fabrieken leidden tot werkloosheid. 

Eind goed, 

al goed?

• Economische achterstand 'Oost-Duitsers' t.o.v. 'West-Duitsers'

• Sommigen moesten wennen aan het kapitalisme (ongeveer 65% vond het communisme beter)
  

• Joegoslavische Burgeroorlogen (1991-2001)

Einde van de Sovjet-Unie

25 december 1991

Welke gebeurtenis is afgebeeld 

in de spotprent?

Berlijnse Blokkade

Berlijnse Muur

Wanneer viel de Berlijnse muur

1. 1989
2. 1990
3. 1991
4. 1998

➤Welke drie veranderingen voerde Gorbatsjov door in de Sovjet Unie?

Sleep ze naar de afbeelding.

Er kwam meer vrijheid van meningsuiting

Er kwamen meer soldaten in het Sovjet-leger

Er kwam meer kritiek op de regering

Er kwam een vrijere economie

Er kwam toenadering tot het westen

De dictatuur werd afgeschaft

Er kwamen hogere prijzen van producten

Bij welke gebeurtenis hoort deze prent?

1. Berlijnse Muur
2. Berlijnse Blokkade
3. Berlijnse Luchtbrug
4. Berlijnse Missie