Blok 1 Energie en grondstoffen

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 2

Les 1:  Blok 1 Energie en grondstoffen

Wat gaan we doen deze les? 

• Uitleg: Hoe gaan we werken
• Uitleg: ‘Hout, turf en steenkool', 'Veengebieden', ‘Stoommachines'
• Aan de slag! 

Wat zijn de leerdoelen van deze les?

• Je kan uitleggen waarom in Nederland turf als brandstof gebruikt werd.
• Je kan uitleggen wat fossiele brandstoffen zijn.
• Je kan uitleggen hoe de Weerribben zijn ontstaan.
• Je kan verklaren waarom de stoommachine voor grote veranderingen gezorgd heeft.  

Jij hebt vandaag al gebruik van energie en grondstoffen. Bedenk 5 voorbeelden waarvoor jij dit vandaag al hebt gebruikt.

Waar gaan we het over hebben?

- Wat is energie?

- Waarom gebruiken we energie?

- Waar hebben we energie voor nodig?

- Wat zijn grondstoffen?

- Waarom gebruiken we grondstoffen?

- Waarvoor hebben we grondstoffen nodig?

Energie en grondstoffen van vroeger naar nu

prehistorie                                          2020

Noem twee verschillen tussen het koken van toen en nu.

Noem een voorbeeld van energie

Begrip: Energie

We hebben altijd energie nodig om iets te laten werken. Als we bijvoorbeeld willen zwemmen, hebben we energie nodig om ons door het water voort te bewegen. Als je het licht aandoet heb je eerst energie nodig, die dan wordt omgezet in elektriciteit, waardoor wij licht hebben.

Energie is een reactie op verbranding.

Er zijn heel wat verschillende soorten energiebronnen. Wij zetten meestal energie om in elektriciteit, omdat we voor heel veel dingen in ons dagelijks leven elektriciteit nodig hebben. 

Begrip: Grondstof(fen)

Grondstoffen zijn materialen die in een proces gebruikt worden om iets te maken of te fabriceren. Specifiek natuurlijke grondstoffen zijn stoffen die in de natuur gevonden worden, zoals vruchtbare aarde, olie, mineralen, hout en andere gewassen. In productieprocessen kunnen ook niet-natuurlijke grondstoffen gebruikt worden: dit wordt ook wel een halffabricaat genoemd.

Hout, turf en steenkool 

• Hout was lang dé energiebron.
• IJzererts werd gesmolten op vuur > 130 kg hout nodig per kilo. Rond 1500 waren de meeste bossen gekapt. 

• Turf werd ook gebruikt als brandstof = gedroogd veen = plantenresten

• Steenkool is een ook een fossiele brandstof = brandstof gevormd uit planten en/ of dieren. 

We lezen Hout, turf en steenkool op blz 11 en Veengebieden op blz 12

Turfwinning

De veengebieden werden in langgerekte stroken afgegraven. De blokken turf werden gedroogd. 

De turf kon worden gebruikt als brandstof, omdat in de Middeleeuwen hout steeds schaarser werd in Nederland (overmatige houtkap door bevolkingsgroei). 

Weerribben

Stoommachines

• Tot de 18e eeuw veel huisnijverheid naast de landbouw.
• Door bevolkingsgroei groeit de vraag naar kleding.
• Engelse uitvinders ontwerpen nieuwe spin-en weefmachines. 

• Machines worden steeds groter > eerst aangedreven met waterkracht > fabrieken worden gevestigd aan rivieren/bij water 
• Ligging aan het water is vestigingsplaatvoordeel

• Stoommachines worden aangedreven met steenkool.  Fabrieken ontstaan in buurt van mijnen. Industriële revolutie begint in Engeland. 

Aan de slag! 

Hoe blijf je 'op schema?'   

Lezen: ‘Waar gaat dit blok over?', ‘Hout, turf en steenkool', 'Veengebieden', ‘Stoommachines'. p. 10, 11, 12, 14 & 15. 

Maken: 1+2+3+4+5

Les 2:  Blok 1 Energie en grondstoffen

Wat gaan we doen deze les? 

• Herhalen
• Uitleg: ‘Engeland en de rest van de wereld', ‘Congo: arm land met rijkdom aan grondstoffen’. p. 17 & 20. 
• Aan de slag! 

Wat zijn de leerdoelen van deze les?

• Je kan verklaren waarom de stoommachine voor de industriële revolutie heeft gezorgd.
• Je kan uitleggen wat vestigingsplaatsvoordelen zijn
• Je kan uitleggen waarom de industriële revolutie juist in Engeland begon.
• Je kan twee redenen noemen waarom Congo, ondanks grondstoffen, een arm land is. 

Engeland en de rest van de wereld

• Engeland had al sinds de 18e eeuw koloniën
• Industriële revolutie deed vraag naar grondstoffen groeien

• Vanuit Engeland verspreidde de IR zich over Europa. Overal in Europa ontstonden industriegebieden.
• Ook andere Europese landen wilden koloniën om grondstoffen te halen en om te gebruiken als afzetgebieden > dit heet modern imperialisme

We lezen: Engeland en de rest van de wereld op blz 17) 

Op naar Congo!

Congo: arm land met met rijkdom aan grondstoffen

• Land in Afrika 
• Congo was een kolonie van België
• Grondstoffen : goud, zilver, koper, diamant, kobalt en coltan. 
• Congo is een arm land

We lezen: Congo, arm land met rijkdom aan grondstoffen op blz 20

Sleep de grondstoffen Coltan (bovenste) en Kobalt (onderste) van het mobieltje naar de juiste plek in kaart.

Wat zit er allemaal in jouw mobieltje?

Welke producten worden van deze grondstoffen gemaakt?

Aan de slag! 

Hoe blijf je 'op schema?'

Lezen:  ‘Engeland en de rest van de wereld', ‘Congo: arm land met rijkdom aan grondstoffen’. p. 17 & 20. 

Maken: Jouw keuze opdrachten bij Blok 2. 

Agenda invullen (iedereen!)

12 december:

Jouw opdrachten voor blok 1 zijn af. Schrijf voor jezelf op wat jij doet om Blok 1 af te kunnen tekenen. 

Les 3:  Blok 1 Energie en grondstoffen

Wat gaan we doen?

• Stil werken
• Filmpje: De IJzeren eeuw
• Uitleg: ‘Industrie in Nederland', ‘Nieuwe grondstoffen’. p. 22 & 24
• Samen werken
• Herhalen lesstof 

Industrie in Nederland

Pa na 1850 kwamen de eerste fabrieken met stoommachines in Nederland.

-->Nederland was vooral landbouw- en handelsland

-->Er was ook weinig steenkool

Wie herkent deze fabriek?

Reclame voor het Arnhemse Broek, 1924

Nieuwe grondstoffen

Steenkool --> Belangrijk in de industriële revolutie, maar erg zwaar en vervuilend!

• Vaak vervangen door aardolie en aardgas.
  
  

Van veel grondstoffen kun je weer nieuwe materialen maken:

• Aardolie --> Plastic en kunststoffen
• Bewerkte grondstoffen die nog verwerkt moeten worden tot eindproduct: halffbricaat.

Aan de slag! 

 Rond blok 1 af, kijk je werk na en kom aftekenen

Leer de begrippen en Kennen&Kunnen lijst

 

opdracht 20, 21 en keuze: 22.

Keuze: 

Maak keuzemenu A of B. 

In wat voor landschap ontstaat veen?

1. stuwwallenlandschap
2. moeraslandschap
3. IJslandschap
4. berglandschap

Wat zijn fossiele brandstoffen?

1. Hout, veen, hooi
2. zonnebloemolie, boerenkool, houtskool
3. Mijn grootouders
4. steenkool,aardolie, aardgas

Welke fossiele brandstoffen zitten er in de Nederlandse bodem?

1. Aardolie, aardgas en steenkool
2. Steenkool en aardgas
3. Aardgas, alleen in groningen
4. Nederland heeft geen fossiele brandstoffen

Wat zijn geen fossiele brandstoffen?

1. Aardolie en steenkool
2. Steenkool en water
3. Aardgas en zonne-energie
4. Zonne-energie en water

Wat is een van de belangrijkste uitvindingen van de industriële revolutie?

1. stoommachine
2. ploeg
3. straatverlichting
4. dienstensector

Agenda invullen (iedereen!)

12 december:

Jouw opdrachten voor blok 1 zijn af. Schrijf voor jezelf op wat jij doet om Blok 1 af te kunnen tekenen.