D3 poëzieles themaweek 2021-2022

• NT2
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Poëzie

Wat gaan we doen?

• Wat is poezie
• Verschillende dichtvormen
• Zelf een gedicht schrijven

POEZIE

Wat is poëzie?

Heb je in het filmpje nog iets gehoord wat we nog niet hadden genoemd bij de eerste brainstormopdracht? Misschien niet, dan kun je deze vraag snel doorklikken en doorgaan naar het volgende fragment.

DANSEN IS MOOI WANDELEN,

POEZIE IS MOOI DENKEN

Wat is het "enjambement"?

1. het beschrijven van de natuur
2. het verdelen van een zin over de regels
3. een lang gedicht
4. figuurlijk taalgebruik

Waar kan het enjambement voor zorgen?

Moet een gedicht altijd rijmen?

1. nee
2. ja

Een gedicht hoeft niet altijd te rijmen. Wat is een voordeel van rijm? Waar helpt het bij?

Welke teksten rijmen vaak?

Rijm is vet

Cabaretier Andries Tunru zegt over rapteksten:

"Als het rijmt, klinkt het vet."

Een voorbeeld van een tekstsoort waarin vaak rijm gebruikt wordt: songteksten. Vooral in rapteksten komt vaak rijm voor. 

Cabaretier Andries Tunru zegt over rap: "als het rijmt, klinkt het vet." "vet' betekent "cool". Dus een rijmende raptekst is cool. Het maakt dan niet uit waarover je rijmt. Om dit te bewijzen doet Tunru aan improvisatierap. Kijk maar...

www.facebook.com

Vroeger rijmden gedichten altijd.

Er was niet altijd pen en papier en een rijmende tekst was makkelijker om te onthouden.

Een rijmende tekst is natuurlijk ook makkelijker te onthouden. Daarom blijven liedjes vaak zo in je hoofd zitten. Er zit natuurlijk een melodie bij, maar ook de rijmende tekst helpt dat je het beter onthoudt. Dat was vroeger ook handig, toen er nog niet altijd pen en papier was om een tekst op te schrijven.

Sinterklaasgedichten

In Sinterklaasgedichten is rijm ook belangrijk!

Sinterklaas zat te denken...

Wat hij drie brave leerlingen zou schenken...

Rijm

Sinterklaasgedichten hebben meestal eindrijm:

De laatste woorden van de regel rijmen dan:

Sinterklaas rijdt - stil als een muis

Over het dak van ons kleine huis

Wat rijmt er op: gapen?

Wat rijmt er op: schat

Wat rijmt er op: maan?

We gaan een kort filmpje kijken van Ridder William. Hij kan soms niet de juiste woorden vinden en krijgt hulp van een dichter.

Kenmerken van poezie

Vorm en inhoud

        - witregels

Klank

        - eindrijm (Ben je boos, pluk een roos)

        - beginrijm (Mickey Mouse, zachte zoete zomeravond_

Ritme

Spelen met de betekenis van woorden

Samengevat: poëzie is moeilijk te definiëren. Maar we kunnen wel wat kenmerken noemen. Dingen die bij poëzie horen.

Verschillende vormen

We gaan twee dichtvormen bespreken

- het elfje

- de haiku

Met deze vormen gaan jullie zelf ook oefenen.

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Zelfportret als schilder

Datering 1887 - 1888

Locatie Parijs, Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Luchtballon

Grote bol

Passeert de zon

Ik hoor hete lucht

Vuur

Dit is een luchtballon. Bij deze luchtballon hoort dit gedichtje. [lees het gedichtje voor, bespreek wat de leerlingen opvalt. Wat zien ze aan de vorm? Vinden ze dit een gedicht? Waarom wel/niet? Het is een gedicht. Welke vorm denken ze: elfje of haiku?]

Dit is een elfje

Een elfje bestaat uit elf woorden:

1

2

3

4

1

Een elfje hoeft niet te rijmen

Letterdicht/naamdicht

Koning van een klein rijk

Er zit magie in

Nog helemaal

Niet uitgedacht

Er kan altijd nog wat bij

Tijdens dromen blijft

Het leven vrij.

Maak nu zelf een elfje

Kies één plaatje dat je als inspiratiebron gebruikt. Beschrijf in het elfje iets van wat je ziet, of iets wat je voelt. Hou het simpel en kort. Denk aan het schema van de woorden: 1, 2, 3, 4, 1.

Bij welk plaatje hoort het?

Wie wil zijn elfje voorlezen? En kunnen we dan raden bij welk plaatje het gedichtje hoort?

Een haiku bestaat uit

drie regels, met lettergrepenschema

5

7

5

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De oogst

Datering juni 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat ruik ik? Welk gevoel krijg ik erbij?

Vertel: Dit schilderij (De oogst, 1888) maakte Van Gogh in het zuiden van Frankrijk. Het is een landschap met boeren die op een warme dag aan het oogsten zijn. Vincent schreef later in een brief dat zijn teken- en schilderwerk net zo zwaar was als het werk van de boeren op het land. Vraag: Hoe zou het zijn als jij, net als Vincent, in dat landschap zou staan? Wat zou je zien, horen, voelen, ruiken..?

De geur van het land

op een hete zomerdag

kriebelt in mijn neus.

Lees de haiku met de klas. Vraag: Is het een goed gedicht over dit schilderij? Waarom wel, of niet? Licht toe dat haiku's ook over een gevoel kunnen gaan dat je bij een schilderij hebt. Vaak wordt beschreven wat de zintuigen waarnemen. Bespreek het lettergrepenschema bij dit gedicht.

Haiku-houvast

• Een haiku gaat vaak over iets in de natuur
  
• Gebruik bij een haiku je zintuigen
• Kijk goed en vraag: Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat ruik ik? Welk gevoel krijg ik erbij?
• Drie regels, lettergrepenschema 5 - 7 - 5

Bespreek nog even kort de belangrijke punten bij het maken van een haiku. Benoem dat het niet noodzakelijk is dat alle vragen 'beantwoord' worden. De vragen zijn een hulpmiddel bij het zoeken naar woorden en zinnen. 

Nu gaan we echt beginnen!

Jullie gaan zelf gedichten schrijven. Het onderwerp is: 

                                                           'IK'

Je mooiste gedicht stuur je op voor de wedstrijd.

De jury gaat zaterdag het mooiste gedicht kiezen 

Brainstorm

Maak een mind map: Wie ben ik? Waar droom ik van? Wat voel ik? Wat kan ik? 

Schrijf minimaal tien dingen op, maar veel meer mag ook!

Denk aan kleine dingen die bij jou horen.

Ik zou de leerlingen eerst zelfstandig laten brainstormen. Daarna kunnen ze natuurlijk delen wat ze hebben bedacht. Dan brengen ze elkaar misschien nog op ideeën.

Onderwerp kiezen

Kies één speciaal ding van jou waar je het gedicht over gaat schrijven.

Kies iets waar je een bepaald gevoel bij hebt.

Gedicht schrijven

Stap 1:

Begin met het maken van woorden of korte zinnetjes die bij jou passen.

Denk aan de zintuigen: wat hoor je? zie je? voel je? ruik je?

Denk aan je gevoel: wat voel je? wat vind je?

Bedenk rijmwoorden

Bedenk mooie bijvoeglijk naamwoorden

Als leerlingen dit moeilijk vinden kunnen ze ook de tijdschriften gebruiken om in te bladeren en eventueel woorden uit te knippen. Ze mogen ook een collage maken van woorden en plaatjes.

Gedicht schrijven

Stap 2:

Begin met het samenstellen van jouw gedicht.

Kies een vaste vorm, als je dat fijn vindt (elfje, namengedicht)

Denk niet te lang na over de eerste versie.

Herschrijven kan altijd nog :)

Ook hier mogen ze woorden knippen uit de tijdschriften

SUCCES!!!

Naam 

Klas

School

(max. 50 regels)

[e-mail]