5.1 De Koude Oorlog begint

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

De Koude Oorlog

Wat was de Koude Oorlog en wat waren de gevolgen van de Koude Oorlog voor de wereld? 

Leerdoelen/bouwstenen

• Je kunt verschillen noemen tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten, op politiek-bestuurlijk en economisch gebied.
  
• Je kunt uitleggen hoe de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie bondgenoten werden tijdens de Tweede Wereldoorlog en welke afspraken zij in 1945 maakten.
  
• Je kunt beschrijven hoe Europa verdeeld raakte in twee machtsblokken.

Wat weten jullie over de Koude Oorlog?

Kenmerken Koude Oorlog (1)

• Koude/kille relatie tussen beide landen. 

• Geen échte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen een aantal van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

Kenmerken Koude Oorlog (2)

• Beide bondgenootschappen hebben veel kernwapens

• Er ontstaat een wapenwedloop

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen hun eigen ideologie  in de wereld verspreiden

COMMUNISME VS KAPITALISME

De Russische Revolutie 1917

Even terug in de tijd > De tijd van de Eerste Wereldoorlog

• Rusland was tot 1917 bondgenoot van Groot-Brittannië en Frankrijk.
  
• Het land was arm en zwak en in 1917 kwam de bevolking in opstand.
  
• De Russische Revolutie vond plaats onder leiding van Lenin
  
• De Tsaar (soort koning)  werd afgezet en met zijn  familie vermoord

• De Russen sloten in 1917  een 'niet aanvalsverdrag" met de Duitsers en stapten uit het bondgenootschap met Frankrijk en Engeland > De vrede van Brest-Litovsk
• Bondgenoten werden zo vijanden

De Romanovs

Vanaf 1922: De Sovjet Unie

• Onder leiding van Lenin wilden de communisten het kapitalisme in Rusland vernietigen. Zij geloofden in een communistische wereldrevolutie. 
  
• Alle bezittingen (fabrieken, bedrijven, grond) werden eigendom van de staat   (ook de bedrijven in Rusland)  van rijke Engelsen en Fransen.

• Het land werd een totalitaire staat  = één partij (of persoon) had alle macht. Uiteindelijk werd Joseph Stalin deze leider  
• De bevolking werd onderdrukt met behulp van de Geheime Politie (KGB) 
• In 1939 sluiten ze een niet-aanvalsverdrag met Duitsland = het Molotov-Ribbentrop pact 

§5.1

De Koude Oorlog begint

A

Twee systemen

Verenigde Staten> 

• democratie (volk kiest > verkiezingen)
• grondrechten (rechten en plichten van burgers en overheid staan in de grondwet)
• kapitalisme >iedereen kán rijk worden/bezit hebben/ een bedrijf beginnen

Begrippen:

• kapitalisme
• communisme

Je kan de verschillen noemen tussen de SU en VS op politiek en economisch niveau. 

§5.1

De Koude Oorlog begint

A

Twee systemen

Sovjet-Unie:

• dictatuur/ totalitaire staat
• weinig/geen rechten voor burgers
• communisme
• Communistische Partij bepaalde alles voor de samenleving en economie
• Bezit was in handen van de staat

Je kan de verschillen noemen tussen de SU en VS op politiek en economisch niveau. 

Kapitalisme

Communisme

• Iedereen is gelijk.
• Iedereen verdient evenveel.
  
• Er is geen privébezit.
  
• Alle bezittingen zijn eigendom van de staat.
  
• De overheid bepaalt en controleert alles.
  
• Burgers in een communistisch land hebben geen vrijheid.
  

• Productiemiddelen zijn privébezit.
  
• Het maken van winst is het hoofddoel.
  
• Ondernemers mogen zelf bepalen wat er geproduceerd word (vrijemarkteconomie).
  
• Vooral de eigenaren profiteren hiervan, arbeiders zijn vaak arm.
  
• In een kapitalistisch land hebben de burgers grondrechten.
  

Totalitair systeem

VS

Communisme

Kapitalisme

Vrijheid van meningsuiting

Alles is van de staat

De staat bepaald wat er geproduceerd wordt

De staat moet zorgen voor gelijkheid

Er moet veel economische vrijheid zijn

Iedereen moet evenveel geld hebben

Ondernemers bepalen wat ze produceren

Rijk worden is een belangrijk doel

Wie had de macht VOOR de Russische revolutie?

1. De koning
2. De tsaar
3. De communisten
4. de Sovjets

Wanneer was de Russische revolutie?

1. 1914
2. 1916
3. 1917
4. 1919

Zelfstandig werken

5.1 Intro + 5.1A Twee systemen

Lezen: blz 54

Maken + nakijken: Intro (blz 50 t/m 54) opg. 1 en 3 + 5.1A (blz 55) opg. 1 t/m 4

Tip: Leer alvast de begrippen van dit hoofdstuk! 

De klascode voor LessonUp GS = cjikw

Klascode voor 3C Memo Online > 878018

Klascode voor 3D Memo Online > 155813

De Koude Oorlog

B Samen tegen Hitler

C Oost tegen West

Leerdoelen/bouwstenen

• Je kunt uitleggen hoe de VS en de SU bondgenoten werden tijdens de Tweede Wereldoorlog
• Je kent de afspraken de VS en SU in 1945 maakten.
  
• Je kunt beschrijven hoe Europa verdeeld raakte in twee machtsblokken.

Kapitalisme

Communisme/Oostblok

• Iedereen is gelijk.
• Iedereen verdient evenveel.
  
• Er is geen privébezit.
  
• Alle bezittingen zijn eigendom van de staat.
  
• De overheid bepaalt en controleert alles.
  
• Burgers in een communistisch land hebben geen vrijheid.
  

• Productiemiddelen zijn privébezit.
  
• Het maken van winst is het hoofddoel.
  
• Ondernemers mogen zelf bepalen wat er geproduceerd word (vrijemarkteconomie).
  
• Vooral de eigenaren profiteren hiervan, arbeiders zijn vaak arm.
  
• In een kapitalistisch land hebben de burgers grondrechten.
  

§5.1

De Koude Oorlog begint

B

Samen tegen Hitler

Tijdlijn Tweede Wereldoorlog

Verenigde Staten 

Sovjet Unie

VS wil niet mee doen aan de oorlog, levert wel materiaal/WAPENS, oa aan SU

Door aanval op Pearl Harbor wordt VS de Tweede Wereldoorlog ingesleept 

VS begint grootschalige aanval op DU vanuit FR

SU en DU sluiten een niet aanvalsverdrag      

Duitsland valt SU aan 


SU herovert terrein op DU

SU rukt verder op naar Berlijn

1939

1940 

1941 

1943

1944

• In 1939 sloten Hitler en Stalin een niet-aanvalsverdrag > Het Molotov-Ribbentroppact
• In het geheim zouden ze Polen binnenvallen en Polen verdelen. 
• De communisten en de nazi's werkten dus samen. 

Communisten waren niet te vertrouwen ... aldus het westen. 

De Tweede Wereldoorlog

Je kunt uitleggen hoe de VS en de SU bondgenoten werden tijdens de Tweede Wereldoorlog

De Tweede Wereldoorlog 

Operatie Barbarossa

• In 1941 viel Duitsland toch de Sovjetunie aan: Operatie Barbarossa DUS het einde van het niet-aanvalsverdrag 
• In de SU komen t/m 1943 meer dan  20 miljoen mensen om tijdens de strijd met Duitsland 
• SU gaat met de VS, GB en FR samenwerken om Hitler te verslaan

Je kunt uitleggen hoe de VS en de SU bondgenoten werden tijdens de Tweede Wereldoorlog

Conferentie van Jalta

februari 1945

De grote drie

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

Conferentie van Jalta (februari 1945)

• De Grote Drie : de Amerikaanse president Roosevelt, de Britse premier Churchill en Stalin, de leider van de Sovjet- Unie.
  
• In Jalta bespraken ze op welke manier WOII zo snel mogelijk tot een goed einde gebracht kon worden.
  
• Ze bespraken ook hoe het na de oorlog verder zou moeten met Europa en Duitsland.

Conferentie van Jalta (afspraken)  

• Verenigde Naties worden opgericht

• Er komen democratisch gekozen regeringen in Europa 

• Stalin werd bondgenoot in de oorlog tegen Japan

• Straffen voor nazikopstukken
• Denazificatie en democratiseren van Duitsland 
• Europa verdelen in Invloedssferen 

Je kent de afspraken de VS en SU in 1945 maakten.

Conferentie van Jalta

Invloedsferen    

 

• Verdeling Europa in twee invloedsferen 
• Veroverde gebied op Duitsers > jouw invloedsfeer 
• Bepalend voor politiek en economisch bestuur
• Andere kamp mag NIET ingrijpen 

Op een volgende conferentie worden deze plannen verder uitgewerkt, is het plan

Je kent de afspraken de VS en SU in 1945 maakten.

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Tekst

De 'notitie' waar Europa in invloedsferen verdeeld werd tijdens een korte rookpauze...

De Grote Drie van Potsdam 

juli 1945

Conferentie van Potsdam

• Tijdens de Conferentie van Potsdam ging het over de toekomst van Duitsland.  
• De verdeling van Duitsland en Berlijn: elk van de vier belangrijkste geallieerde landen zou een deel van Duitsland en Berlijn bezetten.  
• Al snel bleek dat iedereen deze afspraken op z’n eigen manier uitvoerde.
• De Amerikaanse aankondiging atoombommen te gaan produceren zorgt voor veel spanningen. 

Het  vertrouwen dat er was, maakte plaats voor wantrouwen en de Koude Oorlog was een feit.

Je kent de afspraken de VS en SU in 1945 maakten.

Verdeling van Duitsland

• Duitsland (tijdelijk) niet meer zelfstandig
  

• Vier bezettingszones onder leiding van: Frankrijk, Engeland, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten
  

• Ook Berlijn wordt in 4 zones verdeeld
  

• Reizen tussen bezettingszones is geen probleem
  

• Berlijn ligt in de bezettingszone van de Sovjet-Unie
  

Berlijn is, net als Duitsland, verdeeld in 4 bezettingszones. Omdat Berlijn in de Sovjet-zone ligt, liggen de Berlijn-bezettingszones van Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten dus ook in de Sovjet-zone.

Je kent de afspraken de VS en SU in 1945 maakten.

Twee machtsblokken

Vanaf 1945 waren er des twee machtsblokken in de wereld:  

• het kapitalistische Westblok (de Verenigde Staten en de bondgenoten in West- en Zuid-Europa),
  en het communistische Oostblok (de Sovjet-Unie en de bondgenoten in Oost-Europa).  

Beide machtsblokken probeerden hun invloedssfeer steeds verder uit te breiden. In 1946 benoemt Churchill voor het eerst de scheiding van Europa "het IJZEREN GORDIJN"

Je kunt beschrijven hoe Europa verdeeld raakte in twee machtsblokken.

Oostblok

Westblok

Westblok

• Democratie: leiders werden gekozen dmv verkiezingen
• Vrijemarkteconomie: iedereen mag een bedrijf starten
• Kapitalisme: zoveel mogelijk winst proberen te halen

Invloed van Amerika is groot. 

Je kunt beschrijven hoe Europa verdeeld raakte in twee machtsblokken.

Oostblok

• Communisme = gelijkheid
• Dictatuur
• Planeconomie
• Door SU bevrijdde landen krijgen communistisch bestuur
• Oostbloklanden zijn bufferzone tegen nieuwe aanval vanuit het Westen / tegen het communisme 

Je kunt beschrijven hoe Europa verdeeld raakte in twee machtsblokken.

En Duitsland? 

• Verdeeld in bezettingszones
• Geallieerde zones gaan al snel samenwerken
• Russen willen vergoeding voor geleden schade in SU > halen machines en goederen uit Oost-Duitsland.
• Amerikanen startten het Marshallplan

Economische hulpprogramma/ Marshallhulp

• Europa lag na WOII in puin. 
• De Amerikanen waren bang de Europeanen wanhopig zouden worden en dat  zij daardoor voor het communisme zouden kiezen.
• Bij verkiezingen scoorden de communistische partijen overal goed > communisten hadden vaak in het verzet gediend tijdens WOII. 

Economisch hulpprogramma

• Volgens Truman had de VS hadden de plicht om in te grijpen als een land communistisch dreigde te worden.  Dit wordt de Trumanleer (of containmentpolitiek) genoemd.  
• Amerikanen kwamen daarom met een economisch herstelprogramma voor Europa: het Marshallplan. Oost Europese landen mochten deze hulp niet accepteren van de SU. 

Containmentpolitiek

• Containment betekent insluiting. 
• De VS wilden met containmentpolitiek het communisme indammen > Een voorbeeld van containmentpolitiek is de Marshallhulp die Europa welvarend maakte. 

De Amerikaanse president Harry Truman

Zelfstandig werken

Verplicht

5.1A+ 5.1B Samen tegen Hitler + 5.1C Oost tegenover west (blz t/m 59)

Lezen: blz 54 en blz 58

Maken + nakijken: 5.1A (blz 55) opg. 1 t/m 4+ opgave 5/t/m 13 (blz 57 en 59)

Keuze

Maak Test jezelf  op MemoMax

De klascode voor LessonUp GS = cjikw

Klascode voor 3C Memo Online > 878018

Klascode voor 3D Memo Online > 155813

De klascode voor LessonUp GS = cjikw

Klascode voor 3A Memo Online >  218356

Klascode voor 3B Memo Online > 984320