havo 2001-1: verschillende aspecten van het kloosterleven in de Middeleeuwen

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

examen havo 2001-1:

Dit vragenblok gaat over verschillende aspecten

van het kloosterleven in de Middeleeuwen.

1) Het leven van de monniken in kloosters stond geheel in dienst van God. Noem twee aspecten uit de levenswijze van de monniken waaruit die dienstbaarheid blijkt.

Op afbeelding 1 zie je de plattegrond van een twaalfde-eeuws klooster.
2) Leg uit waarom de slaapzaal van de monniken in verbinding staat met de kerk.

Bij het behoud en verspreiden van wetenschap en cultuur speelden de kloosters een belangrijke rol.

3) Geef één voorbeeld voor zowel het behoud als de verspreiding.

Op afbeelding 2 zie je een bladzijde uit een koorboek met de tekst en het notenschrift van een gregoriaanse melodie.

De vertaling van de tekst luidt: ,,Een engel des Heren daalde neer uit de hemel, kwam dichterbij, wentelde de steen weg en ging daarop zitten. En de engel zei tot de vrouwen: vreest niet, want ik weet dat u Jezus zoekt."

In de initiaal1) (de A) op afbeelding 2 zie je een tweetal gebeurtenissen die betrekking hebben op een episode uit het leven van Christus.

4) Welke episode wordt hier afgebeeld?

Monniken hebben in koorboeken en andere manuscripten veel initialen van afbeeldingen voorzien.

5) Noem hiervoor twee redenen.

Links op afbeelding 2 zie je twee vrouwenfiguren.
6) Noem één aspect waaruit je kunt opmaken dat deze vrouwenfiguren geen heiligen zijn.

Boven de twee vrouwenfiguren links op afbeelding 2 staan hun namen: Domicella de Viane (Vrouwe van Viane) en Domicella Clementia (Vrouwe Clementia).

7) Leg uit waarom deze vrouwen zijn afgebeeld.

Koorboek

In de Middeleeuwen is de basis gelegd voor ons huidige notenschrift. Op de bladzijde uit het koorboek van afbeelding 2 zie je een voorbeeld van middeleeuwse muzieknotatie. 

Op afbeelding 3 zie je het begin van het gregoriaanse gezang 'Veni sancte Spiritus' (Kom, o heilige Geest) in het notenschrift zoals dat in de Middeleeuwen ontwikkeld is. 

Op afbeelding 4 zie je hetzelfde gezang, maar dan in moderne notatie.

8) Noem drie verschillen tussen beide notenschriften.

Centraal in het leven van monniken in de Middeleeuwen stonden de acht kerkdiensten waaraan zij dagelijks deelnamen. Een groot gedeelte van deze diensten werd gezongen. De verzamelnaam voor deze gezangen is 'gregoriaans'.
9) Noem drie kenmerken van het gregoriaans.

Muziekfragment 2 is een gedeelte uit een nummer van de popgroep Enigma. Deze groep heeft in enkele nummers gregoriaanse muziek verwerkt.
10) Noem twee muzikale elementen die in muziekfragment 2 te horen zijn, maar die bij gregoriaanse muziek ontbreken.

11) Vind je het acceptabel dat kerkmuziek wordt gebruikt in popmuziek, op een manier zoals dat in muziekfragment 2 gebeurt? Onderbouw je mening in enkele zinnen.