Rotterdam en de VOC

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Rotterdam en de VOC

Dit leer je nu

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Klik op de hotspot

Afbeelding vergroten

Navigeren door de les

Legenda

Kijken

Luisteren

waar gaat het over?

Deze lessonup sluit aan bij het gedeelte over de VOC in je geschiedenis boek. Wij kijken wat je al weet, daarna laten we zien wat de voc met de stad Rotterdam heeft te maken en we sluiten af met een gedeelte waarbij je zelf door middel van bronmateriaal ontdekt welke relatie de inwoners van Rotterdam hadden met ’s werelds eerste multinational.

Leerdoelen

• In deze les leer je wat de relatie was tussen Rotterdam en de VOC en met name op welke manier de inwoners van de stad waren betrokken bij de verschillende activiteiten van dit bedrijf.
• Kritisch te kijken naar wat de bronnen vertellen over de relatie Rotterdam - VOC
• Ontdek je dat, ook als gebouwen verdwenen zijn, je toch nog veel van het verleden kan terugzien door "anders" te kijken.

Wat hoort bij de VOC, sleep de juiste termen de VOC munt in.

monopolie

Admiraliteit

Heren XIX

Johan van Oldenbarnevelt

NV (Naamloze Vennootschap

Kaapvaart

Molukken

Suriname

Kamer "De Maze"

De in 1602 opgerichte Verenigde Oost Indische Compagnie kende 6 Kamers, waarvan de Rotterdamse Kamer "De Maze" er één was.

1/16 deel van de VOC opbrengsten kwam ten gunste aan deze Kamer.

Gevelsteen van het Oost Indisch Huis

Tijdens het bombardement in de meidagen van 1940 is ook het Oost Indisch Huis aan de Boompjes verloren gegaan. De gevelsteen is bewaard gebleven en zit nu in de collectie van Museum Rotterdam. 

De Boompjes

Het Oost Indisch Huis stond tot 1940 aan de Boompjes. Het is onbekend waar de bewindhebbers van de VOC-Kamer Rotterdam de eerste jaren na de oprichting van de compagnie in 1602 vergaderen. Tussen 1623 en 1699 is een complex in gebruik dat in de loop der jaren steeds iets uitgebreid wordt in de omgeving Vischsteeg (in de volksmond de ‘Oostindische Steeg’), Wijnhaven, Scheepmakershaven en de Punt. Eind zeventiende eeuw besluit men op zoek te gaan naar een geschikte locatie voor nieuwbouw omdat het VOC-complex aan de Wijnstraat steeds bouwvalliger wordt. Het oog van de bewindhebbers valt dan op een terrein tussen Boompje en Scheepmakershaven. Het gaat om de plek waar tot voor kort de VOC-werf heeft gelegen.

Bewindvoerders

De Rotterdamse Kamer heeft in totaal 89 bewindhebbers gekend. Dit waren allemaal lieden uit de toplaag van de bevolking, veelal ook actief in het bestuur van de stad. Hierdoor waren de Kamer en stad nauw met elkaar verbonden. De bekendste en een van de oprichters van de Rotterdamse Kamer was Johan van der Veeken.

Een eigen werf

De Kamer van Rotterdam liet in het begin haar schepen maken door particulieren aan de Scheepsmakershaven. Vanaf 1632 heeft de Kamer daar haar eigen werf. Na 1685 verhuist de werf naar de Oostzeedijk / Buizegat. Totaal worden meer dan 100 Oost Indië vaarders in Rotterdam gebouwd.

VOC locaties in Rotterdam

1 Oost Indisch Huis

Oost Indisch Huis in 1900, VOC bestaat dan al 100 jaar niet meer.

Oudste gebouwen van de VOC in Rotterdam

Tot dat het pakhuis en kantoor aan de Boompjes aangekocht werd, had de VOC wat panden aan de Wijnhaven. Het eerste kleine Oost-Indisch huis moet aan de vroegere Vischsteeg, die voorheen dan ook Oost-Indische steeg heette, hebben gestaan. 

Nieuwe VOC werf

OPDRACHT ONZICHTBAAR VERLEDEN ZICHTBAAR

Geen van de gebouwen die op de kaart in het vorige scherm hebben de huidige tijd overleefd. De straatnamen hebben dat wel. Zoek in de buurt van de 2 pinnen en het vraagteken op de kaart welke namen met het scheepvaart of VOC verleden van Rotterdam te maken hebben.

De VOC en de inwoners van Rotterdam

Ontdek zelf de relatie tussen de VOC en de Rotterdammers, van hoog tot laag, door met bronmateriaal aan de slag te gaan. We doen dit door te kijken naar een schip dat door de Kamer van Rotterdam naar de Oost wordt gestuurd en beladen met goederen weer terugkomt.

De Vrouwe Elisabeth

Als voorbeeld nemen we het schip "De Vrouwe Elisabeth"

Ga naar de site 

https://www.vocsite.nl/schepen/lijst.html 

en zoek ons schip op en beantwoord dan de vraag in de volgende slide.

De Vrouwe Elisabeth

Als voorbeeld nemen we het schip "De Vrouwe Elisabeth"

Ga naar de site 

https://www.vocsite.nl/schepen/lijst.html 

en zoek ons schip op en beantwoord dan de vraag in de volgende slide.

Wanneer is de Vrouwe Elisabeth gebouwd?

Weet je nu ook waar het schip in de stad gebouwd was?

1. Op een particuliere werf
2. Op de VOC werf aan de Boompjes
3. Op de VOC werf bij de Oostzeedijk /Buizegat
4. Op de VOC werf in Delfshaven

Hoeveel vracht kon de Vrouwe Elisabeth meenemen uitgerukt in tonnage?

De Vrouwe Elisabeth

We gaan "onze" Vrouwe Elisabeth" vergelijken met de "Ever Given", een containerschip dat regelmatig de Rotterdamse haven aan doet en in 2021 in het nieuws kwam door het Suez kanaal te blokkeren.

Lees het krantenberichtje, zoek bij de scheepsgegevens van de Ever Given het tonnage op en beantwoord dan de vragen in de volgende slides.

Hoeveel keer meer vracht kan de Ever Given meenemen in vergelijking met de Vrouwe Elisabeth?

1. afhankelijk hoe je rekent 235 tot 260 keer meer
2. zo'n 11.500 keer meer

In het krantenbericht staat dat er 25 Indiërs aan boord van de Ever Given waren. We gaan er vanuit dat dit geen verstekelingen zijn maar dat het om de bemanning gaat. Hoe groot was de bemanning van de Vrouwe Elisabeth?

Nu je de verschillen hebt gezien tussen de Vrouwe Elisabeth en de Ever Given weet je vast ook wel waarom specerijen niet meer "peper duur" zijn.

Op weg naar Batavia

De reis naar Indië, langs de kust van Afrika, met een tussenstop in Kaap de Goede Hoop, was lang. De Vrouwe Elisabeth moest hier goed voor worden uitgerust. Ook gingen er handelswaren mee richting Azië. 

Op weg naar Batavia

De goederen die mee aan boord gingen om in Afrika en Azie verkocht te worden werden koopmanschappen genoemd. De VOC Kamer Rotterdam hield de kosten (facturen) daarvan bij in een grootboek. Blader eens een aantal pagina’s van dit grootboek door en noteer wat er zoal mee aan boord ging.

Uit de facturen van de kamer van Rotterdam kunnen we opmaken dat de volgende goederen mee gingen richting Azië:

Kan je aangeven hoe de stad Rotterdam profiteerde van het bevoorraden van de Vrouwe Elisabeth?