1.3 Klimaatverandering

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.3 Klimaatverandering

Programma

• Lesdoelen
• Zeespiegel stijging opdracht
• IPCC
  
• Aan de slag
• Einde
  

Welk probleem doet zich voor in veenpolders en Amsterdam?

1. verzilting
2. bodemdaling
3. bodemdegradatie
4. verzoeting

Welk probleem heeft Zeeland mee te maken?

1. Bodemdaling
2. Ontwatering
3. Verzilting
4. Bodemerosie

Wat is een oorzaak van de bodemdaling in Noord-Nederland?

1. Boeren willen de grondwaterstand laag hebben
2. Zandgrond kan heel erg dalen
3. Er valt te veel regen in Nederland
4. Te veel sediment afzetting van rivieren

Hoe ontstaat er verzilting in Nederland?

1. Doordat af en toe zout water over een dijk heen stroomt
2. Boeren pompen water uit de grond en het zout verdampt niet
3. Het zoute water dringt via het grondwater Nederland in
4. Het zoute water komt vanuit Duitsland naar Nederland

In Nederland ontstaat verzilting vooral door

1. verkeerde manier van irrigatie
2. teveel gebruik van meststoffen
3. opwelling van zout kwelwater en instroming via de rivieren

kwelwater =

1. water dat via sluizen in rivier komt
2. water dat onder dijken en duinen vandaan lekt
3. water wat je oppompt uit de grond

Hoe noem je zoet en zout water door elkaar gemengd?

1. Brak water
2. Kwelwater
3. Zoetwaterzak
4. Waterkwaliteit

Welk type bodem is het meest kwetsbaar voor bodemdaling?

1. Veen
2. Zeeklei
3. Zand
4. Löss

Wat is de reden dat er in de provincie Groningen bodemdaling plaats vindt?

1. Veenbodem
2. Zeekleibodem
3. Ontrekking gas
4. Combinatie van veen en zeeklei bodem

Gevolgen van klimaatverandering

klimaatverandering in Nederland (aantekening)

Belangrijkste oorzaak klimaatverandering 

De opwarming van de aarde is een onderdeel van de klimaatverandering. De opwarming wordt veroorzaakt door verhoogde concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer, voornamelijk als gevolg van menselijke activiteiten zoals de verbranding van fossiele brandstoffen, ontbossing en landbouw.

Smeltend landijs (gletsjers)

Door opwarming van de aarde wordt zeewater warmer en dan zet het uit (water neemt meer plek in)

Smelten van de noordpool?

De zeespiegel stijgt niet doordat er ijs afsmelt op de noordpool! Noordpool is geen land. Ijs ligt al in de zee. Denk aan je glas met cola en en ijsklontjes.

 Relatieve zeespiegelstijging

Herhaling

1. Smelten landijs (zee-ijs dus niet)
   Antartica & Groenland
   
2. Warmer zeewater zet uit
   Warmer water heeft lagere dichtheid en groter volume
   
3. Bodem daling
   Veen en klei door ontwatering + Gaswinning
   

Smelten ijskappen

• Smelt heel Groenland + 7 meter zeespiegelstijging
  
  
• Smelt heel Antartica + 75 meter zeespiegelstijging

Onregelmatiger neerslagregiem

Per gebied: meer regen of minder regen + verdeling neerslag over het jaar verandert: variabeler en onregelmatiger

Wie zegt dat klimaat opwarmt?

• IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change)
  
• Organisatie onderdeel van VN
• Groep wetenschappers
• Adviseert en stelt scenario's op

Laatste IPCC rapport 2023

• Aarde opgewarmt met 1.1 graden sinds 1800
• Mens oorzaak voor huidige klimaatverandering
• 1.5 graad maximum mogelijk al in 2033
• Zeespiegelstijging van 20 cm vanaf 1901
• Grote gevolgen voor natuur en systeem aarde

Aan de slag

Wat?	Maken in werkboek: §1.3 opdrachten 1 t/m 3
Hoe?	Hier in de les, Bij alle 3 de opdrachten hoort een filmpje....
Tijd?	Tot einde van de les
Klaar?	Ga dan verder met opdracht 4 t/m 7

Zandmotor

Zandsuppletie

Zandsuppletie

Zandmotor

Zandmotor

De Zandmotor

Zandmotor

Het smelten van welke ijskap zorgt voor de meeste zeespiegelstijging?

1. Antarctica
2. Groenland
3. Siberische ijskap
4. Noord-Canadese ijskap

Wat is de functie van CO2 bij het broeikaseffect?

1. Het houdt warmte vast en stuurt het terug de ruimte in
2. Het houdt warmte vast en weerkaatst het naar de zee
3. Het weerkaatst warmte terug naar de aarde
4. Samen met methaan zorgen ze voor bescherming tegen zonlicht

Het IPCC heeft een aantal voorspellingen gedaan over de wereldwijde klimaatveranderingen tot het jaar 2100.

Wat is geen voorspelling van het IPCC?

1. Er zal gemiddeld minder neerslag vallen.
2. Er zullen meer droge periodes voorkomen
3. Het gemiddelde zeeniveau zal sneller stijgen dan in de afgelopen eeuw.
4. Sommige plaatsen zullen kouder worden.

Wat verandert er in Nederland in de toekomst niet door klimaatverandering?

1. NL krijgt meer neerslag
2. Er komen langere periodes van droogte
3. Er komen tornado's in Nederland
4. De temperatuur stijgt

Toekomstscenario's

Verschillen

• Prognose is niet voor alle gebieden hetzelfde
• Noordpoolgebied meeste temperatuur stijgt --> positieve terugkoppeling
• Ene gebied krijgt meer neerslag, andere gebied verdroogt

Gevolgen voor Nederland

1. Onregelmatig neerslagregiem: natte periodes/droge periodes. Hogere neerslagintensiteit
   
   
2. Meer droogte: meer verdamping in de zomer
   
   
3. Grondwaterstand daalt: minder water zakt in bodem en snelle afvoer water naar rivieren
   

Gevolgen voor Nederland

4. Regiem Rijn onregelmatiger: vaker piekafvoer, maar soms ook laag water door toenemende verdamping

5. Verzilting in het kustgebied

www.milieucentraal.nl

Wat?	§1.3 opdrachten 4 t/m 7
Hoe?	Zelfstandig (dus alleen)
Tijd?	10 minuten
Klaar?	Begin met de examentraining

Aan de slag!