Hoofdletters, leestekens en tekens bij woorden

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Nederlands

Lesplanning

Herhaling Taalverzorging 3.1 / 3.2

• Hoofdletters
• Leestekens en tekens bij woorden

Hoofdletters

In welke aanhef zijn de hoofdletters op de juiste manier gebruikt?

1. Geachte Mevrouw Van Dalen,
2. Geachte Mevrouw van Dalen,
3. Geachte mevrouw van Dalen,
4. Geachte mevrouw Van Dalen,

In welke zin zijn de hoofdletters op de juiste manier gebruikt?

1. In mei leggen alle vogels een ei.
2. In Mei leggen alle vogels een ei.

Regel 1: begin van een zin

Aan het begin van een zin:

• Je begint een zin met een hoofdletter.

Als de zin met een afgekort woord begint, verschuift de hoofdletter naar het tweede woord:

• 's Ochtends sta ik vroeg op.
• 't Was vanochtend wel erg koud.

Regel 1: begin van een zin

Als de zin met een cijfer of symbool begint, schrijf je geen hoofdletter aan het begin van de zin.

• €15 betaalde hij voor het boek.
• 86 jaar geleden werd mijn opa geboren.

Wat is goed geschreven?

1. 't is niks voor mij.
2. 'T is niks voor mij.
3. 't Is niks voor mij.
4. 'T Is niks voor mij.

Regel 2: namen van personen

Je schrijft een hoofdletter bij voor- en achternamen, doopnamen en voorletters:

• Elisabeth Sarah Jansen

Aanspreektitels (mevr.) en tussenvoegsels (van der) krijgen geen hoofdletter.

• fam. Berkmans
• Bert van den Brink

Regel 2: namen van personen

Wanneer er voor het tussenvoegsel geen voornaam of voorletter wordt genoemd, krijgt het tussenvoegsel wel een hoofdletter.

• meneer De Vries

Wat is goed geschreven?

1. meneer Jansen
2. Meneer Jansen
3. meneer jansen

Wat is goed geschreven?

1. Lisa de Vries - de Groot
2. Lisa De Vries - De Groot
3. Lisa De Vries - de Groot

Regel 3: organisaties, merken, producten

Organisaties, merken en producten krijgen een hoofdletter.

• Apple
• Verenigde Naties

Soms gebruiken bedrijven de hoofdletters afwijkend, je neemt dit dan over.

• iPhone

Wat is goed geschreven?

1. pepsi max
2. Pepsi Max
3. Pepsi max

Regel 4: aardrijkskundige namen, volken, talen, windstreken

Bij aardrijkskundige namen van landen, steden, rivieren enzovoort gebruik je een hoofdletter.

• Eindhoven
• Amerikaanse president

Ook bij volken, talen of dialecten gebruik je een hoofdletter.

• Fransman
• Limburgs dialect

Regel 4: aardrijkskundige namen, volken, talen, windstreken

Bij een windstreek gebruik je geen hoofdletter.

• Er komt vandaag een noordelijke wind.

Als de windstreek onderdeel is van een naam, gebruik je wel een hoofdletter.

• Noordelijke IJszee

Regel 4: aardrijkskundige namen, volken, talen, windstreken

Als je met de windstreek een cultureel, economisch of politiek gebied bedoelt, schrijf je een hoofdletter.

• Arme landen krijgen steun van het Westen.

Wat is goed geschreven?

1. Westelijke zeestroom
2. westelijke zeestroom

Wat is goed geschreven?

1. amstellaan
2. Amstellaan

Regel 5: historische gebeurtenissen en kalendergebruiken

Historische gebeurtenissen en feestdagen schrijf je met een hoofdletter.

• Koude Oorlog
• Vaderdag

Maar bij samenstellingen met feestdagen schrijf je geen hoofdletter:

• vaderdagontbijt

Regel 5: historische gebeurtenissen en kalendergebruiken

Seizoenen, maanden en gewone dagen krijgen geen hoofdletter.

• zaterdag
• januari

Ook een historische periode krijgt geen hoofdletter.

• renaissance
• prehistorie

Regel 6: religieuze en culturele begrippen

Religieuze en culturele stromingen en woorden die daarvan zijn afgeleid krijgen geen hoofdletter.

• jodendom
• jood

Maar heilige begrippen die bij de stroming horen wel.

• God
• Bijbel

Leestekens

Een komma gebruik je ...

1. Na een aanspreking
2. Na een bevel
3. Na een vraag
4. Na sommige afkortingen

Een uitroepteken gebruik je ...

1. Na een aanspreking
2. Na een bevel
3. Na een vraag
4. Na sommige afkortingen

Een punt gebruik je ...

1. Na een aanspreking
2. Na een bevel
3. Na een vraag
4. Na sommige afkortingen

Een vraagteken gebruik je ...

1. Na een aanspreking
2. Na een bevel
3. Na een vraag
4. Na sommige afkortingen

In welke zin staan de leestekens goed?

1. Vanmorgen was ik te laat, doordat ik mij had verslapen.
2. Vanmorgen was ik te laat doordat ik mij had verslapen.
3. Vanmorgen was ik te laat doordat, ik mij had verslapen.

Bij welke zin staan de leestekens goed?

1. Sanne zegt: De hygiëne in de crèche is goed.
2. Sanne zegt: "De hygiëne in de crèche is goed."
3. Sanne zegt: "de hygiëne in de crèche is goed."
4. Sanne zegt de hygiëne in de crèche is goed.

Opdrachten Nu Nederlands

Aan elkaar of los?

Welk woord is juist gespeld?

1. automonteur
2. auto-monteur
3. auto monteur

aan elkaar of los?

- Samenstelling van twee of meer woorden schrijf je aan elkaar.

eindexamen, werkplaatschef, langetermijnplanning.

aan elkaar of los?

- het woord begint met de voorvoegsels niet-, non-, oud-, ex-: 

niet-rokers, non-actief, oud-bondscoach, ex-vriend.

- de uitspraak anders onduidelijk is: 

auto-onderdelen, toe-eigenen.

een deel van de samenstelling bestaat uit een naam, letters, cijfers of tekens: 

de zaak-Wilders, mbo-opleiding, 18-jarige, 3D-printer, €-teken.

het een samengestelde aardrijkskundige naam of afleiding is: 

Noord-Amerika, Oost-Europese.

ze een vaste combinatie zijn: 

huis-aan-huisblad, kant-en-klaarmaaltijd, mond-op-mondbeademing.

Tekens bij woorden

Tekens bij woorden- apostrof 

• Bij meervoud en bezit na -a, -i, -u, -e, o, y i.v.m. de uitspraak

agenda's, logo's, tosti's, Lisa's auto's

• bezit na een -s klank 

Max' tas, Bas' verjaardag

• bij weglating 

's middags, 's-Gravenhage 

• bij afkortingen (cijfer- of letterwoord) 

a4'tje, mbo'er 

Welke zin is goed gespeld?

1. Mijn collegas werden gevraagd voor een interview
2. Mijn collega's werden gevraagt voor een intervieuw.
3. Mijn collegas werden gevraagd voor een interview.
4. Mijn collega's werden gevraagd voor een interview.

Welke zin is goed gespeld?

1. Die omas hebben vijf tantes.
2. Die oma's hebben vijf tantes.
3. Die omas hebben vijf tante's.
4. Die oma's hebben vijf tante's.

Tekens bij woorden- trema

• als je een letter apart uitspreekt.
  Klinkt soms als "ieje" of "ijee"

België, officiële, zeeën 

Hoe typ je een trema op je toetsenbord?

• shift " e = ë
  
• shift " i =ï    

Welke zin is goed gespeld?

1. De slechte hygiene zorgt voor epidemieën.
2. De slechte hygiene zorg voor epidemieën.
3. De slechte hygiëne zorgt voor epidemieën.
4. De hygiëne zorgt voor epidemieen.

Tekens bij woorden- accent

• om aan te geven dat de klank lang (é) of kort (è/ê) wordt uitgesproken 

saté  ('e =é), carrière (`e=è)`, enquête  (shift ^ e)

• om klemtoon aan te geven (alleen naar réchts) 

Dat moet je zéker doen!  

De patiënt mag maar één tablet.

Hoe typ je accenten op je toetsenbord?

• ' e = é
  
•  `e  = è    
  
•  ^e = ê

Welke zin is goed gespeld?

1. In het cafe was maar een dronkenlap.
2. In het café was maar een dronkenlap.
3. In het café was maar één dronkenlap.
4. In het cafe was maar één dronkenlap.

Tekens bij woorden- weglatingsstreepje

• Om aan te geven dat je een deel van het woord weglaat 

voor- en achterkant

in- en uitvoer

aan- en uitkleden

Welke zin is goed gespeld?

1. Het eet en drinkgedrag van de baby's is uitstekend.
2. Het eet- en drinkgedrag van de baby's is uitstekend.
3. Het eet- en drinkgedrag van de babys is uitstekend.
4. Het eet- en drinkgedrag van de baby's is uitstekent.

Nu Nederlands - verder oefenen?

Einde