HC 2.2 De Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 3

2.2 De Koude Oorlog

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme

• Onderdrukking

• Gelijkheid, soms dan...

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Grote verschillen (arm/rijk, blank/zwart)

Kenmerken van de Koude Oorlog (1)

• Slechte relatie tussen beide landen

• Geen echte oorlog tussen beide landen, wel steeds de mogelijkheid

• Grote spanningen en angst in de wereld door de wapenwedloop

Kenmerken van de Koude Oorlog (2)

• Beide landen hebben veel kernwapens

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen in min of meerdere mate hun eigen systeem in de wereld verspreiden

VS

SU

dictatuur

democratie

vrijheid

gelijkheid

kapitalisme

communisme

Conferentie van Jalta

februari 1945

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is vooral een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Conferentie van Jalta (februari 1945)

• Churchill (GB), Roosevelt (VS) en Stalin (SU)
  

• Hoe zien Europa en de wereld er na de oorlog uit?

• Wie heeft macht en invloed in Europa?

• Wat doen we met Duitsland én de Duitsers?
  

Conferentie van Jalta (afspraken) (1)

• Oprichting van de Verenigde Naties (VN)

• Democratische regeringen in Europa

• Stalin wordt bondgenoot in de oorlog tegen Japan

• Straffen van oorlogsmisdadigers

Conferentie van Jalta (afspraken) (2)

• Denazificatie en democratiseren

• Invloedssferen

• Bezettingszones: Duitsland en Berlijn worden verdeeld in 4 zones

Invloedssferen

• Verdeling van Europa:

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

Begin van de Koude Oorlog (vanaf 1945)

• Geen gezamelijke vijand meer: Hitler is verslagen

• Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945)

• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa

• De VS hebben een atoombom (angst bij de SU)
  

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Ingrijpen bij communisme (Trumanleer)

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Welk begrip past het best bij containmentpolitiek?

1. Marshallplan
2. IJzeren Gordijn
3. Blokkade van West-Berlijn
4. Vietnamoorlog

Wat betekent het IJzeren Gordijn?

1. Ondoordringbare grens tussen het Oostblok en het Westblok
2. Muur om West-Berlijn tijdens de Koude Oorlog.
3. En gordijn van ijzer dat het Oostblok van het Westblok scheidde
4. Een soort wedstrijd wie de meeste wapens heeft om macht te tonen.

In welke sector lag Berlijn tijdens de Koude Oorlog?

1. Amerikaanse sector
2. Russische sector
3. Engelse sector
4. Franse sector

Bezetting van Berlijn

Aanleiding 

• Na WO II: opdeling Duitsland in 4 bezettingszones; 

1. Franse zone 
2. Britse zone 
3. Amerikaanse zone 
4. Russische zone

 (!) Berlijn (ook opgedeeld in 4 zones) ligt in de Russische zone 

Bezetting van Berlijn

Aanleiding 

• 3 Westelijke zones steeds meer één gebied 
  (!) D-Mark als betaalmiddel (directe aanleiding)
• Stalin wil West-Berlijn toevoegen aan zijn zone  

Blokkade van Berlijn 

mei 1948 - juni 1949

• Afsluiten West-Berlijn door Stalin van spullen en voedsel 
• Hoop Stalin Westerse Geallieerden opgeven West-Berlijn=>  heel Berlijn in Sovjetinvloedsfeer

Oplossing blokkade

juni 1949

• LUCHTBRUG
• 1000en Amerikaanse vliegtuigen om inwoners West-Berlijn te voorzien
• gedurende 1 jaar lang elke 38 seconden een vliegtuig dat landde of opsteeg 

Wat gebeurt er?

• Stalin blokkeert alle aanvoerwegen naar West-Berlijn om zo de stad tot overgave te dwingen: Blokkade van Berlijn
  

• Het Westen gaat West-Berlijn via de lucht bevoorraden: de luchtbrug

• Een jaar lang landt er iedere 3 minuten een vliegtuig in West-Berlijn
  

De Blokkade van Berlijn

mei 1948 - juni 1949

• 
  

• 1949 mislukkig blokkade van Berlijn 
• Heropenen toegangswegen  
• Vijandschap tussen SU en VS nam toe 
• Opdeling Europa blijft !

Oprichting NAVO 1949

Oprichting Warschaupact (1955)

Wie organiseert de Blokkade van Berlijn?

1. VS
2. SU

Welke bewering over de Blokkade van Berlijn is juist?

1. Als gevolg van de blokkade zocht Stalin toenadering tot het Westen.
2. Het gevolg van de blokkade was een bezoek van president Kennedy aan Berlijn.
3. De oorzaak van de blokkade was het invoeren van een nieuwe munt in het de westelijke zone
4. De oorzaak van de blokkade was de oprichting van de NAVO

Hoe werd de Blokkade van Berlijn opgelost?

1. Met een luchtbrug
2. Met de inzet van tanks
3. Door diplomatie
4. Door opstand van de bevolking van Berlijn

Welke gebeurtenis vond als eerste plaats?

1. NAVO
2. Marshallplan
3. Atoombom Hiroshima
4. Blokkade van Berlijn

Oprichting West-Duitsland (BRD - Bundesrepublik Deutschland) 

en 

Oost-Duitsland (DDR - Deutsche Democratische Republik)

mei (BRD) en oktober (DDR) 1949

BRD was oorspronkelijk tijdelijk maar toen Oost-Duitsland reageerde met de oprichting van de DDR was de verdeling compleet en definitief.  

Leven in de BRD

• Hoofdstad Bonn
• Stabiele democratie : Bondskanselier Adenauer 
• Geen lid NAVO (wel steun) > pas in 1955 
•  Marshallhulp
• Wirtschaftswunder: snel economisch herstel

Wirtschaftswunder 

Leven in de DDR

• Hoofdstad Oost Berlijn 
• Communistisch, er was maar één partij


• Warschaupact 
•  Zware herstelbetalingen, onteigening + planeconomie
• Gratis onderwijs & gezondheidzorg, lage huur. 
• Stasi: geheime politie, hield heel veel Oost-Duitsers in de gaten

Typisch DDR

Berlijnse Muur

13 augustus 1961

Waarom een muur?

• Veel inwoners van Oost-Duitsland willen weg. Het gaat heel slecht met de economie

• De grens (IJzeren Gordijn) tussen Oost- en West-Duitsland is dicht

• De grens tussen Oost- en West-Berlijn is wél open

• West-Berlijn is volgens de Sovjet-Unie 'de etalage van het kapitalisme'.

De grens tussen Oost- en West-Duitsland (het IJzeren Gordijn) is afgesloten: reizen tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten, is zonder de juiste papieren vrijwel onmogelijk...

...maar de grens tussen Oost- en West-Berlijn is nog gewoon open! Je kan dus van Oost- naar West-Berlijn lopen, daar de trein pakken en naar het vrije Westen afreizen!

Eigenlijk gek, want ook deze grens is het IJzeren Gordijn.

Waarom een muur?

• Veel Oost-Berlijners zien het rijke westen en willen weg. Vooral mensen met een hogere opleiding vluchten naar het westen
  
• De Oost-Duitse regering ziet dit als een grote bedreiging voor de toekomst van hun land: Berlijn moet dicht. 
• De muur is niet alleen een manier om te voorkomen dat Oost-Duitsers vluchten, maar ook een bescherming tegen het kapitalisme. 

In de maanden voor de bouw van de Muur vluchtten ruim 3 miljoen, vaak hoogopgeleide, Oost-Duitsers via Berlijn naar het Westen.

Overigens zal de Oost-Duitse regering dit niet als reden voor de bouw van de Muur: volgens hen moet de Muur de inwoners van Oost-Duitsland beschermen tegen 'kapitalisme en fascisme'.

Gevolgen

• Bouw van De Berlijnse Muur, augustus 1961

• Laatste gat in het IJzeren Gordijn is dicht

• West-Berlijn was wél bereikbaar vanuit West-Duitsland

• Vluchtelingenstroom neemt sterk af

• Wel: veel ontsnappingen, vaak met dodelijke afloop...

• Ontsnappen betekende vaak dat je je familie nooit meer zag.
  

Conrad Schumann hield als Vopo (Oost-Duitse politie) op 15 augustus 1961 toezicht bij de kruising van de Ruppiner en de Bernauer Straße. Schumann had al een aantal malen op de prikkeldraadversperringen gestapt om te controleren of ze goed lagen en waagde in een onbewaakt ogenblik de sprong over het prikkeldraad, waarbij hij zijn machinepistool liet vallen en hij zette het op een rennen naar een West-Berlijns politiebusje dat net over de grens stond.

Fotograaf Peter Leibing nam van hem een foto op het moment hij over het prikkeldraad sprong. Deze foto van Schumann werd wereldberoemd. Schumann werkte na zijn vlucht in Beieren bij het automerkbedrijf Audi als machinezetter. Hij pleegde zelfmoord op 20 juni 1998. De reden hiervoor is dat hij bang bleef voor wraak van de Stasi. Zelfs na de val van de muur bleef hij bang voor wraak van ex-Stasileden.

Kies het juiste antwoord.

1. In 1951 werd een muur gebouwd tussen Oost-Berlijn en West-Berlijn.
2. In het jaar dat de Berlijnse muur werd gebouwd, liepen de spanningen tussen de twee supermachten hoog op.
3. Na een verzoek van de Sovjet-Unie besloten de VS West-Berlijn te verlaten en kwam de stad in handen van de DDR.
4. Tijdens de Koude Oorlog vluchtten veel mensen via Berlijn naar de DDR.

.
Welke zin past het best bij de prent?

1. Duitsers konden niet meer met de fiets of de auto naar West-Berlijn.
2. Duitsers vluchten naar de andere kant van de Berlijnse Muur.
3. Duitsers vluchten naar de andere kant van het IJzeren Gordijn.

 Berlijn

Berlijn en de Koude Oorlog