1. Het modern imperialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Onderdeel: De modernisering van Indonesië: de weg naar onafhankelijkheid

1. Het modern imperialisme

Wat gaan we doen?

1. Welkom

2. Planning 

3. Leerdoelen

4. Theorie

5. Aan de slag

6. Leerdoelen nabespreken

Planning 

Leerdoelen

Je kan het verschil uitleggen tussen imperialisme en modern imperialisme.

Je kan uitleggen dat modern imperialisme heeft geleid tot een versnelling van de wereldeconomie.

Je kan de Nederlandse overzeese expansie plaatsen binnen de grotere Europese strijd om koloniaal bezit.

Theorie

Halverwege de negentiende eeuw was het koninkrijk Nederland een imperialistische mogendheid. Het streefde naar uitbreiding van het grondgebied en gebied waar grondstoffen vandaan konden worden gehaald. Dit was vooral zichtbaar in Zuid-Amerika en in het Indische archipel.

Theorie

Toch behoorden alleen op papier alle Indonesische eilanden bij Nederland. Als je een rondvaart had gemaakt in 1860 langs de verschillende eilanden van Nederlands-Indië, kwam je in de praktijk bijna geen Nederlanders tegen op eilanden als Sumatra en Borneo. 

Theorie

Voormalig gouverneur-generaal Johannes van den Bosch, bedenker van .. ? had daarvoor gezorgd. Hij had alleen interesse getoond in de vruchtbare Javaanse gronden, waar cultuurproducten als suiker, tabak en indigo verbouwd konden worden. Als Nederlandse soldaten wel op de overige eilanden te vinden waren, was dat te danken aan koloniale officieren die graag op avontuur wilden. Ook de Nederlandse overheid stuurde weleens aan op expedities als delen van Indonesië in handen dreigden te vallen van buitenlandse mogendheden.

Theorie

Als andere Europese landen de Nederlandse positie in de archipel bedreigden, werd het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) ingezet. Ook werden zogenaamde ‘tuchtexpedities’ georganiseerd. Met deze expedities werden opstandige Indonesische vorsten op hun plaats gezet als zij zich probeerden te onttrekken aan het Nederlandse gezag. 

Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL)

Theorie

Rond 1870 volgde Nederland in de voetsporen van andere grote koloniale mogendheden als Engeland en Frankrijk. Het ging zich steeds meer bemoeien met de kolonie. Gebieden die alleen op papier bij het moederland hoorden, werden nu echt veroverd. Ook nieuwe gebieden die nog nooit onder Nederlands gezag hadden gestaan, werden geannexeerd. Dat wordt ook wel het tijdperk van het modern imperialisme genoemd. Dat tijdperk eindigde met de Eerste Wereldoorlog.

Geannexeerd: Is het toevoegen van een gebied aan het territorium van een ander land.

Modern imperialisme: Het streven van West-Europese landen naar koloniën in Afrika en Azië, als afzetgebieden, leveranciers van grondstoffen, strategische steunpunten en gebieden waar beschaving verspreid kon worden.

Theorie

Vooral in Afrika en Azië probeerden de Europeanen de nog blanco gedeeltes op de wereldkaart in te vullen. Zij hielden niet rekening met de al bestaande grenzen van stammen en vorstendommen. Als de plaatselijke vorsten niet meewerkten werden zij afgezet of hun stam werd vernietigd. Voor die expansiedrift zijn enkele politieke, economische en sociaal-culturele oorzaken te noemen, die tevens de kenmerken zijn van het modern imperialisme.

Voorbeeld hiervan is de Conferentie van Berlijn van 1884. Dus niet het Congres van Berlijn. 

Theorie

Theorie

Theorie

Halverwege de negentiende eeuw ontstonden in Europa grote natiestaten. Deze natiestaten waren vaak groot in omvang, met een groot leger. Veel Europese landen probeerden hun positie te verbeteren door grondgebied aan het al bestaande gebied toe te voegen. De uitbreiding van het bestaande koloniaal bezit was een logisch gevolg. (politiek)

Ook economische motieven speelden een rol. Door de toenemende welvaart, nam ook de vraag naar goedkope grondstoffen toe. Die konden gemakkelijk uit de nieuwe koloniën worden gehaald. Daarnaast konden die koloniën als afzetgebied gebruikt worden voor de industriële producten vervaardigd in het moederland. Maar vaak ontbrak het de plaatselijke bevolking aan welvaart. Door te investeren in de plaatselijke economie, hoopten Europeanen dat op lange termijn de Aziatische markt overspoeld konden worden met Europese producten. (economisch)

Theorie

Daarnaast waren morele motieven van belang. Door het toenemende nationalisme geloofden veel Europeanen dat zij superieur waren vergeleken met gekleurde ‘rassen’. Blanke Europeanen vonden dat ze het recht hadden over de wereld te heersen. Dat recht bracht echter ook een verantwoordelijkheid met zich mee. Europeanen zagen het als hun plicht (The White Man's Burden) om achtergestelde en ‘primitieve volkeren’ te bevrijden van bijgeloof, armoede en wrede gebruiken. Het was de taak van ‘de blanke man’ om die primitieve volken te onderwijzen. (sociaal-cultureel)

Aan de slag

1. Lezen paragraaf 1 van onderdeel 3.

2. Toetsvoorbereiding & Geschiedenis Vandaag. maken paragraaf 1 van onderdeel 3. 

Leerdoelen nabespreken

Je kan het verschil uitleggen tussen imperialisme en modern imperialisme.

Je kan uitleggen dat modern imperialisme heeft geleid tot een versnelling van de wereldeconomie.

Je kan de Nederlandse overzeese expansie plaatsen binnen de grotere Europese strijd om koloniaal bezit.