Verdienen & Uitgeven (5e) H2 . De economische kringloop

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Verdienen & Uitgeven

1. Inkomen verdienen

• toegevoegde waarde
• productiefactoren: natuur, arbeid, kapitaal en ondernemerschap
• bruto binnenlands product (bbp) = bruto binnenlands inkomen

2. De economische kringloop

• geldstromen tussen gezinnen, bedrijven, overheid, banken en buitenland

3. De structuur

• groeifactoren en productiefactoren: natuur, arbeid, kapitaal en ondernemerschap

4. Goede tijden, slechte tijden

• hoogconjunctuur en laagconjunctuur (recessie of zelfs depressie)

Week 9 (vanaf 24 februari) 

Hoofdstuk 2. De economische kringloop

• actualiteit
• leerdoelen
• instructie
  
• gastdocent Gijs van den Brekel
• maakwerk: 2.1 t/m 2.10 en 2.11 t/m 2.12

Bruto Binnenlands Product (BBP)

BBP

=

de productie van alle commerciële en

niet-commerciële bedrijven bij

elkaar opgesteld

=

Bruto Binnenlands Inkomen (BBI)

Economische kringloop (eenvoudig)

Welke economische sectoren
zijn er nog meer?
(naast huishoudens en bedrijfsleven)

Economische kringloop (met banken)

Economische kringloop (model)

Economische kringloop

• gaat over bestedingen
• tussen 5 economische sectoren (gezinnen, bedrijven, financiële instellingen, overheid en buitenland)
• het is een vereenvoudigde weergave van de geldstromen tussen deze sectoren (dus geen stromen van goederen, diensten en productiefactoren)
• voor elke sector geldt: ingaande geldstroom = uitgaande geldstroom

Economische kringloop (afkortingen)

• W = Binnenlands Product
• Y = Nationaal Inkomen
• C = Consumptie (van consumptiegoederen)
• B = Belastingen
• S = Sparen
• I = Investeringen (in kapitaalgoederen)
• O = Overheidsbestedingen
• E = Export
• M = Import

Economische kringloop (formules)

• Y = C + B  + S                        (BBI = bestedingen van de gezinnen = BBP)
• Y = C + I + O + E - M           (BBI = bestedingen aan de bedrijven = BBP)
• particulier spaarsaldo = S - I
• overheidssaldo              = B - O
• nationaal spaarsaldo  = (S - I) + (B-O)
• saldo buitenland           = E - M (saldo lopende rekening betalingsbalans)
• (S - I) + (B - O) = (E - M)

Oefening

Onderstaande gegevens zijn bekend voor Nederland:

 Y = 640

 I = 98                                                 Y = C + B + S      

 O = 133                                             Y = C + I + O + E - M

 B = 128                                             (S - I) + (B - O) = (E - M)

 S = 84

 E = 45

1. Wat is de waarde van de Consumptie en Import?
2. Is er een positief of negatief particulier spaarsaldo, uitvoersaldo en overheidssaldo?

Oefening (antwoorden)

1. Wat is de waarde van de Consumptie en Import?

• Y = C + B + S
• 640 = C + 128 + 84
• C = 64b0 -128 - 84 = 428
• Y = C + I + O + E – M
• 640 = 428 + 98 + 133 + 45 – M
• M = 428 + 98 + 133 + 45 – 640 = 64

2. Is er een positief of negatief particulier spaarsaldo, uitvoersaldo en overheidssaldo?

• particulier spaarsaldo = S - I = 84 - 98 = -14 (negatief)
• uitvoersaldo = E - M = 45 = 64 = -19 (negatief)
  
• overheidssaldo = B - O = 128 - 133 = -5 (negatief)

Y = 640

 I = 98 

 O = 133 

 B = 128 

 S = 84

E = 45

Y = C + B + S

 Y = C + I + O + E - M

(S - I) + (B - O) = (E - M)

Economische kringloop (overheid)

• O = Cop + Com + lo
  

       Cop  = personele overheidsconsumptie (naar de gezinnen)

       Com = materiële overheidsconsumptie (naar de bedrijven)

       Io       = overheidsinvesteringen (naar de bedrijven)

• Y = Ybedr + Yo
  

       Ybedr = BBI van gezinnen verdiend bij bedrijven

       Yo        = BBI van gezinnen verdiend bij overheid

BBP / BBI berekenen

        

of       = C + B + S

Van een economische kringloop met alleen gezinnen en bedrijven zijn de volgende gegevens bekend: het BBP is € 520 miljard en de consumptie van gezinnen is € 420 miljard.

Hoeveel bedragen de investeringen van bedrijven?

1. € 120 miljard
2. € 100 miljard
3. € 80 miljard
4. € 60 miljard

Van een economische kringloop met bedrijven, gezinnen, overheid en buitenland bedraagt: - saldo lopende rekening +50 miljard
- saldo overheid -80 miljard
- investeringen van bedrijven 120 miljard

Hoeveel zijn de besparingen van gezinnen?

1. 10 miljard
2. 90 miljard
3. 170 miljard
4. 250 miljard

Maakwerk deze week

• wat: 2.1 t/m 2.10 in je schrift
  
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
  
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
  
• tijd: 5 minuten
  
• uitkomst: zo ver mogelijk
  
• klaar: ga verder met 2.11 t/m 2.12 in je schrift

Opgave 2.6

a. Bereken welk bedrag de bedrijven en overheid samen aan de gezinnen betalen in de vorm van loon, rente, huur, pacht en winst.

• Y = Ybedr + Yo = 460 + 40 = 500

b. Toon met een berekening aan dat je de uitgaven van gezinnen weer kunt geven als: Y = C + B + S

• 500 = 250 + 100 + 150

c. Leg uit wat de geldstroom van banken naar bedrijven (I = 120) voorstelt.

• De banken lenen bedrijven € 120 miljard ter financiering van de investeringen.

Opgave 2.6

d. Welke sectoren kopen goederen en diensten bij bedrijven?

• Gezinnen (C), Overheid (Com + Io) en Buitenland (E)

e. Toon met behulp van getallen in de figuur aan dat geldt:

Y = C + I + O + E - M

• constateer dat O = Cop + Com + Io
• 500 = 250 + 120 + (70 + 40) + 160 - 140
  

f. Heeft de overheid een tekort of een overschot?

• constateer dat O = Cop + Com + Io
• O - B = (70 + 40) - 100 = 10 overheidstekort (overheidsuitgaven > belastingontvangsten)
  

Opgave 2.6

g. Bereken welke bedrag buitenlandse bedrijven bij Nederland moeten lenen.

• E - M = (160 - 140) = 20 exportoverschot, dus het buitenland heeft een tekort en moet dus 20 miljard lenen

h. Laat zien dat geldt: S = I + (O- B) + (E - M)

• 150 = 120 + (110 - 100) + (160 - 140)
  

Opgave 2.9

De gegevens in tabel 2.2 hebben betrekking op een land in 2018.

De bedragen zijn in miljarden euro's.

Bepaal de hoogte van het BPP op 3 verschillende manieren.

1. Bestedingen

• BBP = C + I + O + E - M  = 341 + 160 + 188 + 653 - 568 = 774 miljard

2. Primaire inkomens

• BPP = loon + winst + rente + huur + pacht = 583 + 191 = 774 miljard

3. Toegevoegde waarde 

• BPP = omzet - onderlinge leveringen + overheidsproductie = 1.332 - 643 + 85 = 774 miljard

Opdracht 2.10

a. Door de gezinnen met een hoog gemiddeld inkomen wordt in totaal minder verdiend dan door de gezinnen met een laag inkomen. Leg uit hoe dat komt.

• per gezin H wordt er meer verdiend dan gezin L, blijkbaar zijn er minder gezinnen H

b. Is er een progressief belastingstelsel?

• gezinnen L bestalen 75/300  x 100% = 25% 
• gezinnen H betalen 80/200 x 100% = 40%

Opdracht 2.10

c. Bereken het saldo overheid en teken de pijl.

• inkomsten overheid = BL+BH = 75+80 = 155
• uitgaven overheid =  O = 168
• saldo overheid = B-O = 155-168 = -13
• tekort van 13 van Banken naar Overheid

Opdracht 2.10

Voor gezinnen L geldt ze van het netto inkomen 20% besparen.

d. Toon aan dat gezinnen H een groter percentage van hun netto inkomen sparen.

• netto inkomen gezin H = Y-B = 200-80=120
• percentage sparen = 48/120 x 100% = 40%

e. Geef daar een verklaring voor.

• gezinnen L geven een groter deel van hun inkomen uit aan noodzakelijke uitgaven en kunnen dus minder sparen 

Opdracht 2.11

Stel dat de overheid de belastingen voor de gezinnen H met 10 miljard verhoogd en voor de gezinnen L verlaagd met 10 miljard.

f. Werkt dit nivellerend op de primaire of secondaire inkomensverdeling?

• secondaire inkomensverdeling

g. Leg uit dat deze maatregel de particuliere consumptie zal vergroten.

• besteedbaar inkomen gelijk maar gezinnen L besteden meer en sparen minder

Opdracht 2.11

Bij gezinnen L is de AIQ 85%, terwijl bij gezinnen H de AIQ slechts 60% bedraagt.

h. Geef een mogelijke verklaring voor dit verschil in AIQ.

• gezinnen H hebben relatief vaak extra inkomen uit vermogen

i. Bereken de AIQ voor het gehele land.

• we moeten de AIQ's van gezinnen wegen
• ((0,85 x 300) + (0,6 x 200)) / 500 x 100% = 75%

Opdracht 2.14

a. Toon aan dat het nationaal inkomen gelijk is aan de bestedingen min de import.

• Y = C + I + O + E - M
• 355 = 240 + 25 + 70 + 290 - 270

b. Zijn in dit kringloopschema geldstromen of goederenstromen getekend.

• geldstromen 

c. Is er een nationaal spaartekort / overschot?

• nationaal spaarsaldo = (S-I) + (B-O) = (E-M)
• (60-25) + (55-70) = (290-270) = 20 miljard nationaal spaaroverschot