1.9: Holocaust en Bezet Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

4.4 Nederland bezet

De tijd van wereldoorlog

Leerdoelen:

• Je kunt beschrijven hoe Nederland bezet werd en na vijf jaar bevrijd werd.
• Je kunt een gevolg van de Duitse bezetting noemen op het gebied van politiek, economie en cultuur.
  
• Je kunt uitleggen of iets een voorbeeld is van aanpassing, van verzet of van collaboratie.

Leerdoelen:

• Je kunt uitleggen waarom de Nazi's eerst kogels en massagraven hadden en erna concentratiekampen gingen bouwen.
• Je kunt benoemen welke drie verschillende kampen Nazi-Duitsland had bedacht.

Massamoord met kogels

• Hitler en zijn Nazi's hadden een hekel aan Joden. Zij waren de zondebok voor economische problemen. Maar ook omdat het Joodse ras volgens Hitler 'niet zuiver' was.
• Hitler en zijn nazi's waren dus antisemitisch. Antisemitisme: jodenhaat.
• In het begin van de oorlog waren er niet veel concentratiekampen. Er kwamen na het veroveren van Polen -->  getto's = Afgesloten wijken waar Joden moesten gaan wonen.
• Duitse leger vermoordde veel Joden in deze getto's.
• 1941: ruim een miljoen Joden doodgeschoten en begraven in massagraven.

Het massagraf van Babi Jar:

Fabrieksmatige massamoord

Nazi-Duitsland. liep in 1941 vast in SU, daarom veranderde Hitler zijn belangrijkste doel:

• Het uitmoorden van de Joden.
• In 1942 werd het plan gemaakt om dit met vernietigingskampen te doen.
• Joden werden gedeporteerd van de getto's naar de kampen
• Hier werden zij fabrieksmatig gedood (lees dit in je boek terug)
• Deze massamoord noemen we de Holocaust

Welke soorten kampen waren er in de Tweede Wereldoorlog:

1. Verzamel- en doorgangskamp: een centrale waar men verzameld werd en werd doorgestuurd naar een ander kamp (Kamp Westerbork).

2. Werkkamp: gemaakt voor politieke gevangene. Het doel was dat mensen moesten werken tot ze erbij neervielen.

3. Vernietigingskamp: Doel om zo snel mogelijk mensen te vermoorden. Bij het vermoorden van mensen werd in de Tweede Wereldoorlog gebruikt gemaakt van gifgas. De vernietigingskampen werden daarom soms ook wel gaskampen genoemd.

De grijze lijnen op de kaart hierboven staan voor de routes van waaruit mensen vanuit de verzamel- en doorgangskampen naar de vernietingskampen getransporteerd werden. Dat vond met treinen plaats. Toen de Nazi’s besloten om alle joden in Europa te vermoorden, waren alle landen op het Europese vasteland met spoorlijnen aan elkaar verbonden. 

• Nederland was neutraal
• Mei 1940 aangevallen door DU
• Waarom: Arisch ras, havens en strategie

De bezetting van Nederland

§4.4

Nederland bezet

10 mei 1940: Duitsland valt NL binnen.

• NL was slecht voorbereid, maar kon wel de Duitsers vertragen
• 14 mei 1940 Rotterdam wordt gebombardeerd om NL tot overgave te dwingen
• 15 mei 1940: Capitulatie van NL. Nederland geeft zich over en de bezetting begint
• Koningin Wilhelmina en de regering zaten toen al veilig in Londen
  

Nederland Bezet:

• Distributiebonnen: eten alleen met bonnen.
• Controle op alles!
• Avondklok
• Jodenvervolging: onderduiken of opgepakt!
• Hongerwinter: amper voedsel in Nederland.
• 5 mei 1945 Nederland bevrijd

1940-1945:

§4.4

Nederland bezet

5 September 1944: Dolle Dinsdag: de geallieerden zouden Nederland komen bevrijden! Het was enkel een gerucht..

§4.4

Nederland bezet

5 September 1944: Dolle Dinsdag: de geallieerden zouden Nederland komen bevrijden! Het was enkel een gerucht..

Eind september 1944: Zuid-Nederland bevrijd

§4.4

Nederland bezet

5 September 1944: Dolle Dinsdag

Eind september 1944: Zuid-Nederland bevrijd

Winter 1944-1945: Hongerwinter

§4.4

Nederland bezet

5 September 1944: Dolle Dinsdag

Eind september 1944: Zuid-Nederland bevrijd

Winter 1944-1945: Hongerwinter

5 mei 1945: Nederland bevrijd

§4.4

Nederland bezet

Leerdoel:

Je kunt een gevolg van de Duitse bezetting noemen op het gebied van politiek, economie en cultuur.

Politiek: Alles wat te maken heeft met hoe de macht in een land is verdeeld, hoe het bestuur is georganiseerd en hoe wetten gemaakt en gecontroleerd worden.

Economie: Alles wat te maken heeft met de manier waarop mensen in hun levensonderhoud voorzien

Cultuur: Alles wat te maken heeft met de ideeën van mensen, hun gewoonten, hun geloof, kunst en wetenschap. 

Begrippen:

NSB

§4.4

Nederland bezet

Politiek: 

• Democratie werd afgeschaft
• Alle politieke partijen werden verboden
• Alleen de NSB mocht blijven bestaan: Nationaal Socialistische Beweging van Anton Mussert. 
• Nederlandse ambtenaren bleven onder Duitse leiding gewoon aan het werk. 

Bezetting NL

• Politieke partijen verboden
• Behalve NSB - Anton Mussert
• Collaboreren - meewerken met DU bezetter
• Verzetten - niet meewerken of actief weerstand aan DU bezetter
• Aanpassen - Doorgaan met het dagelijks leven onder moeilijke omstandigheden!

1940-1945

§4.4

Nederland bezet

Economie:

• Nederlandse boeren en fabrieken moesten producten leveren aan de Duitsers
• Producten gingen in Nederland op de bon
• Nederlandse mannen moesten in Duitse fabrieken gaan werken
• Veel spoor, fabrieken, bruggen en wegen werden in het laatste oorlogsjaar vernield. Dit leverde veel economische schade op. 

§4.4

Nederland bezet

Cultuur:

• Vrijheid van meningsuiting werd afgeschaft
• Kranten en tijdschriften mochten alleen schrijven wat de Duitsers goed vonden (censuur)
• Radio moest ingeleverd worden

§4.4

Nederland bezet

Er waren dus drie manieren om te reageren op de bezetting:

• aanpassing
• De meeste Nederlanders pasten zich aan.
  
• Zij gingen leven volgens de nieuwe regels die er waren.
• verzet
• De bezetter tegenwerken.
• Bijvoorbeeld:                                                           Aanslagen of overvallen te plegen                     Onderduikers helpen                                               Verzetskranten uitbrengen (om de censuur te verbreken)   Te staken                                                                     Sabotage plegen (dingen expres kapot maken)             Radio Oranje luisteren                                                     Spotprentjes uitbrengen

• collaboratie: Samenwerken met de Duitsers

§4.4

Nederland bezet

Enige openlijke vorm van verzet was in februari 1941:
de Februaristaking

• 400 Joden worden opgepakt tijdens een razzia
• Veel Amsterdammers waren geschokt en legden het werk neer
• Deze staking werd met geweld gestopt door de Duitsers

§4.4

Nederland bezet

Collaboratie:

Samenwerken met de Duitsers.

• onderduikers opsporen
• burgemeester
• dienst in het Duitse leger

Drie redenen:

• Ze bewonderden de Duitsers
• Ze wilden meer macht of bezit
• Ze waren antisemitisch (haatten Joden)

Kortom

• Nederland in oorlog
• Rotterdam
• Collaboreren en verzet
• NSB en Mussert
• Nederland bezet en bevrijd

Vraag van vandaag: Wat zou jij hebben gedaan tijdens zo'n oorlog?

42. Waarom ging Hitler in 1942 in Oost-Europa vernietigingskampen (concentratiekampen) bouwen?

43. Welke drie verschillende kampen hadden de Duitsers gebouwd om politieke tegenstanders, Joden, gehandicapten en zigeuners op te sluiten en/of te vermoorden?

44. Zoek op wat de term 'Holocaust' betekent en schrijf dit op.

45. Noem drie politieke gevolgen van de Duitse bezetting tussen 1940 en 1945.

46. Noem drie economische gevolgen van de Duitse bezetting tussen 1940 en 1945.

47. Op welke drie manieren reageerde de Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog? Leg alle drie de manieren uit in je eigen woorden.