7.4 Evolutietheorie in ontwikkeling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§7.4: Evolutietheorie in ontwikkeling

Even herhalen......

Er zijn veel theorieën over het ontstaan van het leven. Zet de volgende theorieën op chronologische volgorde. Begin met de theorie die het langst geleden is ontstaan.

Neodarwinistische theorie

Creationisme

Evolutietheorie van Darwin

Evolutietheorie van De Lamarck

Catastrofetheorie

Welke afbeelding geeft de evolutietheorie weer? A of B?

Zet de begrippen bij de juiste beschrijving

Beschrijving	Begrip
Soortvorming door reproductieve isolatie vanwege verschillen in gedrag
Er vindt geen genenuitwisseling plaats tussen 2 populaties
Soortvorming door geologische barrière
Selectie op uiterlijke kenmerken door partner

Sympatrische soortvorming

Allopatrische soortvorming

Reproductieve isolatie

Seksuele selectie

De evolutietheorie gaat ervan uit dat:

1. Door mutatie steeds nieuwe ......................... ontstaan. 

2. Als een organisme zich kan aanpassen aan zijn omgeving heeft hij een grotere ............................. Dit verschijnsel noemen we .........................

3. Door ......................... kunnen individuen van dezelfde soort steeds meer verschillen van elkaar, omdat ze in een andere omgeving leven. Hierdoor kunnen er uiteindelijk nieuwe ......................... ontstaan. Deze verschillende soorten kunnen zich uiteindelijk niet meer .......................... samen.

soorten

overlevingskans

natuurlijke selectie

isolatie

genotypen

voortplanten

Evolutie treedt volgens Darwin
op doordat ….

1. .. in een populatie individuen zich voortdurend aanpassen aan veranderende milieuomstandigheden en vooral nieuwe kenmerken doorgeven aan hun nakomelingen.
2. .. verandering in het milieu de individuen in een populatie aanzet tot mutaties om te overleven; die mutaties worden dan doorgegeven aan hun nakomelingen.
3. .. in een populatie alléén sterke individuen overleven en deze dus ook gemiddeld sterke individuen zullen voortbrengen.
4. .. in een populatie vooral de aan het milieu aangepaste individuen zich zullen voortplanten.

Met hulp van gidsfossielen kunnen wetenschappers aardlagen dateren. Welke fossielen zijn het best te gebruiken als gidsfossielen?

1. Een fossiel dat alleen in een bepaald gebied voorkomt.
2. Een fossiel dat wijdverspreid voorkomt.
3. Een fossiel van een soort die gedurende lange tijd op aarde heeft geleefd.
4. Een fossiel van een soort die slechts een korte tijd voorkwam.

Via de koolstof-14 methode bepaalt een onderzoeker de ouderdom van een mammoet. Hij komt op een leeftijd van 20.000 jaar. In de mammoet zit per kg vlees nog X picogram (een miljoenste van een miljoenste gram) radioactief koolstof. De halveringstijd (halfwaardetijd) van radioactieve koolstof is ongeveer 5730 jaar.
Hoeveel picogram radioactief koolstof per kg vlees bevatte de mammoet toen hij stierf?

1. een waarde tussen 1/8 x en 1/16 x
2. een waarde tussen 1/2 x en 1/4 x
3. een waarde tussen 2 x en 4 x
4. een waarde tussen 8 x en 16 x

De evolutie van antibiotica resistentie

Als een antibioticum regelmatig tegen een bacterie wordt gebruikt, kan die bacterie 'resistent' worden. De bacterie is dan niet meer gevoelig voor het antibioticum. Wanneer je een infectie krijgt met zo'n resistente bacterie, helpen de antibiotica niet meer.

Doel 7.4

• Je kent verschillende theorieën over het ontstaan van het leven
• je kunt de endosymbiosetheorie uitleggen
• je kunt evolutionaire stambomen aflezen

Begrippen 7.4

generatio spontanea, oeratmosfeer, organische stoffen, meteorieten, oersoep, hydrofobe vetmoleculen, nucleotiden, genetisch materiaal, anaerobe heterotrofe bacteriën, foto-autotrofe bacterieën, fotosynthese, prokaryoten, symbiose, endosymbiosetheorie, chloroplasten,  mitochondriën, meercellige organismen, modelorganisme, clades, taxons, uniek homoloog kenmerk, voorouder, cladogram

Ontstaan van de eerste organismen

1. Anaerobe heterotrofe bacteriën leefden in de zuurstofloze oersoep 

2.  Foto-autotrofe bacteriën maakten hun eigen organische stoffen via fotosynthese. Zij brachten zuurstof in de oersoep en de atmosfeer

3. Prokaryoten gebruikten de zuurstof om efficiënt energie uit organische moleculen vrij te maken.

0

Wat zijn argumenten voor de endosymbiose theorie?
1 of meer antwoorden zijn goed

1. Mitochondriën en chloroplasten hebben eigen DNA
2. Mitochondriën en chloroplasten delen zoals bacteriën.
3. Mitochondriën en chloroplasten hebben bacterieel DNA
4. Mitochondriën en chloroplasten delen niet.

Zet de stappen van de endosymbiose theorie in de juiste volgorde.

Prokarypten nemen zuurstof gebruikende bacteriën op. 

Prokarypten nemen foto-autotrofe bacteriën op. 

Er ontstaan verschillende typen prokaryoten.

Er ontstaan mitochondriën en chloroplasten

Evolutionaire stambomen

Evolutiebiologen willen weten hoe soorten van elkaar afstammen. 

Gebruiken daarvoor manier van indelen van soorten: Cladistiek

(vroeger indeling in taxons, systematische eenheden gebaseerd op overeenkomsten zoals soort, geslacht, familie)

Cladistiek

• cladistiek/cladisme= methode om organismen in te delen in groepen genaamd clades (grieks 'klados'=tak).
• 1 clade= een gedeelde voorouder en alle evolutionaire nakomelingen
• Binnen een clade zie je gedeelde (homologe) eigenschappen met dank aan de gedeelde voorouder. 

Stambomen - cladogram

Elke clade is een groep

organismen met een

gemeenschappelijk

kenmerk en een gemeen-

schappelijke voorouder.

Opdracht 8 - Bron 16

• Welk uniek homoloog kenmerk delen de schildpadden, slangen, hagedissen, krokodillen en vogels volgens dit cladogram?een gat in de schedel onder de oogkas
• Hoe heet deze groep in dit cladogram? reptilia
• Hoeveel clades zie je in het cladogram?12, elk blauw puntje vertegenwoordigt de voorouder met het unieke kenmerk dat de voorouder en de andere dieren in die clade gemeenschappelijk bezitten. Er zijn 12 van die puntjes.
• Mag je uit dit cladogram de conclusie trekken dat vogels meer verwant zijn aan krokodillen dan aan hagedissen? Licht toe.Ja, want vogels en krokodillen hebben meer gemeenschappelijke unieke homologe kenmerken dan vogels en hagedissen. Of: ja. Want de vogels en krokodillen delen een gemeenschappelijke voorouder die ze niet delen met de hagedissen.
• 
  

Hier is een verwantschapsschema de afstamming van een aantal soorten weergegeven.
Als soort 10 de mens voorstelt, welke soort kan of welke soorten kunnen dan de chimpansee voorstellen?

1. alleen soort 7
2. alleen soort 9
3. de soorten 3, 7 en 9
4. de soorten 9, 11 en 12