De Duitse eenmaking

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

De Duitse eenmaking

Op welke manier wordt Duitsland ééngemaakt en wat zijn de gevolgen?

Leerdoel 

* uitleggen hoe nationalisme impact heeft op de Duitse eenmaking

* analyseren hoe er verschillende manieren waren om de Duitse eenheid te bereiken (eenmaking van onder en boven)

* analyseren hoe de Frans-Duitse oorlog de vervolmaking was van de éénmaking

* analyseren welke gevolgen de Duitse eenmaking had

* analyseren hoe het Duitse keizerrijk een grootmacht werd (en een gevaar voor het machtenevenwicht)

* 

* Leerstof toepassen op tekst-en beeldbronnen

* je plaatst volgende begrippen in tijd/ruimte/betekenis: nationalisme, liberalisme, conservatisme,  revolutiebeweging, Duitse Bond, Zollverein, Groot-Duitse visie, Klein-Duitse visie, professorenparlement (Frankfurter parlement), legitimiteitsprincipe, Noord-Duitse Bond, Emser Depesche, Duitse keizerrijk

* je plaatst volgende personen in tijd/ruimte/belang: Metternich, Otto von Bismarck

Het Duitse keizerrijk dat zijn oorsprong vond in de middeleeuwen en eindigde bij de verovering van Napoleon.
Het wordt officieel wel aangeduid met de naam: Het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie.

De verklaring hiervoor is:

-Men zag de keizerskroon als een erfenis van het oude Romeinse rijk. 

-Men vond dat de (Duitse) keizer tot taak had het Rooms Katholicisme en de leider daarvan, de paus, te beschermen.

Vraag 1 tot en met 7

Het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie bestaat nu officieel niet meer. 

Wat overblijft is meerdere losse landjes (hertogdommen, koninkrijken, vrije steden en bisdommen) waar men weliswaar Duits spreekt, maar het land "Duitsland" bestaat niet.

Een aantal van die Duitsprekende landjes gaat samenwerken in de "Duitse Bond".  Als je goed naar de kaart kijkt zie je dat bijvoorbeeld een deel van Oostenrijk ook tot die bond toegetreden is. Net zoals een deel van Denemarken (Holstein)

Napoleon verslagen 'herstel Europa' op het Congres van Wenen

Ontstaan van De Duitse Bond: 

losse confederatie van Duitse staten 

Duitsland in de 19e eeuw

"Deutschland? Aber wo liegt es?

Ich weiss das Land nicht zu finden" (Goethe)

Na de Napoleontische oorlogen (1815) bestond 'Duitsland' nog uit zo'n 30 verschillende staatjes en van 1 Duitse staat was geen sprake.

- De strijd tegen de Fransen had echter wel nationalistische gevoelens losgemaakt.

- Deze gevoelens werden nog versterkt onder invloed van een nieuwe stroming in de westerse cultuur, de Romantiek.

Dit cultureel nationalisme veranderde in Duitsland in de loop der tijd in een politiek nationalisme (de politieke wil om ook een natiestaat te vormen)

Verklaring = de industriële Revolutie.

Toen in Pruisen de industrialisatie begon en er spoorwegen werden aangelegd bleek de versnippering een groot probleem.

Economisch zou het veel gunstiger zijn als er sprake zou zijn van eenheid.

Vandaar dat er in 1834 een douane-unie ontstond (economische eenheid).

Maar door onenigheid (Een Duitse staat met of zonder de veelvolkerenstaat Oostenrijk-Hongarije: Klein-Duitse of Groot-Duitse visie) kwam er geen echte politieke eenheid tot stand.

Eenmaking... maar hoe?

En met wie?

Oostenrijk en Pruisen waren degene met de macht om een eventuele eenmaking erdoor te duwen.

 
Zij hadden echter elk een eigen visie:

* Groot-Duitse visie

* Klein-Duitse visie

Eenmaking van onderuit?

Oostenrijk en Pruisen waren degene met de macht om een eventuele eenmaking erdoor te duwen.
Zij hadden echter elk een eigen visie:

* Groot-Duitse visie

* Klein-Duitse visie

En op welke manier?

* Eenmaking van onderuit (door het volk) 

* Eenmaking van bovenaf (door de elite)

Revolutiejaar 

1848

De liberalen, komen tot de conclusie:
Overal weer koningen op de tronen en ondanks 'grondwetten' weinig democratie >> Tweede poging om te komen tot vrijheid (= liberalisme).

Economische malaise: arbeiders ontevreden

Gelijktijdige demonstraties 

DOOR 

betere wegen en spoorwegen (Industriële Revolutie) en liberale en socialistische ideeën

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Duitsland. Duitse vorsten moeten toegevingen doen.

Zo ook de koning van Pruisen.

Frankfurter Parlement/nationalversammlung

 nationaal parlement

- afgevaardigden uit alle Duitse staten

- liberalen vormden de grootste groep

- willen een constitutionele monarchie met beperkt kiesrecht

Bijnaam: 'Professorenparlement'

Maar verdeeldheid! 

- Sommigen willen een federale staat met Oostenrijk

- Anderen een nationale staat olv Pruisen

Uiteindelijk:

'Klein-Duitse' oplossing: het parlement biedt aan de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV de (erfelijke) Duitse keizerskroon aan.

Op 18 mei 1848 kwam in de Paulskirche in Frankfurt het Frankfurter Parlement bijeen om een grondwet op te stellen voor heel Duitsland. Ruim achthonderd vertegenwoordigers van het Duitse volk, op grond van een algemeen mannenkiesrecht gekozen, vergaderden meer dan een jaar over de nieuwe grondwet.

Een groot probleem voor het Frankfurter Parlement, dat de bijnaam Professorenparlement kreeg, was de vraag hoe groot de toekomstige Duitse staat moest worden. Moest heel Oostenrijk - met bijvoorbeeld Bohemen en Hongarije - erbij horen of alleen de Duitstalige gebieden? Na lang beraad koos het parlement voor de laatste oplossing, de zogenaamde Klein-Duitse Oplossing. De vertegenwoordigers vroegen de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV om keizer van dit nieuwe Duitsland te worden.

 Intussen hadden de meeste vorsten - die vrijwel allemaal anti-liberaal waren - orde op zaken gesteld in hun gebied. De Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV voelde zich daarom sterk genoeg om de aangeboden keizerstitel te weigeren. Een koning werd in zijn ogen uitverkoren door God, en niet door het volk. Ook wilde hij Oostenrijk en Rusland niet provoceren. In Oostenrijk had men zojuist een nieuwe grondwet aangenomen die opname van een deel van het Habsburgse rijk in een Duits keizerrijk verbood. Het Frankfurter Parlement werd ontbonden en het laatste revolutionaire bolwerk, de stad Rastatt in Baden, werd op 23 juli 1849 door Pruisische troepen ingenomen. De revolutie was mislukt, de vorsten hadden hun macht hersteld en de droom van een Duitse eenheidsstaat was vervlogen.

In 1848 werd geprobeerd de Duits Bond van onderuit een te maken. Wat betekent dit?

De Pruisische koning wil een eenmaking van

1. Onderuit
2. Bovenaf

De Pruisische koning

1. weigerde
2. aanvaardde

De Pruisische koning was een .... van het legitimiteitsprincipe

1. voorstander
2. tegenstander

Het Frankfurter Parlement besloot in 1849 dat Duitsland een erfelijk keizerschap met ministeriële verantwoordelijkheid moest krijgen en koos de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV als eerste keizer. Friedrich Wilhelm IV weigerde de keizerstitel onder deze voorwaarden te aanvaarden. Zowel het besluit van het Frankfurter Parlement als dat van Friedrich Wilhelm IV pasten bij een politieke stroming uit die tijd. Geef aan:
- Bij welke politieke stroming het besluit van het Frankfurter Parlement paste

1. nationalisme
2. liberalisme
3. conservatisme
4. socialisme

Het Frankfurter Parlement besloot in 1849 dat Duitsland een erfelijk keizerschap met ministeriële verantwoordelijkheid moest krijgen en koos de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV als eerste keizer. Friedrich Wilhelm IV weigerde de keizerstitel onder deze voorwaarden te aanvaarden. Zowel het besluit van het Frankfurter Parlement als dat van Friedrich Wilhelm IV pasten bij een politieke stroming uit die tijd. Geef aan:
- bij welke politieke stroming de weigering van Friedrich Wilhelm IV paste.

1. nationalisme
2. liberalisme
3. conservatisme
4. socialisme

Frankfurter Parlement/nationalversammlung

Parlement werd niet gesteund door de machthebbers in de Duitse staten

Volksopstanden worden in de kiem gesmoord

1850: Duitse Bond wordt nieuw leven ingeblazen...
Revolutie was mislukt

Op 18 mei 1848 kwam in de Paulskirche in Frankfurt het Frankfurter Parlement bijeen om een grondwet op te stellen voor heel Duitsland. Ruim achthonderd vertegenwoordigers van het Duitse volk, op grond van een algemeen mannenkiesrecht gekozen, vergaderden meer dan een jaar over de nieuwe grondwet.

Een groot probleem voor het Frankfurter Parlement, dat de bijnaam Professorenparlement kreeg, was de vraag hoe groot de toekomstige Duitse staat moest worden. Moest heel Oostenrijk - met bijvoorbeeld Bohemen en Hongarije - erbij horen of alleen de Duitstalige gebieden? Na lang beraad koos het parlement voor de laatste oplossing, de zogenaamde Klein-Duitse Oplossing. De vertegenwoordigers vroegen de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV om keizer van dit nieuwe Duitsland te worden.

 Intussen hadden de meeste vorsten - die vrijwel allemaal anti-liberaal waren - orde op zaken gesteld in hun gebied. De Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV voelde zich daarom sterk genoeg om de aangeboden keizerstitel te weigeren. Een koning werd in zijn ogen uitverkoren door God, en niet door het volk. Ook wilde hij Oostenrijk en Rusland niet provoceren. In Oostenrijk had men zojuist een nieuwe grondwet aangenomen die opname van een deel van het Habsburgse rijk in een Duits keizerrijk verbood. Het Frankfurter Parlement werd ontbonden en het laatste revolutionaire bolwerk, de stad Rastatt in Baden, werd op 23 juli 1849 door Pruisische troepen ingenomen. De revolutie was mislukt, de vorsten hadden hun macht hersteld en de droom van een Duitse eenheidsstaat was vervlogen.

Eenmaking van bovenaf

Oostenrijk en Pruisen waren degene met de macht om een eventuele eenmaking erdoor te duwen.
Zij hadden echter elk een eigen visie:

* Groot-Duitse visie

* Klein-Duitse visie

En op welke manier?

* Eenmaking van onderuit (door het volk) 

* Eenmaking van bovenaf (door de elite)

Bismarck

Bismarck

"Eisen und Blut"

Vraag 8 tot 14

Doelen

1. Pruisische hegemonie

2. Buitenspel zetten van Oostenrijk (friendly)

3. Eenwording van bovenaf

4. Frankrijk Isoleren

Bismarck

Bismarck

"Eisen und Blut"

1. De Deense oorlog - 1864

Denemarken willen Sleeswijk-Holstein annexeren

Holstein maakte deel uit van Duitse Bond.

Gevolg: Bismarck wil dat Pruisen en Oostenrijk-Hongarije optreden

Gevolg:

Sleeswijk gaat naar Pruisen

Holstein naar O/H

Versterking van nationalistische gevoelens

Aanleiding oorlog met O/H

 

 

2. Bruderkrieg: Oorlog tegen Oostenrijk 

Pruisisch-Oostenrijkse oorlog, 1866

Bismarck WIL oorlog 

Napoleon III belooft neutraliteit - Italië en Rusland zeggen Pruisen hulp toe.

Oorlog tegen concurrent Oostenrijk wordt gewonnen 

Gevolg: Duitse Bond werd opgeheven - Oostenrijk krijgt soepele vrede (herstel relatie)

Noord-Duitse bond wordt opgericht: alle staten ten Noorden van de rivier de Main

OLV Pruisen

+ Zuid-Duitse staten worden door handelsverdragen steeds meer betrokken bij de Noord-Duitse Bond

Maar hoe krijgt Bismarck die 2 samen als 1 geheel???  

De Pruisische koning Wilhelm 1 en Otto van Bismarck kijken naar het slagveld tijdens de Oostenrijks-Pruisische Oorlog (1866)

3. De Frans-Duitse Oorlog

1870-1871

• Aanleiding: mogelijke Spaanse troonopvolging van Leopold van Hohenzollern (Duits)

• Frankrijk wil geen Spaanse koning uit het Pruisische koningshuis

Bismarck ziet zijn kans schoon: 

Napoleon III vatte dit op als dreigement en verklaarde op 19 juli 1870 de oorlog aan de Noord-Duitse Bond

Emser Depesche

Keizer Wilhelm zond Bismarck een telegram waarin hij zijn ongenoegen uitte over de Franse aanpak.

Bismarck publiceerde een verkorte en aangescherpte versie van het telegram: harde afwijzing van Franse eis

1866: Duitse oorlog (Pruisen vs Oostenrijk)

1870-1871: Frans-Duitse oorlog

Geweer met achterlader: sneller en liggend schieten

Spoorwegen om snel troepen en materiaal te vervoeren

Oostenrijk

Pruisen

Noord-Duitse Bond

Oostenrijk

opgeheven

Frans-Duitse

Pruisen

het Duitse Keizerrijk

De koning van Pruisen

keizer van Duitsland

De Frans-Duitse Oorlog

1870-1871

• Januari 1871: einde Frans-Duitse oorlog. Frankrijk verliest.

• Gevolgen:
  

1. Frankrijk moet oorlogsboete betalen
2. Frankrijk verliest Elzas-Lotharingen aan Duitsland
3. Frankrijk wil ooit wraak nemen.....

1871: Duitse keizerrijk wordt uitgeroepen: de Noord-Duitse Bond en de Zuidelijke staten smolten samen

Paleis van Versailles

Hier in de spiegelzaal werd het Duitse keizerrijk uitgeroepen... de ultieme vernedering

Vernedering voor Frankrijk?

- Afstaan van grondgebied Elzas-Lotheringen

- Uitroepen van Duitse keizerrijk in Versailles

Het Duitse keizerrijk (1871-1918) als grootmacht

- economie

• industrialisatie
• goede infrastructuur 

- politiek

• keizer Wilhelm I 
• rijkskanselier Bismarck
• conservatief
• Alliantiepolitiek

- militair

• sterk, Pruisisch leger
• discipline

keizer Wilhelm I (1797-1888) 

Wilhelm I, ook bekend als Willem I (volledige naam: Willem Frederik Lodewijk, Duits: Wilhelm Friedrich Ludwig) (Berlijn, 22 maart 1797 – aldaar, 9 maart 1888) van het Huis Hohenzollern, was een Pruisische en Duitse vorst. Hij werd koning van Pruisen in 1861, kreeg het Bundespräsidium van de Noord-Duitse Bond in 1867 en was Duitse keizer vanaf 1871 tot aan zijn dood.

Onder de heerschappij van Wilhelm en zijn kanselier Otto von Bismarck, verwezenlijkte Pruisen de eenmaking van Duitsland en de stichting van het Duitse Keizerrijk

Otto von Bismarck

uitroeping van het Duitse keizerrijk op 18 januari 1871 in de Spiegelzaal van het paleis van Versailles, na de Duitse overwinning in de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871)

Alliantiepolitiek

• 1870: Frans-Pruisische Oorlog --> vernedering Frankrijk
• 1871: keizerskroning Wilhelm I in Versailles
• --> Franse wraak
• Nieuwe doel Bismarck: vrede in Europa om toekomst Duitsland veilig te stellen
• Middel: Realpolitik --> alliantiepolitiek 
• Voorbeeld: Conferentie van Berlijn (1884) & Driekeizersbond

Gevolgen Duitse eenmaking

Op korte termijn: ontstaan van het Duitse keizerrijk (de Duitse deelstaten behielden een zekere mate van autonomie, dit zien we vandaag nog terug in de Duitse Länder) mét Elzas-Lotharingen en zware herstelbetalingen voor Frankrijk.

Op middellange termijn: conservatief, hongerig Duitsland dat het Europese machtsevenwicht verstoorde + revanchisme van Frankrijk

Lange termijn: legt de kiem voor een vernederende vrede voor Duitsland na WOI dat mede leidt tot WOII

Duitse federale republiek vandaag.

www.vrt.be

Begrippen uit deze les

* Duitse Bond

* Professorenparlement

* Klein Duitse visie

* Groot Duitse visie

* legitimiteitsprincipe

* conservatief

* progressief

*liberalisme

*nationalisme

* Emser Depesche

* Frans-Duitse oorlog

* Noord-Duitse Bond

* Duitse keizerrijk

* Alliantiepolitiek

Personen uit deze les

* Bismarck

* Keizer Wilhelm I