5.3 De Kerkhervorming A6 recap

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

5.3 De Kerkhervorming

Atheneum 6

Leerdoelen deze les:

1 Je kunt de kritiek op de Kerk beschrijven en verklaren.

2 Je kunt de oorzaak, de inhoud en de gevolgen van de contrareformatie beschrijven.

3 Je weet welke gevolgen de hervorming had voor de maatschappelijke en politieke situatie in Europa.

Momentum Reformatie

• Van de kusten van Afrika haalden de Portugezen goud, ivoor en zwarte slaven.
• M.b.v. Afrikaanse en indiaanse slaven verbouwden ze o.a. in Brazilië suikerriet op grote plantages

Paus Leo X en de aflaten

Conquistadores:

• Azteken: Hernán Cortés 1519
• Inca’s: Francisco Pizarro 1530
  

Maya’s: <1000 ? - 1546 stadsstaten 

De inheemse volkeren werden makkelijk verslagen. Ze:

1. hadden eenvoudige wapens
   
2. waren doodsbang voor paarden
   
3. vochten tegen onderdrukte volken die de Spanjaarden hielpen
   
4. waren niet bestand tegen Europese ziekten
   

Kritiek op de Kerk

Desiderius Erasmus (1511) => Katholiek

Maarten Luther (1517) => Lutheranen

Johannes Calvijn (1536) => Calvinisten

Maarten Luther

Aflatenhandel van Paus Leo X -->

1517: Luther verspreidt 95 stellingen tegen de Katholieke Kerk:

• Geestelijken kunnen niet voor leken bemiddelen bij God.
• Alleen een oprecht geloof dat op de Bijbel was gebaseerd kon de zondige mens redden.

-->

Leo X verbant Luther uit de kerk -->

Luther trekt zijn kritiek niet in. -->

Luther wordt vogelvrij verklaard door de Duitse keizer Karel V. -->

Luther krijgt asiel van de keurvorst van Saksen en vertaalde het Oude Testament in de Duitse volkstaal. --> Begin Protestantse Kerk/Reformatie

Protestantisme

Belangrijkste kenmerken:

Tegengaan niet-Bijbelse elementen zoals:

• Celibaat
  
• Aflatenhandel
  
• Kloosters met monniken
  
• Heiligen- en Mariaverering
  
• Jezusbeelden
  
• Carnaval etc.
  
• Kerkelijke hiërarchie met bisschoppen e.d.

Parochie --> Gemeente

Bijbel en ‘dienst’ (geen ‘mis’) in volkstaal (Duits) i.p.v. Latijn

Calvinisme

Calvijn is de belangrijkste hervormer na Luther:

• de mens is zondig en slecht
  
• God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen, wie gered wordt ligt al vast --> Predestinatie
  
• De overheid hoefde niet onvoorwaardelijk gehoorzaamd te worden, als de vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde mocht het volk in opstand komen (Romeinen 13: “U wilt niets van de overheid te vrezen hebben? Doe dan wat goed is en ze zal u prijzen, 4 want ze staat in dienst van God en is er voor uw welzijn.”
  
• de kerk werd kaal, zonder franje
  
• in Frankrijk, Schotland en de Nederlanden kwam het calvinisme: protestantse leer van Calvijn
  

Verschillen tussen Luther en Calvijn

Calvijn is de belangrijkste hervormer na Luther:

• de mens is zondig en slecht
  
• God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen, wie gered wordt ligt al vast --> Predestinatie
  
• De overheid hoefde niet onvoorwaardelijk gehoorzaamd te worden, als de vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde mocht het volk in opstand komen (Romeinen 13: “U wilt niets van de overheid te vrezen hebben? Doe dan wat goed is en ze zal u prijzen, 4 want ze staat in dienst van God en is er voor uw welzijn.”
  
• de kerk werd kaal, zonder franje
  
• in Frankrijk, Schotland en de Nederlanden kwam het calvinisme: protestantse leer van Calvijn
  

Beeldenstormen

Calvijn is de belangrijkste hervormer na Luther:

• de mens is zondig en slecht
  
• God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen, wie gered wordt ligt al vast --> Predestinatie
  
• De overheid hoefde niet onvoorwaardelijk gehoorzaamd te worden, als de vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde mocht het volk in opstand komen (Romeinen 13: “U wilt niets van de overheid te vrezen hebben? Doe dan wat goed is en ze zal u prijzen, 4 want ze staat in dienst van God en is er voor uw welzijn.”
  
• de kerk werd kaal, zonder franje
  
• in Frankrijk, Schotland en de Nederlanden kwam het calvinisme: protestantse leer van Calvijn
  

Ver

Calvijn is de belangrijkste hervormer na Luther:

• de mens is zondig en slecht
  
• God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen, wie gered wordt ligt al vast --> Predestinatie
  
• De overheid hoefde niet onvoorwaardelijk gehoorzaamd te worden, als de vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde mocht het volk in opstand komen (Romeinen 13: “U wilt niets van de overheid te vrezen hebben? Doe dan wat goed is en ze zal u prijzen, 4 want ze staat in dienst van God en is er voor uw welzijn.”
  
• de kerk werd kaal, zonder franje
  
• in Frankrijk, Schotland en de Nederlanden kwam het calvinisme: protestantse leer van Calvijn
  

Verspreiding en strijd

In 16e eeuw veel strijd door godsdienstige tegenstellingen:

• Duitsland: Oorlog van Karel V tegen Lutherse vorsten. Vanaf 1555 (Vrede van Augsburg) mocht elke vorst bepalen of zijn land katholiek of luthers werd.
  
• Frankrijk: Vanaf 1562 godsdienstoorlogen in Frankrijk tussen katholieken en hugenoten. In 1598 kwam daaraan een einde (Edict van Nantes) : Frankrijk werd katholiek, maar hugenoten kregen vrijheid van godsdienst.
• Engeland: Anglicaanse kerk ontstaat in 1534 om politieke redenen (huwelijk/erfopvolging) met Hendrik VIII als hoofd. --In 1563 werd de leer van Engelse staatskerk vastgelegd in ‘de 39 artikelen’.
  

Contrareformatie (Katholieke reformatie)

Concilie van Trente (1545-1563)

Reactie van Katholieke Kerk op reformatie. Doel:

• Enerzijds erkenning van misstanden en dit aanpakken
• Anderzijds verspreiding protestantisme tegengaan

Maatregelen:

• Bisdommen verkleind, controle groter
• Priesteropleiding verbeterd

Niet veranderd: Versie bijbel, rituelen, aflaten, relikwieën, heiligenverering, protestantenvervolging

Contrareformatie (Katholieke reformatie)

Concilie van Trente (1545-1563)

Reactie van Katholieke Kerk op reformatie. Doel:

• Enerzijds erkenning van misstanden en dit aanpakken
• Anderzijds verspreiding protestantisme tegengaan

Maatregelen:

• Bisdommen verkleind, controle groter
• Priesteropleiding verbeterd

Niet veranderd: Versie bijbel, rituelen, aflaten, relikwieën, heiligenverering, protestantenvervolging

Examentraining TV5: Maak opdracht 6 op blz 94 (5.3)

Check de leerdoelen:

1 Je kunt de kritiek op de Kerk beschrijven en verklaren.

2 Je kunt de oorzaak, de inhoud en de gevolgen van de contrareformatie beschrijven.

3 Je weet welke gevolgen de hervorming had voor de maatschappelijke en politieke situatie in Europa.