5.2 Het einde van de Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

Het einde van de Koude Oorlog

De wereld na 1945

...uitleggen dat de wapenwedloop voor veiligheid zorgde,
maar ook kon leiden tot gevaarlijke situaties.

...beschrijven welke vijf hervormingen Gorbatsjov doorvoerde.

...uitleggen welke gevolgen de hervormingen van Gorbatsjov hadden
in Oost-Europa en de Sovjet-Unie.

Aan het einde van de les kan je...

Uitleg §5.2

Aan de slag

Afsluiting

DOEN

Na de oorlog waren de VS en de SU grootmachten.

De VS was kapitalistisch (vrij, democratisch) en de SU was communistisch (onvrij, planeconomie)

Duitsland en Europa werden verdeeld. 

Er ontstonden invloedssferen van de VS en de SU in Europa: het Oostblok (com.) en het Westblok (kap.). 

De Oostbloklanden waren satellietstaten van de SU. Het IJzeren Gordijn deelde Europa in tweeën.

Herhaling

Met de Blokkade van Berlijn (1948) probeerde Stalin West-Berlijn op de knieën te krijgen. 

Dit lukt niet door de Amerikaanse luchtbrug.

De westerse landen richtten de NAVO op in 1949. 

Als reactie richtten de communistische landen het Warschaupact op.

Amerika probeert de opkomst van het communisme tegen te houden. 

Dit doen ze o.a. door het bieden van Marshallhulp aan West-Europa. 

Dit past bij het containmentpolitiek van de VS.

Toch greep de VS niet overal in. Zo lieten ze tijdens de Hongaarse Opstand de SU hard ingrijpen. 

Ook 

Herhaling

De SU greep in Oost-Europa af en toe hard in.

Tijdens de Hongaarse Opstand probeerden burgers het communistische regime omver te werpen. 

De SU greep met tanks in.

Tijdens de Praagse Lente voerde de communistische leider van Tsjechoslowakije meer vrijheid en democratie in. 
De SU greep in en installeerde een nieuw communistisch regime.

 Om te voorkomen dat Oost-Duitsers vluchtten naar het westen, bouwde de SU de Berlijnse Muur.

Alle keren greep de VS niet in, met als belangrijkste reden om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen.

Herhaling

Welk begrip past bij het vraagteken?

A. Amerikanisering

B. Containment

C. Imperialisme

D. Terrorisme

Welk begrip past bij het vraagteken?

A. Amerikanisering

B. Containment

C. Imperialisme

D. Terrorisme

Hoe analyseer je een spotprent?

      Lees het bronbijschrift 

      Wanneer en door wie is de prent gemaakt?

      Prent bekijken

      Wat wordt bespot? 

      Wat wordt positief/negatief getoond?

      Zijn er overdrijvingen/tegenstellingen?

      Welke persoon/groep wordt belachelijk gemaakt?

      Prent bekijken

      Wat doen de mensen en figuren?

      Welke kleren dragen ze?

      Welke spullen hebben ze bij zich?

      Staat er tekst in de prent?

      Inhoud herkennen.    

      Waar gaat de prent over?

      Aan welke gebeurtenis kan je het koppelen?

      Aan welke ontwikkeling kan je het koppelen?

      Wat weet je daarover? 

      Boodschap

      Wat wil de tekenaar met deze spotprent zeggen?

      Gebruik hiervoor de antwoorden van alle stappen.

1

2

3

4

5

Zie ook blz 191 uit je handboek

Deze poster werd in 1952 gebruikt in Nederland bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. 

Welke boodschap is op de propagandaposter te zien? 

1. Stem niet op de communistische partij, want zij nemen het op voor de rijke mensen.
2. Stem niet op de communistische partij, want zij pakken je vrijheid af. 
3. Stem op de communistische partij, want kapitalisten nemen het op voor de rijke mensen. 
4. Stem op de communistische partij, want kapitalisten pakken je vrijheid af. 

Deze poster werd in 1952 gebruikt in Nederland bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. 

Welke boodschap is op de propagandaposter te zien? 

1. Stem niet op de communistische partij, want zij nemen het op voor de rijke mensen.
2. Stem niet op de communistische partij, want zij pakken je vrijheid af. 
3. Stem op de communistische partij, want kapitalisten nemen het op voor de rijke mensen. 
4. Stem op de communistische partij, want kapitalisten pakken je vrijheid af. 

Hoe analyseer je een propagandaposter?

      Door wie en voor wie?

      Lees bijschrift en bekijk de bron

      Wie heeft de bron gemaakt?
      Voor welke groep is de bron gemaakt? 

      De boodschap

      De boodschap is altijd politiek!

      Welke boodschap wil de maker geven?

      Hoe zie je dat in de tekst of op de afbeelding?

      Inhoud herkennen

      Vergelijk de bron met kennis uit de leertekst.

      Wat is het onderwerp van de bron?

      Welke kennis heb je daar over?

1

2

3

Zie ook blz 191 uit je handboek

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

A

Angst voor een atoomoorlog

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de wapenwedloop voor veiligheid zorgde, maar ook kon leiden tot gevaarlijke situaties.

Begrippen:

Cubacrisis

B

Hervormingen van Gorbatsjov

Leerdoel:

Je kan beschrijven welke vijf hervormingen Gorbatsjov doorvoerde.

Begrippen:

perestrojka

glasnost

C

Communistische regeringen komen ten val

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke gevolgen de hervormingen van Gorbatsjov hadden in Oost-Europa en de Sovjet-Unie.

Begrippen:

Val van de Berlijnse Muur

Duitse hereniging

Er ontstond een nieuwe wapenwedloop; Dit keer tussen het Oosten (SU) en het Westen (VS).

Er werden enorm veel atoomwapens gemaakt om de tegenstander af te schrikken. Er was een continue dreiging van oorlog. 

Een oorlog zou leiden tot vernietiging van beide landen. De atoomwapens zorgden er dus voor dat het bij dreigen bleef.

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de wapenwedloop voor veiligheid zorgde, maar ook kon leiden tot gevaarlijke situaties.

Begrippen:

Cubacrisis

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Angst voor een atoomoorlog

In 1959 wordt Cuba communistisch. Nikita Chroesjtsjov (SU) bepaalt om kernraketten op Cuba te plaatsen.

Kennedy (VS) ontdekt dit en gaat de zee rondom Cuba blokkeren, zodat raketinstallaties niet afgemaakt kunnen worden.

De SU stopt met de bouw van de rakketinstallaties, waarna de VS belooft om raketten uit Turkije weg te halen. Ook zouden ze de communistische regering van Cuba met rust laten. 

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Angst voor een atoomoorlog

Nog nooit was de wereld zo dicht bij een nucleaire oorlog geweest. 

De leiders van de VS en de SU maken vervolgens afspraken over het verminderen van wapens.  

De spanningen tussen beide landen nemen vervolgens deels af.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Angst voor een atoomoorlog

In 1985 was de Sovjet-Unie bijna failliet.

Gorbatsjov kwam aan de macht.

Hij wilde de economie en het communisme hervormen. 

Leerdoel:

Je kan beschrijven welke vijf hervormingen Gorbatsjov doorvoerde.

Begrippen:

perestrojka

glasnost

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Gorbatsjov voerde de perestrojka in: een hervorming van de communistische economie.

De planeconomie werd versoepeld en het werd toegestaan om kleine ondernemingen te starten die zelf de prijzen van hun producten mochten bepalen.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Ook riep Gorbatsjov op tot glasnost: openheid. De bevolking kreeg meer vrijheid van meningsuiting en werd vaker betrokken bij het bestuur van het land.

Die openheid was ook merkbaar in de relatie met het buitenland.

Zo wilde Gorbatsjov de Sovjet-Unie veranderen.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Gorbatsjov maakte ook het bestuur democratischer. 

Burgers mochten zelf de leden van het parlement kiezen.

Naast de Communistische Partij mochten er nu ook andere politieke partijen meedoen.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Gorbatsjov begon ook gesprekken met de VS over de ontwapening van kernwapens.

De Sovjetunie kon de wapenwedloop niet meer betalen.

De afspraken zorgden voor ontspanning van de Koude Oorlog en uiteindelijk in 1989 tot het stoppen van de Koude Oorlog.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

In 1988 besloot Gorbatsjov dat de Sovjet-Unie geen militaire hulp meer zou geven aan de andere landen van het Warschauwpact. 

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

De glasnost en perestrojka zorgden voor verwarring in de satellietstaten van de Sovjetunie: daar hadden de Russen 40 jaar lang bepaald hoe de landen bestuurd werden.

De bevolking in die landen kreeg hoop op verandering.

Polen en Hongarije kregen als eerste vrije verkiezingen in 1989.

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke gevolgen de hervormingen van Gorbatsjov hadden in Oost-Europa en de Sovjet-Unie.

Begrippen:

Val van de Berlijnse Muur

Duitse hereniging

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Spotprent over de glasnost: “Als ze zo als baby al is, hoe zal ze dan zijn als ze volwassen is?”

Ook in Oost-Duitsland (DDR) gingen mensen de straat op. 

Ze demonstreerden tegen de communistische regering en voor vrij reizen.

In 1989 was het duidelijk dat Gorbatsjov de Oost-Duitse regering niet zou steunen met militairen.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Op 9 november 1989 besloot de regering van de DDR de doorgangen van de Berlijnse Muur open te stellen. Deze openstelling van de Oost-West-grens in Berlijn heet de Val van de Berlijnse Muur.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Rusland, de grootste deelstaat van de SU, kreeg in 1991 een nieuw, democratisch bestuur. Boris Jeltsin werd de gekozen president van Rusland.

Rusland was geen grootmacht meer.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Rusland was vanaf 1991 een kapitalistische economie: prijzen worden bepaald door vraag en aanbod.

Al snel waren er grote voedseltekorten en stegen de prijzen.

Miljoenen Russen raakten werkloos, terwijl sommige (zwart)handelaren in korte tijd steenrijk werden.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

1997: Een rus houdt een portret van Stalin omhoog: hij wil het communisme terug. Veel Russen verlangden terug naar de tijd van de Sovjet-Unie.

Ook in Oost-Duitsland liep de overgang naar het kapitalisme niet soepel. Het verschil in welvaart tussen Oost- en West-Duitsland was enorm.

Vele Oost-Duitsers verhuisden naar West-Duitsland; daar konden ze alle Oost-Duitsers niet opvangen.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

West-Duitse BMW uit 1990                                                                      Oost-Duitse Trabant uit 1990

   

De West-Duitse bondskanselier (minister-president) Helmut Kohl had een plan voor de Duitse eenwording.

Het democratische Oost-Duitse parlement stemde op 3 oktober 1990 vóór de Duitse eenwording: Duitsland was weer één land.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

De problemen in de oude Oostbloklanden waren groot: de industrie was verouderd en erg vervuilend. Ze konden niet concurreren met het westen.

Veel Oost-Europese bedrijven gingen failliet en de werknemers raakten hun baan kwijt.

In Duitsland werden zelfs de belastingen in het westen verhoogd om het oosten van het land te helpen.

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

In andere Oostbloklanden ontstonden nog andere problemen:

• Tsjecho-Slowakije werd in tweeën gesplitst.
• In Joegoslavië brak een bloedige burgeroorlog uit. Dat land viel uiteen in:
  - Servië
  - Kroatië
  - Bosnië-Herzegovina
  - Macedonië
  - Montenegro

Terugkerend nationalisme dus!

§5.2

Het einde van de Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Hervormingen van Gorbatsjov

Aan de slag!

Examenopdrachten §5.2

(eindexamensite)

Daarna:

• Memo §5.1
• Memo §5.2
• Eindexamensite.nl
  (blijf ook hoofdstuk 1, 2, 3 en 4 oefenen!!!!)

Moet eind van de les af!