LE11A - Persoonlijkheidsstoornissen

• GGZ
• MBO
• Studiejaar 2

Persoonlijkheidsstoornissen

Vandaag

Doel:
‘Na deze les kan je vertellen welke persoonlijkheidsstoornissen er zijn en wat hiervan de symptomen zijn.’

Big Five

Persoonlijkheid?

1. Is aangeleerd (nurture)
2. Is aangeboren (nature)
3. Is zowel aangeleerd en aangeboren
4. weet ik niet

Wanneer is het een persoonlijkheidsstoornis?

- Extreme variaties van gewone karaktertrekken 

- Afwijkend van eigen cultuur

- Duurzaam en star patroon van niet functionerend denken, voelen, beleven, relaties, impulsbeheersing.

- Veroorzaakt lijden voor de persoon en/of omgeving

- Niet door lichamelijke aandoening (NAH/dementie)

Chronisch.

Gedragingen kunnen milder worden.
Via therapie met stoornis leren omgaan. 

Een persoonlijkheidsstoornis komt voor bij 10-15 % van de mensen in de samenleving.

Bij cliënten in de psychiatrie is dit 40-80%.

Diagnose: mensen voldoen vaak aan de criteria van meer dan een persoonlijkheidsstoornis. Stoornissen met dezelfde kenmerken. bijv. problemen sociale interacties.

Chronisch.

Gedragingen kunnen milder worden.
Via therapie met stoornis leren omgaan. 

10 persoonlijkheidsstoornissen

Onderverdeeld in 3 clusters
A:  Wantrouwen/excentriek/vreemd

B:  Dramatisch/emotioneel/labiel

C:  Angstig/nerveus

Oorzaken persoonlijkheidsstoornis

Temperament

Opvoeding

Sociale factoren

Levenservaring

De samenhang tussen deze oorzaken is belangrijker dan de individuele oorzaken.

Cluster A

1. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
   
2. Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
3. Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Kenmerken:

• Weinig contact
• Beperking sociale relaties
• Leven geïsoleerd
• Soms excentriek
• Hulp vermijdend.

Paranoïde: wantrouwig en achterdochtig. 
Moeilijk in de omgang.

Schizoïde: afstandelijk, vlak. Moeilijk om gepaste emotionele reactie te geven.

Schizotypische: eigenaardige overtuigingen, bijzondere manier van denken, magische denkbeelden. Excentriek. 

Cluster B

1. Borderline persoonlijkheidsstoornis
2. Antisociale persoonlijkheidsstoornis
3. Narcistische persoonlijkheidsstoornis
4. Theatrale persoonlijkheidsstoornis

Kenmerken

• Weinig beheersing impulsen en emoties.
• Snelle behoeftebevrediging
• Slecht in het onderhouden van (stabiele) relaties.
• Verstorend effect op omgeving

Dramatisch, impulsief en/of wispelturig.
Antisociale: Lukt niet om te houden aan normen, sociale regels en de wet. Geen respect, ongevoelig, opgeblazen zelfbeeld.

Histrionische: middelpunt van belangstelling, theatraal en dramatisch. Bijv.: dreigen met zelfmoord.
Narcistische: zichzelf belangrijk, bewondering, succes, macht. Geen inlevingsvermogen, arrogant. 

Borderline

• Impulsief gedrag: financieel, relationeel
• Stemmingsschommlingen
• Onzeker
• Voelen zich eenzaam
• Verwachtingen leiden tot teleurstellingen
• Zelfbeschadiging

Automutilatie (zelfbeschadiging)

• Symptoom van ondraaglijke innerlijke pijn, radeloosheid en wanhoop
• Lichamelijke pijn verzacht de innerlijke pijn
• Ontladen van spanning
• Onmacht gevoel van controle

Cluster C

1. Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
2. Vermijdende persoonlijkheidsstoornis
3. Dwangmatige (obsessief-compulsieve) persoonlijkheidsst.
   

Kenmerken
Sociale vermijding
Dwangmatig handelen
Onzelfstandigheid
Beter aanpassen maatschappij dan cluster A en B

Zorgelijk, vreesachtig. Kindertijd: verlegenheid, angst.

Vermijdende: Tekortschieten, bang voor kritiek, afwijzing of afkeuring. 'Onzichtbaar'. 

Afhankelijke: Onderdanig, vraagt goedkeuring, gebrek aan zelfvertrouwen, verantwoordelijkheden aan anderen laten. 

Dwangmatig: perfectionistisch, ordelijk, geobsedeerd door lijstjes, regels, schema's. 

Houding persoonlijk begeleider

Houding persoonlijk begeleider

• Zelfverzekerd  / Niet autoritair / Neutrale houding
• Structurerend / Eenduidigheid / Afspraken nakomen
• Bewust van overdracht en tegenoverdracht
• Nabijheid met afstand
• Zo min mogelijke beperkingen / Autonomie behouden / Zelfregie / Keuzevrijheid.

Professionele zorg

• Stel grenzen
• Tolereer geen grensoverschrijdend gedrag
• Wees duidelijk
• Niet laten manipuleren 

Vragen Persoonlijkheidsstoornissen

Lesson Up

Paranoïde PS

1. Veel vrienden
2. Impulsief
3. Achterdochtig

Welke persoonlijkheidsstoornis valt onder cluster B

1. Borderline persoonlijkheidsstoornis
2. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
3. Vermijdende persoonlijkheidsstoornis
4. Narcistische persoonlijkheidsstoornis

'Hou me vast, maar raak me niet aan'
Dit is kenmerkend voor welke persoonlijkheidsstoornis?

1. Borderline
2. Narcistische
3. Obsessief-compulsieve
4. Ontwijkende