Methodiek les observatietechnieken MZ

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2

Observatiemethodes

Observatiemethodes

Hoe zat het ook alweer?  

Kijk naar dit plaatje en beantwoord de volgende vragen

Observatie of interpretatie:
Het jongetje heeft chocola gestolen

1. Interpretatie
2. Observatie

Objectief of subjectief:
Zijn mond en handen zitten vol met chocola

1. objectief
2. subjectief

Welke valkuilen waren er ook alweer? 

1. Eigen mening van de observator;
2. Emotionele betrokkenheid; 
3. Het halo-effect;
4. Het horn-effect;
5. Vooroordeel;
6. Projectie;
7. Stemming;
8. Ervaring. 

HALO EFECT;

Het halo-effect treedt op als we onze algemene, positieve indruk van een persoon, product of merk baseren op één kenmerk. Het halo-effect is een vorm van onderzoeks-bias waarbij we de neiging hebben om latere oordelen over een persoon of organisatie te baseren op de eerste positieve indruk.

Het horn-effect is het hebben van een eerste indruk van iets of iemand en deze beoordelen als negatief. De beoordeling wordt gemaakt op basis van één negatief aspect. De term ‘horn’ komt van het Engelse woord duivelshoorn en is in die zin negatief. Bij het horn-effect plaatst men anderen ‘in hokjes’ op basis van een eerste indruk.

Observatiemethoden

Bij observeren kun je verschillende methodes gebruiken:

- Bestaande methodes of een eigen methode op maat

Observeren is altijd DOELGERICHT: je bent met de vraag die je wil beantwoorden gericht aan het observeren. 

Observeren doe je PLANMATIG: je observeert systematisch volgens een plan (een observatieplan)

systematisch en doelgericht waarneming van gedragingen en uitingen van 1 of meer personen of van een gebeurtenis met de bedoeling de waarneming te beschrijven en samen te vatten. 

Stappenplan observatie

1. De aanleiding
   
2. Het observatiedoel en de onderzoeksvraag
3. Het concreet gedrag
4. Om welke observatie categorieën gaat het
   
5. De observatiemethode
   
6. Plaats, situatie, data, tijdstippen en uitvoerder van de observatie;
   
7. Algemene gegevens

Stap 1 de aanleiding

Redenen zijn bijvoorbeeld:

• Als je signalen opvangt dat er iets mis gaat 
  
• Als je een vraag hebt hoe je moet handelen
• Als er problemen zijn
• Als je iemand beter wil leren kennen
• Als je een verslag (zorgplan) wil maken

In de aanleiding schrijf je precies waar de vraag vandaan komt, van wie en waarom.

Stap 2 het observatie- doel en vraagstelling

Doel: kort en duidelijk (SMART). 

Op welke vraag wil je een antwoord? 

Wie je gaat observeren

Welk gedrag je gaat observeren

In welke situatie je gaat observeren

Bijvoorbeeld: na de observatie weet ik hoe vaak Puk een ander kindje slaat, ik observeer haar tijdens het speelkwartier buiten. 

Stap 3 het concrete gedrag

Bij stap 3 omschrijf je het gedrag staat dat je wil observeren. 

 Dit doe je:

• Concreet
• het gedrag is waarneembaar
• geen interpretaties maar feiten

Observatiecategorie

concreet gedrag:

huilen, schreeuwen, rennen, gooien,  spullen afpakken, alleen een activiteit doen, samen een activiteit doen met kind/PM-er,  glimlach op haar gezicht, op een positieve manier communiceren.

Categorieën:

- speelt samen

- speelt alleen

- vertoont negatief gedrag

- vertoont positief gedrag

Je gaat dus groeperen zodat je beter kan focussen.

Stap 4 

De observatie categorieën

• Ze zijn helder en duidelijk
• Ze zijn volledig
• Er is evenwicht tussen de categorieën. Bijv. de helft positief en de helft negatief

Observatiemethode (stap 5)

Een manier om planmatig en doelgericht te observeren

4 hoofdgroepen:

1. Participerend/gestructureerd observatie

2. Participerend/ongestructureerd observatie

3. Niet-participerend/gestructureerd observatie

4. Niet-participerend/ongestructureerd observatie. 

Wat betekent dit?

Participerend:  je neemt zelf deel aan de situatie

Niet-participerend:  je bent toeschouwer (onopvallend aanwezig)

Gestructureerd: je weet precies wat je gaat observeren en volgens welk systeem

Niet-gestructureerd: er ligt niet vast hoe je gaat observeren, je maakt van je aantekeningen later een verslag/rapportage

Welke vorm van
observeren zie je in
de afbeelding hiernaast?

1. Niet-participerend
2. Participerend

Welke vorm van observeren
zie je in de afbeelding
hiernaast?

1. Participerend
2. Niet-participerend

Hulpmiddelen (stap 5)

• Onewayscreen  of observatiescherm
• Pen en papier
  
• Observatielijst 
• Camera
  
• Spel/speelgoed
  
• Stopwatch/ telefoon

Het tijdstip

• Continue observeren
• Bepaalde gebeurtenissen observeren (Event sampling/ turfsysteem)
• Op bepaalde momenten observeren (Time sampling /interval systeem)
• Een combinatie van bovengenoemde

Wat wordt bedoeld met time-sampling? Intervalregistratie (of Time Sampling) houdt in dat wordt geobserveerd of een gedrag zich wel of niet voordoet gedurende bepaalde tijdsperioden. Zodra de lengte van een observatiesessie is vastgesteld, wordt de tijd opgesplitst in kleinere intervallen die allemaal even lang zijn.

Observeren aan de hand van..

1. maak een observatie plan

Wie, wanneer, wat, waar, waarom en hoe

2. gebruik dit voor de ondersteuningsvraag

3. en voor het ondersteuningsplan. 

Op welke wijze observeer jij jouw cliënt?