5.2 - Twee manieren van leven

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

5.2 - Twee manieren 

van leven

Leerdoelen

• Aan het einde van deze les kun je uitleggen hoe het communisme werd verspreid in het Oostblok. 

Leerdoelen

• Aan het einde van deze les kun je uitleggen hoe het kapitalisme en de democratie werden versterkt in westerse landen in Europa. 

Vladimir Lenin

• In 1917 grijpt Lenin de macht in Rusland. De Tsaar van Rusland wordt afgezet en vermoord.  
• Lenin streeft naar gelijkheid. 
• Privébezit wordt afgeschaft. 
• Bedrijven en grond wordt voortaan van de staat. 
• De macht moet naar de arbeiders (sovjets)

Langzaam begint een jongeman, genaamd Iosif Dzjoegasjvili (bijnaam: Stalin), steeds belangrijker binnen de Communistische Partij te worden.

Lenin moet niets van Stalin hebben: hij vindt hem te grof en ongeschikt als leider (of opvolger). Maar Lenin krijgt een aantal beroertes...

• ...en sterft in 1924 zonder een duidelijke opvolger aan te kunnen stellen.

• Het lichaam van Lenin is sindsdien opgebaard en te bekijken op het Rode Plein in Moskou

Sovjeteconomie 

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een planeconomie.
• Dit betekende dat de staat besliste wat én hoe er moest worden geproduceerd.

• Hiermee wilde Stalin laten zien dat de Sovjet-Unie een machtiger land was dan de kapitalistische landen met hun vrije markteconomie. 
• De industrialisatie moest sneller op gang komen. 

Dictatuur in de Sovjet-Unie

• Onder Stalin werd Rusland een dictatuur.
• Bevolking werd gecontroleerd door een geheime dienst. 
• Miljoenen 'tegenstanders' kwamen terecht in een goelag, een strafkamp.
• In deze 'opvoedingskampen' moesten de gevangenen, onder zeer zware omstandigheden, dwangarbeid verrichten.

De Grote Zuivering

• Stalin zag overal tegenstanders, vooral in mensen die een belangrijke rol in het bestuur of leger hadden.
  
• Tussen 1934 en 1938 laat Stalin rond de 1 miljoen 'tegenstanders' oppakken en veroordelen.
• De Sovjet-Unie wordt zo 'gezuiverd'.
• Stalin 'zuivert' zoveel mensen weg dat zijn eigen positie en het Rode Leger wankel wordt. 

Stalin gebruikte alles om zijn macht in het land te vergroten en te behouden, zoals censuur.

Stalin bepaalde wat er in de kranten én de geschiedenisboeken kwam te staan: vroegere medestanders (hier: oud-NVKD-hoofd Jezjov) werden 'er uit geschreven'

Kapitalisme

• De tegenhanger van het communisme is kapitalisme. We zien dit in westerse landen.
  
• Er is sprake van vrijemarkteconomie: de vrije markt (fabrieken) bepalen zelf wat zij produceren en hoeveel het kost. 
  
• De overheid bemoeit zich niet met de winst die bedrijven maken. Die winst noem je kapitaal.  

Democratie

• In het westen van Europa waren vrije verkiezingen. 
• Je had vrijheid van meningsuiting en godsdienst.
• De Amerikanen hadden er belang bij dat Europa democratisch zou zijn vanwege een afzetmarkt voor Amerikaanse producten (koelkast, televisie etc.)
• Dankzij het Marshallplan bereikte (West)-Europa een grote welvaart. 

	Verenigde Staten	Sovjet Unie
Ideologie
Economie
Politiek
Geloof

	Verenigde Staten	Sovjet Unie
Ideologie	Kapitalisme	Communisme
Economie	Vrijemarkteconomie	Planeconomie
Politiek	Democratie	Dictatuur
Geloof	Christelijk	Geen

Leven in de BRD (VS)

• Er kwam een stabiele democratie. 
• Snel economisch herstel door middel van het Wirtschafswunder.
• Vrijemarkteconomie en kapitalisme
• Maar ook armoede en werkloosheid. 

Leven in de DDR (SU)

• In de DDR was er geen welvaart.
•  Er waren geen levensmiddelen, restaurants serveerden maar één gerecht.
• Er was een geheime dienst die de bevolking controleerde. 
• Maar je betaalde geen huur, ziekenzorg was gratis en iedereen had werk. 
• Geen democratie. 1953 volksopstand. 

Waarom een muur? (1)

•  Veel inwoners van Oost-Duitsland willen weg.
  

• De grens (IJzeren Gordijn) tussen Oost- en West-Duitsland is dicht
  

• De grens tussen Oost- en West-Berlijn is wél open
  

• West-Berlijn is volgens de Sovjet-Unie 'de etalage van het kapitalisme'.

Waarom een muur? (2)

• Veel Oost-Berlijners zien het rijke westen en willen weg. Vooral mensen met een hoge opleiding vluchtten naar het westen
  

• De Oost-Duitse regering ziet dit als een grote bedreiging voor de toekomst van hun land: Berlijn moet dicht.
  
  
• DDR leider Walter Ulbricht geeft opdracht op de bouw van een Berlijnse Muur. 

Gevolgen

• Bouw van De Berlijnse Muur, augustus 1961.
  

• Laatste gat in het IJzeren Gordijn is dicht.
  
  

• Vluchtelingenstroom neemt sterk af

• Wel: veel ontsnappingen, vaak met dodelijke afloop...

Vergeet dit ook niet: ontsnappen betekende vaak dat je je familie nooit meer zag.