Syllabus en examenvragen HC Duitsland

• geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Gebruik bron 7.

Dit bericht wordt gezien als een belangrijk document in de

ontstaansgeschiedenis van de Republiek van Weimar.

Licht deze visie toe door:

- aan te geven welke politieke verandering in Duitsland in 1918 de

legerleiding met deze reactie mogelijk maakt en

- uit te leggen welke kritiek op de regering van de Republiek van

Weimar de conservatieve elite met dit bericht kan onderbouwen. 

(3p)

bron 7

In november 1918 stuurt de Duitse generaal Wilhelm Groener een bericht aan de Duitse regering:

Veldmaarschalk Von Hindenburg heeft zich bereid verklaard aan te willen

blijven als hoogste legeraanvoerder, totdat het leger stabiel en in alle orde zal

zijn teruggeleid naar het vaderland. Hij heeft de commandoleiding en de

officieren verzocht om hun plicht onverminderd te blijven doen. De

veldmaarschalk verwacht van de nieuwe regering, dat zij de zorg voor het

leger met alle middelen veiligstelt en hiervoor elke mogelijke verstoring van

het treinverkeer zal verhinderen.

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Door aan te geven dat het leger zijn plicht zal blijven doen / niet in

opstand zal komen, maakt de legerleiding het uitroepen van de

Republiek van Weimar / het beëindigen van het keizerrijk mogelijk 1

• Met het bericht kan de kritiek worden onderbouwd dat de regering van

Weimar verantwoordelijk is voor de Duitse capitulatie / kan de

dolkstootlegende worden ondersteund 1

• omdat uit het bericht blijkt dat het Duitse leger niet is verslagen op

Duits grondgebied / de legerleiding het leger onder controle heeft / het

leger nog functioneert / nog in actie is 1

Opmerking

Alleen als in het antwoord bij de tweede deelvraag een juist voorbeeld van

kritiek van de conservatieve elite wordt genoemd, wordt 1 scorepunt

toegekend aan een passende verwijzing naar de bron. 

In het Verdrag van Versailles stond in artikel 231 dat Duitsland schuldig was aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.

Een redenering:

Artikel 231 was bedoeld om uit te leggen waarom andere bepalingen voor Duitsland in het Verdrag van Versailles opgenomen werden.

Licht deze redenering toe aan de hand van een andere bepaling voor Duitsland in het Verdrag van Versailles. 

maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Door Duitsland als enige schuldige voor het uitbreken van de

Eerste Wereldoorlog aan te wijzen kon gerechtvaardigd worden dat Duitsland gestraft werd 1

 

• met bijvoorbeeld de bepaling dat Duitsland: 1

- hoge herstelbetalingen moest doen.

- (grondstofrijke) gebieden moest afstaan.

- zijn leger moest ontbinden. 

Een Duitse gevangene schreef over een medegevangene eind jaren

1930:

 "'Wees verstandig' zeiden zijn vrienden. 'Wat geeft het nu om af en

toe 'Heil Hitler' te zeggen. Doe zoals wij. Wij menen het toch ook niet'. Hij

schudde zijn hoofd. De volgende dag weigerde hij weer. Hij ging de

donkere cel in. Veertien dagen."

Uit de behandeling van de gevangene blijkt dat:

1 Duitsland eind jaren 1930 een totalitaire staat was geworden en

2 er een Volksgemeinschaft werd gecreëerd in Duitsland.

Ondersteun beide beweringen, elk met een verschillend argument. 

(2p)

maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De gevangene was rechteloos / werd (met geweld) onderdrukt / werd

vrijheid van denken ontnomen / werd gestraft voor een afwijkende

politieke mening, wat paste bij een totalitaire staat 1

• De gevangene werd (hardhandig) gedwongen 'Heil Hitler' te zeggen /

zich te onderwerpen aan het nationaalsocialisme, wat bijdroeg aan het

creëren van een Volksgemeinschaft 1

Opmerking

Alleen als in het antwoord een kenmerk van (bij 1) een totalitaire staat en

(bij 2) het creëren van de Volksgemeinschaft wordt gekoppeld aan de

behandeling van de gevangene, wordt telkens 1 scorepunt toegekend. 

Eén van de voorwaarden voor deelname aan het Marshallplan die de Verenigde Staten stelden, was

dat de deelnemende Europese landen zouden gaan samenwerken bij het afbreken van onderlinge

handelsbarrières.

Leg het verband tussen deze voorwaarde en het politieke doel van het Marshallplan. (2p)

Uit het antwoord moet blijken dat:

het afbreken van de handelsbarrières in Europa zou bijdragen tot economische herstel / een krachtiger economie, waardoor de aantrekkingskracht van het communisme (in het verpauperde Europa) weer zou afnemen / waardoor Europa beter weerstand kon bieden aan de communistische

dreiging (wat het politieke doel was van het Marshallplan).

 

In 1947 wordt de Trumandoctrine geformuleerd.

4p 23 Leg uit dat Cloyd Sweigert met zijn cartoon:

 verwijst naar de werkwijze van Stalin in Europa na de Tweede

Wereldoorlog en

 laat zien dat de prent aansluit bij het uitgangspunt van de

Trumandoctrine.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Sweigert verwijst naar Stalin, die na de Tweede Wereldoorlog in OostEuropa Volksdemocratieën sticht naar het model van de Sovjet-Unie /

gebruikmaakt van de nationale communistische partijen om het land

naar zijn kant te halen 2

• Uitgangspunt van de Trumandoctrine is dat het communisme/de

Sovjet-Unie streeft naar expansie. Cloyd Sweigert sluit daar met deze

prent bij aan door te laten zien dat de Franse communisten Frankrijk

binnen de invloedssfeer van de Sovjet-Unie willen lokken 2

Gebruik bron 11.

Een conclusie:

De redactie van De Waarheid geeft een communistisch standpunt weer

over de opstand.

3p 

Ondersteun deze conclusie door:

 uit te leggen welk communistisch standpunt De Waarheid over de

opstand weergeeft, waarbij je je antwoord ondersteunt met een

verwijzing naar de bron en

 zonder bron een oorzaak voor de economische malaise te noemen

waarin de DDR zich in 1953 bevindt.

bron 11

In 1953 komen Oost-Duitse arbeiders in opstand tegen de regering. In het

communistische Nederlandse dagblad De Waarheid van 17 juni 1953 staat over het

uitbreken van die opstand een artikel:

Onze correspondent telefoneerde ons gisteravond dat de aanleiding van de

demonstraties (…) van Oost-Duitse bouwvakarbeiders een onjuist toegepaste

regeringsmaatregel over de verhoging van de arbeidsnormen is geweest. De

spionage- en sabotage-organisaties in het Westen hadden hiervan gebruik

gemaakt om enkele groepen arbeiders tot demonstraties aan te zetten, die

onmiddellijk aangevuld werden door mannen uit West-Berlijn. Toen de

arbeiders voor het regeringsgebouw van het ministerie van Wederopbouw

verschenen, werden zij door [de DDR] minister Selbmann toegesproken. Deze

vertelde hun dat de regering al besloten had om de onjuiste maatregelen in te

trekken. Agenten uit West-Berlijn probeerden de arbeiders over te halen om

naar het Westen te marcheren "om daar hun recht te zoeken". Dit

provocerende voorstel werd onmiddellijk afgewezen met de verklaring: "Als wij

klachten hebben, dan spreken wij onze eigen regering daarop aan." De

arbeiders gingen na de mededeling van minister Selbmann gerustgesteld

weer naar hun werk.

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De redactie geeft het communistische standpunt weer dat de opstand

is gebruikt door / is aangewakkerd door kapitalistische / westerse

onruststokers / dat het Westen eropuit is de DDR-regering ten val te

brengen (wat past bij het communistische vijandbeeld van het Westen

tijdens de Koude Oorlog) 1

• door te schrijven dat (een van de volgende): 1

 spionage- en sabotage-organisaties in het Westen proberen

Oost-Duitse arbeiders aan te zetten tot demonstraties

 mannen uit West-Berlijn zich aansluiten bij de demonstranten

 agenten uit West-Berlijn proberen de arbeiders over te halen om

naar het Westen te marcheren

• De economische malaise van de DDR wordt veroorzaakt door de slecht

functionerende planeconomie van de DDR / door de herstelbetalingen

aan de Sovjet-Unie / door het afwijzen van Marshallhulp 1

Opmerking

Alleen als een antwoord bij de eerste deelvraag een juist communistisch

standpunt bevat, wordt 1 scorepunt toegekend aan een passende

verwijzing naar de bron. 

Gebruik bron 11.

Een gegeven:

Na het neerslaan van de opstand worden de bevoegdheden van de

Staatssicherheitsdienst in de DDR uitgebreid.

Leg uit dat dit gegeven het beeld van de Oost-Duitse arbeiders, zoals dat

wordt geschetst in de bron, nuanceert. (2p)

22 maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

Het beeld dat de Oost-Duitse arbeiders niet zijn over te halen om zich

tegen de DDR te keren / rustig terugkeren naar hun werk wordt

genuanceerd door het uitbreiden van de bevoegdheden van de

Staatssicherheitsdienst, (die de Oost-Duitse burgers controleert / die

tegenstanders van het regime uitschakelt) omdat hieruit kan worden

opgemaakt dat de regering er rekening mee houdt dat sommige arbeiders

zich blijven verzetten / zich toch laten beïnvloeden door het Westen / het

kapitalisme.

Opmerking

Alleen als in het antwoord een juist beeld van de Oost-Duitse arbeiders

wordt genoemd in combinatie met een daarbij passende nuancering,

worden scorepunten toegekend. 

Gebruik bron 10. De bouw van de Berlijnse Muur wordt door de regering van de DDR uitgelegd als een manier om de burgers van de DDR te beschermen tegen westers imperialisme. (3p)

Een interpretatie: Met deze bron keert de tekenaar zich tegen deze uitleg. Ondersteun de interpretatie met twee verwijzingen naar de bron.

bron 10 In september 1961 maakt Frits Behrendt deze prent:

Het onderschrift luidt: 'Snel Kameraden, nog een muur — het wemelt van volksvijanden en spionnen!'

Toelichting: 'Willy' is Willy Brandt, de burgemeester van West-Berlijn. 'Ulbricht' is Walter Ulbricht, de leider van de DDR. De beer is het symbool van Berlijn. West Sektor is de westelijke bezettingszone in Berlijn.

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Met het weergeven van (twee van de volgende): 2

 Willy Brandt met een (onschuldig) beertje / slechts één persoon /

het ontbreken van soldaten in West-Berlijn,

 de agressie / angst aan de oostkant van de Muur (of een voorbeeld

daarvan),

 de overdrijving van de dreiging door Walter Ulbricht door meerdere

muren te bouwen,

• geeft de tekenaar aan dat de uitleg van de regering van de DDR niet

klopt, omdat de dreiging van het westen opgeblazen wordt / de muur in

werkelijkheid bedoeld is om interne problemen in de DDR op te lossen

(en niet tegen het westen gericht is) 1

Opmerking

Alleen als het oordeel juist wordt weergegeven, worden scorepunten

toegekend aan passende verwijzingen naar de prent.

De Ostpolitik van Willy Brandt paste bij de fase waarin de Koude Oorlog zich op dat moment bevond.

Leg dit uit. (2p)

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

De Ostpolitik was gericht op het verbeteren van de betrekkingen met de (communistische) DDR / Oost-Europese landen, wat paste bij de periode van detente (of een juiste omschrijving hiervan) in de Koude Oorlog.

Opmerking

Voor het alleen noemen van de detente, zonder verband te leggen met het doel van de Ostpolitik, wordt geen scorepunt toegekend. 

Hieronder staan in de linkerkolom vier gebeurtenissen uit de Duitse

geschiedenis (a tot en met d) in chronologische volgorde en in de

rechterkolom vijf gevolgen (1 tot en met 5) in willekeurige volgorde:

Gebeurtenissen: 

a Jozef Stalin liet de toegangswegen naar WestBerlijn blokkeren.

b Willy Brandt startte met de uitvoering van de Ostpolitik.

c Michael Gorbatsjov besloot de Brezjnevdoctrine los te laten.

d Helmut Kohl kondigde aan de Duitse mark te vervangen door

de euro.

Gevolgen:

1 De Verenigde Staten stelden een luchtbrug in.

2 Frankrijk steunde openlijk de Duitse plannen voor hereniging.

3 Oost-Duitse arbeiders startten met de bouw van de Muur in Berlijn.

4 Oost-Duitse burgers trokken via Hongarije naar het Westen, nadat de grens met Oostenrijk

was opengesteld.

5 West-Duitsland en OostDuitsland erkenden elkaar als gelijkwaardige staten.

maximumscore 2

De juiste combinaties zijn: a - 1; b - 5; c - 4; d - 2

indien vier combinaties juist 2

indien drie combinaties juist 1

indien minder dan drie combinaties juist 0 

De Duitse historicus Alfred Grosser zei in 1977 over 8 mei 1945, de dag

dat Duitsland capituleerde, dat deze dag in de BRD werd gezien als een

nationale ramp, als het begin van de Duitse deling. "Maar", zei hij, "als je

naar de DDR gaat, dan zie je dat aan hele schoolklassen wordt verteld

dat 8 mei 1945 een bevrijdingsdag was."

Verklaar het beschreven verschil in de Duitse visies op 8 mei 1945 vanuit

het politieke beleid in beide landen in 1977. (2p)

maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• In de BRD werd de nadruk gelegd op de daaropvolgende deling, wat

past bij de wens tot hereniging die toen nog werd nagestreefd door de

regering 1

• De DDR was een communistische staat / een satellietstaat van de

Sovjet-Unie, waardoor het verslaan van de nationaalsocialisten door de

communisten werd gepropageerd als een bevrijding 1 

OVoorbeeld van een juist antwoord (opdracht 6) is:

• Bij de appeasementpolitiek wordt toegegeven aan de eisen van Hitler

om hiermee een oorlog / inname van meer grondgebied door Duitsland

te voorkomen 1

• Met de weergave van (een van de volgende): 1

− Hitler die andere landen in de zak stopt

− de landen die worden afgebeeld als (weerloze) kinderen die makkelijk door Hitler kunnen worden meegenomen 

− Hitler die (verkleed als kerstman) de landen in zijn zak stopt

• geeft Low de kritiek weer dat door de appeasementpolitiek de minder machtige staten niet worden beschermd tegen Hitler / dat Hitler zich niet zal laten tegenhouden meer grondgebied voor Duitsland in te nemen 1

 Opmerking

 Alleen als de kritiek van de tekenaar juist wordt weergegeven, wordt  

1 scorepunt toegekend aan een juiste verwijzing naar de bron.

OPDRACHT 7

Met de opdracht een opstel te schrijven:

• wilde de geheime dienst de mening van de bevolking peilen, zodat de

propaganda daarop aangepast kon worden / zodat verzet tegen de

oorlog kon worden opgespoord 1

• maakte de geheime dienst de inhoud van het programma op school

ondergeschikt aan de ideologie / wilde de geheime dienst kritiek

onderdrukken (wat past bij een totalitair regime) 1

oPDRACHT 7

Kern van een juist antwoord is:

• Het doel van de Trumandoctrine was een dam op te werpen tegen

communistische expansie 1

• Met het Marshallplan werd geprobeerd om de welvaart in landen / om

de samenwerking tussen landen te vergroten, zodat het communisme

minder aantrekkelijk zou worden voor de inwoners van die landen /

zodat die landen zich beter konden wapenen tegen het communisme 2

 

Opdracht 8

Kern van een juist antwoord is:

Het Marshallplan droeg bij aan

• de deling van Europa (in twee ideologische machtsblokken) doordat

alleen Europese landen die in de Amerikaanse invloedssfeer lagen

Marshallhulp ontvingen / doordat de landen in de invloedssfeer van de

Sovjet-Unie de Marshallhulp moesten afwijzen 1

• de eenwording van West-Europa doordat West-Europese landen

(onder druk van de Verenigde Staten) moesten samenwerken in het

kader van deze hulp 1

Opdracht 9

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Gromyko's weergave is eenzijdig, omdat hij (twee van de volgende): 2

− de Praagse Lente veroordeelt als een contrarevolutie.

− de noodzaak aangeeft dat in Tsjechoslowakije orde op zaken moet

worden gesteld.

− Alexander Dubček beschrijft als iemand die niet weet waar hij mee

bezig is.

− ingrijpen door het Warschaupact ziet als een daad van vriendschap

/ een waarborg voor de juiste socialistische koers.

• Dit kan worden verklaard omdat hij zich als minister van de

Sovjet-Unie / als communistische functionaris bedreigt voelt door de

veranderingen in de Tsjechoslowaakse Communistische Partij / door

het 'communisme met het menselijk gezicht' 1

Opdracht 10

Kern van een juist antwoord is:

• De Brezjnev-doctrine houdt in dat er gewapend mag worden

ingegrepen (door het Warschaupact) bij politieke veranderingen in

Oost-Europa 1

• Gromyko zegt dat de Praagse Lente een gevaarlijke / negatieve / chaotische ontwikkeling is, die ingrijpen door de Sovjet-Unie / het Warschaupact noodzakelijk maakt 1

 

Opdracht 12

Opdracht 13