9.3 Huid (en kanker) deel 2 2023

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Wat gaan we doen vandaag?

1. Herhalingscheck eerste deel paragraaf 9.3.
2. Resterende uitleg 9.3 - kanker.
3. Check HW online opdrachten paragraaf 9.1 t/m 9.3 af?
4. Practicum UV

4 korte checkvragen 

Meerkeuzevragen:

Eerste deel paragraaf 9.3

1. 1: lederhuid 2: opperhuid 3: onderhuidse bindweefsel
2. 1: onderhuidse bindweefsel 2: lederhuid 3: opperhuid
3. 1: opperhuid 2: lederhuid 3: onderhuidse bindweefsel

Wat zijn de stappen van het genezen van een wondje?

1. Wondje > vernauwing bloedvat > bloedplaatjes knappen open > propvorming >vorming fibrine draden.
2. Wondje >vernauwing bloedvat > propvorming > bloedplaatjes knappen open > vorming fibrine draden.
3. Wondje > vorming fibrine draden > vernauwing bloedvat > propvorming > bloedplaatjes knappen open.
4. Wondje > vorming fibrine draden >vernauwing bloedvat > propvorming > bloedplaatjes knappen open

Waar in de huid vindt de bescherming tegen de zon plaats?

1. Lederhuid
2. Opperhuid
3. Lederhuid en opperhuid
4. Lederhuid, opperhuid en onderhuidse bindweefsel

Waar zitten de dode huidcellen?

1. Hoornlaag
2. Kiemlaag
3. Lederhuid
4. Onderhuidse bindweefsel

Gevoelig onderwerp

We gaan het onderdeel kanker behandelen.

Huidkanker (melanoom):

•  Extra celdeling in de opperhuid (kiemlaag).
  
  
  
•  Gezwelvorming.
  
  
  
•  Agressieve en moeilijk behandelbare vorm van kanker.
  
  
  
• Bron 8 blz. 88 KK.
  

Wat is
kanker eigenlijk,
biologisch gezien?

Celdeling vs overmatige celdeling:

•  Opsplitsen normale cel in 2/meer cellen. 
     Nodig voor groei + herstel (kankercel is beschadigde ‘normale’ cel).
  
  
•  Cel geeft groeifactoren (eiwitten) af: stimuleren, controleren of remmen:
     - grootte v/d celgroei,
     - vorm,
     - verloop celdeling.
  
  
  
•  (kanker)Cel ‘snapt’ stopsein niet door beschadiging DNA (mutatie).
  
•  Gevolg: verkeerde celdeling.  Witte bloedcellen in actie – cel gaat dood.
  
•  Witte bloedcel dood kankercel niet → gezwel of tumor.
  
•  De delende (tumor) cellen hebben vaak hun normale vorm en functie verloren.
  

Kwaadaardig = kanker

• Verschijnselen:
    1. Ongecontroleerde celdeling, stoppen niet.
    2. Infiltratie = richten schade aan in omliggend weefsel.
    3. Uitzaaiing = verspreiden via lymfevaten, bloed en lichaamsholten.
  
• Kanker kan erfelijk zijn, puur toeval of komen door een bepaalde leefstijl.

Goedaardig:

• Geen infiltratie of uitzaaiingen.
  
  
• Soms gevaarlijk/dodelijk door grootte, locatie of verdrukking omliggende
    weefsels/organen. 
  
  
• Kunnen kwaadaardig worden.
  

Behandeling: 

• Effectiviteit behandeling o.a. afhankelijk van:
    - plaats,
    - type,
    - mate van uitzaaiing,
    - groeisnelheid.
  

Wel of niet erfelijk: 

• Niet erfelijk: 

- Mutatie alleen in beschadigde lichaamscellen, dus niet in geslachtscellen. 

Daarom worden mutaties niet doorgegeven aan een volgende generatie. Dergelijke mutaties in genen zijn dus niet erfelijk.

• Kans of erfelijk (5%):

- Mutatie in een geslachtscel. Bij bevruchting zal in alle lichaamscellen van het embryo een mutatie te vinden zijn die de gevoeligheid voor kanker verhoogt =  verhoogd risico op het ontstaan van kanker. 

Een dergelijke mutatie kan dan weer worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Hoe kan een virus een rol hierin spelen? 
HPV: ter info

• Virussen kunnen ook zorgen voor mutaties van cellen en daardoor kanker veroorzaken. 
• Het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaakt baarmoederhalskanker. HPV kan ook andere vormen van kanker veroorzaken,
   zoals kanker bij de anus, penis, vagina, schaamlippen en in de mond- en keelholte. 
• 80-90% van de mensen raakt eens in zijn of haar leven besmet met HPV. Meestal ruimt je
    lichaam het virus binnen twee jaar op. 
• HPV wordt overgedragen door contact tussen de slijmvliezen van de penis, vagina of anus. Het virus kan ook op de onderbuik
   en billen zitten en tijdens het vrijen via de huid, vingers of mond worden overgedragen. 
• Een condoom beschermt om HPV te voorkomen niet voldoende. 
  
• HPV vaccinatie voor jongens en meisje (beste voordat je seksueel actief wordt)
• Vanaf 2022 krijgen jongens en meisjes in het jaar dat ze 10 worden een uitnodiging om twee keer een vaccinatie tegen HPV     te halen. De tweede vaccinatie krijgen ze een half jaar na de eerste.
• Iedereen die 15 jaar of ouder is, heeft drie vaccinaties nodig om zich goed tegen HPV te beschermen. 

Einde deze les.

Zijn er nog vragen?

- Practicum UV. 

- HW check