Les 8 Werkwoordspelling PV TT / PV VT / VD / VD BN / OD

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1,3

WERKWOORDSPELLING

LES 8: regels werkwoordsvormen: alles herhalen!

 VWO 1 P2 2024-2025

Dinsdag 7 januari 2025

• Start: lezen 10 minuten in boek.
  
• Herhaling alle werkwoordsvormen (theorie op slides).
• Tot slot: quiz! Test jezelf!
• Tijd over? Werk verder aan jouw samenvatting over werkwoordspelling.
  

Les 9 (herhaling)

Werkwoordspelling

Alle werkwoordsvormen :-)

In deze les...

...worden alle mogelijke werkwoordvormen en hun spellingwijze nog een keer samengevat.

Lees de theorie op de volgende slides goed door!

Maak alle vragen en tot slot de quiz!

Vormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd 

Persoonsvorm verleden tijd 

Gebiedendewijs 

Voltooid deelwoord 

Onvoltooid deelwoord 

Infinitief (hele werkwoord) 

Bijvoeglijk naamwoord 

PVTT

PVVT

GW

VD

OD

INF

BN

De ham-vraag

Voor een correcte werkwoordspelling, moet je altijd eerst een belangrijke vraag stellen. Namelijk:

Heb ik te maken met een persoonsvorm? (Stap 1)

Hoe herken je de PV?

De pv past zich aan het onderwerp aan (getalproef):

Ik neem een Big Mac.

Neem jij een Big Mac?

Hij neemT een Big Mac.

Wij nemEN een Big Mac.

Hoe herken je de PV?

De pv verandert van tijd (tijdproef):             

                              

Ik neem een Big Mac.                                 Ik smul ervan.

Ik nam een Big Mac.                                    Ik smulde ervan.

Sterk werkwoord, want                              Zwak werkwoord, want

het verandert van klank.                            het verandert niet van
                                                                          klank.

Is het geen PV?

Dan is het een van de volgende werkwoordsvormen:  

• VD (voltooid deelwoord) - hww in de zin.

• OD (onvoltoodi deelwoord) - hele ww + d(e)

• INF (infinitief) - hele werkwoord, verandert niet mee met de tijdproef

• GW (gebiedende wijs) - opdracht, bevel en in de ik-vorm.

• VD BN (voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord) - hoofdregel en twee uitzonderingen

Hoe worden de twee manieren om de persoonsvorm te vinden genoemd?

1. Vraag stellen
2. Tijdpoef en onderwerp-proef
3. Tijdproef en getalproef

Hoe spel je de persoonsvorm?

In de volgende twee overzichtjes zie je hoe je de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd en de persoonsvorm van een zwak werkwoord in de verleden tijd moet spellen.

de(n) of te(n)?

Om te weten of je bij een zwak werkwoord in de verleden tijd nu de(n) of te(n) moet schrijven, gebruik je 't ex-kofschip.

1. hele werkwoord -en  = stam : branden / surfen
2. laatste letter van de stam in 't ex-kofschip?: brand / surf
3. nee: de(n): de(n)
4. ja: te(n): te(n)
5. ik-vorm van werkwoord + uitgang : brandde(n) / surfte(n)

de(n) of te(n)?

Pas wel op bij bijzondere werkwoorden als: verhuizen

1. hele werkwoord -en  = stam : verhuizen
2. laatste letter van de stam in 't ex-kofschip?: nee
3. dus de(n)
4. ik-vorm van werkwoord + uitgang : verhuiSde(n)

Sterke werkwoorden

Je schrijft wat je hoort: sloeg, riep, brak, dacht, reed 

(en je gebruikt de 'gewone' spelregels als de langermaakregel!).

OD

Je gebruikt deze vorm als je wilt aangeven dat je iets aan het doen bent, terwijl je ook iets anders doet.

Lopend ging hij naar huis.

Huilend kwam zij de klas binnen.

Een onvoltooid deelwoord:

1. is de infinitief met-d(e)
2. is de stam met-d
3. soms d en soms niet

Kermen van de pijn.

Kermen is het hele ww (infinitief). -d-

erbij:

KERMEND

(Mopperen) en (huilen) kwam de voetballer de kleedkamer in.

1. Mopperent en huilend
2. Mopperend en huilent
3. Mopperend en huilend

Het is gelukt, het is klaar, het is gedaan. voltooid.

't ex Kofschip

Wat is fout en waarom?

Sjaan (verhuizen) morgen en Job is gisteren (verhuizen)

1. Sjaan verhuisT en Job is verhuisT
2. Sjaan verhuisD en Job is verhuisD
3. Sjaan verhuisT en Job is verhuisD

Andere vormen

Ik heb een Big Mac genomen                               VD

Kwijlend nam ik een hap                                          OD

Ik heb zin om een Big Mac te nemen                    INF

Geef me eens een Big Mac!                                      GW

Ik eet mijn zojuist gekochte Big Mac                    BN

Voltooid deelwoord (VD)

Begint vaak met BE-, GE-, VER- of ONT-.

Eindigt op:   -EN, -D, -T

Twijfel je tussen -d of -t,  gebruik dan weer  't ex-kofschip

Ik heb een Big Mac genomen, want die was afgeprijsd.          

Mijn Big Mac was verbrand. Het vlees leek gekookt.           

Onvoltooid deelwoord

Geeft aan dat je iets doet, terwijl je ook iets anders doet.

Geeft aan hoe iets gebeurt.

Hele werkwoord + een D

Kwijlend nam ik een hap. 
Pratend met volle mond zag ik hem vies naar me kijken.

Infinitief

Is het hele werkwoord.

Verandert niet bij veranderen van tijd  (het is tenslotte geen pv!)

Vóór een infinitief kan je meestal IK KAN zetten.

Ik heb zin om een Big Mac te nemen.        (IK KAN nemen).

Gebiedende wijs

Wordt gebruikt als het om een gebod of bevel gaat.

Staat op de eerste plaats in de zin.

Heeft geen onderwerp bij zich. Staat in de ik-vorm.

Geef me een Big Mac!

Braad ze bruin, die frietjes!

VD bijvoeglijk gebruikt

Staat vóór een zelfstandig naamwoord.

Is een VD of OD geweest.

Hoofdregel: schrijf je zo kort mogelijk, dus met een -e erachter.

Tenzij:

1. Er problemen met de uitspraak zijn (uitzondering 1).

2. Het VD op -en eindigt, dan ook bijvoeglijk gebruikt met -en (uitzondering 2).

Ik eet mijn zojuist gekochte Big Mac.

                          (hoofdregel)

De geplette biefstuk is toch lekker. (uitzondering 1)

De gebraden kip is heel knapperig. (uitzondering 2)

QUIZ!

Eens zien of jullie de regels goed in jullie hoofd hebben.     

Het gebeur... regelmatig dat men fouten maakt in werkwoordspelling.

1. gebeurd
2. gebeurt
3. gebeurdt

Als je verstandig bent, BRAND je daar je vingers niet aan.

1. pvtt
2. vd
3. pvvt
4. bn

De geschrokken man was gemakkelijk te fotograferen.
Welke werkwoordsvorm is 'geschrokken'?

1. BN
2. VD als BN

De (aanbranden) aardappels zijn weggegooid.
Welke regel voor VD BN gebruik je?

1. aangebranden (uitzondering 2)
2. aangebrandde (hoofdregel +d)
3. aanbrandende (OD + e)
4. aangebrande (hoofdregel)

Mijn (intapen) enkel doet nog steeds zeer.

1. Ingetapete
2. Ingetapede
3. Ingetapte
4. Ingetapde

Waarom was het ingetapete en niet ingetapte?

Hij (deleten - PV VT) de bestanden.

1. delete
2. deletete
3. delette
4. deletette

De kip is gebraden (VD).
De ...... kip

1. Gebrade (hoofdregel)
2. (uitzondering 2) gebraden, want eindigt als VD op -en
3. Gebradde (uitzondering 1), want anders krijg je problemen met de uitspraak

(vinden) alsjeblieft die bankpas terug, voor er misbruik van wordt gemaakt!

1. Vond
2. Vindt
3. Vind

De stukken (kopiëren - tt) mijn secretaresse niet meer.

1. kopieert
2. kopieërt
3. kopiëren
4. kopieerde

De pas (stofzuigen) vloer lag onder de confetti.

1. stofgezogen
2. gestofzuigde
3. stofgezoge
4. stofgezuigde

Wat is de allereerste stap om het werkwoord goed te vervoegen in een zin?

1. Je gaat na of het om een PV gaat (persoonsvorm)
2. Je stelt een vraag

Als het geen PV is, dan kunnen het de volgende werkwoordsvormen zijn:

1. PV VT
2. OD, VD, INF, GW
3. OD, VD, INF, GW, VD BN
4. OD, VD, VD BN, GW

Einde les

Veel succes!