H4 Thema 6 start gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Biologie

WELKOM!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

Gedrag

Alles wat een mens of dier doet, is gedrag.

Gedrag bestaat uit reacties op prikkels.

Stoppen voor rood licht is gedrag.

Door rood rijden is ook gedrag.

Is de beweging van deze plant gedrag?

1. Ja
2. Nee

Waarom zou je gedrag onderzoeken?

Dierenwelzijn, natuurbehoud, beïnvloeden van gedrag, ect...

Waarom gedrag?

Gedrag heeft een aanleiding en/of doel. 

Voortplantingsgedrag is gedrag met als doel zich voort te planten.  

Een gedragsonderzoek

1. Ethogram:

Lijst van te observeren gedragselementen

2. Protocol:

Overzicht met waargenomen gedragselementen gedurende het onderzoek

Ethogram

Objectief beschrijven van gedrag

Gedragsonderzoek is objectief

Soms maken mensen zich schuldig aan antropomorfisme: menselijke emoties toekennen aan dieren

Protocol

Tijd voor een voorproefje!

Je gaat in tweetallen het gedrag bestuderen van kapucijnaapjes

    

Bekijk de eerste 2 minuten 

van een youtube filmpje van 

kapucijnaapjes 

1. Maak een ethogram van tenminste 5 gedragselementen
2. Maak een protocol bij de eerste 2 minuten

Opdracht

Maak een groep van 3/4

Kies een dier dat ook in Blijdorp voorkomt en dat actief is.

Ga op youtube zoeken naar filmpjes en maak een (proef)ethogram.

Typisch gedrag

Gedrag heeft een functie. 

Bijv. voedingsgedrag

komt voort uit signalen/prikkels

Maar gedrag kan ook signalen bevatten: sociaal gedrag.

Bijv. baltsgedrag en dreiggedrag

Hoe wordt gedrag bepaald?

Gedrag wordt bepaald door:

 - Erfelijke factoren (genen). 

 - Leerprocessen.

Is gedrag erfelijk?

Adequate gedrag wordt doorgegeven aan nakomelingen

 - via erfelijke eigenschappen (genen) 

 - door leerprocessen 

Door natuurlijke selectie zal de frequentie van gunstig gedrag in de populatie toenemen.

PO Gedragsonderzoek dl 2

Op basis van een onderzoeksvraag ga je het gedrag van dieren onderzoeken in Artis!

Maar daar heb je wel een goede onderzoeksvraag voor nodig... 

Onderzoeksvraag

Een goed onderzoek begint met een onderzoeksvraag

• Open vraag
• Te beantwoorden met het onderzoek dat je uitvoert

Hoe zou je de volgende onderzoeksvraag beter kunnen maken?
''Wat voor type vloer vinden olifanten prettig?''

Onderzoeksvraag

1. Wat voor type vloer vinden olifanten prettig? -->
2. 
   Wat is het effect van een betonnen en een rubberen vloer op het loop- en slaapgedrag van olifanten? 
   

Onderzoeksvraag

Een goede onderzoeksvraag is te beantwoorden met het onderzoek dat je uitvoert

Dus met een ethogram en een protocol!

Variabelen

Onafhankelijke variabele

De oorzaak, deze variabele kun je veranderen

Afhankelijke variabele 

Het gevolg, verandert door de invloed van de onafhankelijke variabele

Gedragsonderzoek

Effect van de onafhankelijke variabele op de afhankelijke

 variabele bij bepaald dier in bepaalde tijd of situatie

Factor die gedrag beinvloed

Het gedrag dat je bestudeert

Het dier dat je bestudeert

Waar en/of hoe lang je het dier bestudeert

Hypothese

Een mogelijke verklaring voor de gevonden resultaten, die je helpt bepalen hoe je het onderzoek moet uitvoeren

1. Gebaseerd op kennis uit eerder literatuuronderzoek
2. Noem zowel de onafhankelijke als de afhankelijke variabele
3. De hypothese is altijd toetsbaar, anders kun je niet achterhalen of het juist of onjuist is!

Ethogram

Lijst van handelingen

afkorting

objectieve beschrijving

blz 109 afb 25

Ethogram

Protocol

tijdschema

handelingen per tijdseenheid

vaak per 5 of 10 seconden

intensief!

Literatuuronderzoek

Ieder onderzoek kent een literatuurstudie. Hiermee verzamel je informatie uit bestaande bronnen, zoals artikelen of websites.

Gebruik een literatuurstudie voor meer achtergrondinformatie over je onderwerp.

Vergeet niet je bronnen goed te noteren!

Hoe ga je op zoek naar bronnen?

- Wikipedia (start!)

- Google scholar

- Vaktijdschriften

- Boeken (Bibliotheek/Tresoar)

- Delpher.nl (Online kranten)

- https://www.rug.nl/library/where-can-i-find/ 

Literatuur gevonden, en nu?

- Bekijk de samenvatting of lees de achterkant.

- Kom er achter welk deel van deze literatuur voor jouw onderzoek van belang is!

- Je hoeft niet het hele boek/tijdschrift of krant te lezen!

- Maak een document op waarin je de gevonden literatuur opschrijft!

- Bronvermelding!

Bronvermelding

1. Geef zo vroeg mogelijk aan wanneer je een publicatie van iemand anders aanhaalt. 

2. Refereer niet te vaak en niet te weinig. 

3. Neem tekst van anderen niet letterlijk over, maar maak goede parafrases die alle essentiële informatie van de oorspronkelijke bron bevatten. 

4. Vermijd onnodig gebruik van intellectuele woorden of leenwoorden. 

5. Gebruik alleen citaten wanneer deze echt iets toevoegen.

PO Gedragsonderzoek

1. Kies een passend dier dat je gaat onderzoeken.
2. Stel een goede onderzoeksvraag op.
3. Maak een goede taakverdeling voor het werk dat gedaan moet worden.
4. Houdt tijdens het PO individueel een logboek bij waarin je bijhoudt aan welke taken/activiteiten je hebt gewerkt en de tijdsduur. 

Gedrag is georganiseerd in gedragssystemen

Binnen elk type gedrag zijn met elkaar samenhangende onderdelen te onderscheiden

Gedragssyssteem	voortplantingsgedrag
Gedragselementen	vechten, nestbouw, balts, broedzorg
Gedragshandelingen	binnen de balts zoals zigzaggen, sidderen en nestingang tonen.

Gedragsketen

Vaste volgorde van gedragselementen waarbij de ene handeling leidt tot de andere

Objectief beschrijven van gedrag

Gedragsonderzoek is zo feitelijke mogelijk

• Objectief: zonder oordeel
• Subjectief: met een mening

mond open doen

kraan dicht doen

tandenborstel pakken

naar wastafel gaan

kraan open doen

tandpastatube pakken

in tube knijpen

Mond open doen

tandenborstel pakken

tandpastatube pakken

in tube knijpen

borstel heen en weer bewegen over tanden

kraan aandoen

kraan uitdoen

beker pakken

Water in mond doen