Cultuur van de kerk H1 - Leven in de middeleeuwen

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van de kerk - H1

Leven in de middeleeuwen

Timpaan met Het Laatste Oordeel, Sainte-Foy, Conques, Frankrijk

(11^e eeuw)

Abdijkerk Sainte-Foy, Conques, Frankrijk

(11^e eeuw)

400 n. Chr.

Verval Romeinse Rijk begint

800 n. Chr.

Karel de Grote

(747-814)

1000 n. Chr.

1250 n. Chr.

1500 n. Chr.

romaans

gotisch

Eerste kruistochten 

naar Jerusalem

(1096)

Hoogtepunt bloeitijd 

Islam

Verstedelijking neemt toe

(vanaf ca. 1150)

Doelen:

Na deze les weet je meer over:

• de maatschappij in de middeleeuwen
• ontwikkelingen en vooruitgang in de hoge en late middeleeuwen

Standenmaatschappij

1. geestelijkheid - oratores

2. adel - bellatores

3. boeren en werkers/burgers - laboratores

feodale stelsel

Steden en Gilden

vanaf 1000:

- bevolking groeit sterk

- uitvindingen t.b.v. landbouw en goede klimaat orgen voor overschot aan voedsel

- handel neemt toe

- handelsplaatsen (steden) ontstaan

- kerk of kathedraal in het middelpunt

- kruistochten en pelgrimstochten zorgen ook voor aanwas steden

- Noord-Italië: palazzo's i.p.v. kerk in centrum

gilden:

- verenigingen beroepsgroep

- monopolie in de stad

- prijsbepaling en kwaliteitseisen

- meester - leerling - gezel

- meesterproef

Rogier van der Weyden, De heilige Lucas schildert de Madonna (1435-1440)

Steden

- burgerij ontwikkelt zich

- worden rijker en zelfbewuster

- steden worden fraaier

- ontwikkeling van scholen & universiteiten

Bedreiging:

- de pest! (Straf van God?)

De christelijke heilsgeschiedenis

Bijbel

Oude Testament 

(vgl. Joodse Torah)

- ontstaansgeschiedenis mens

- Adam & Eva (slang - verboden vrucht)

Nieuwe Testament

- evangeliën

- verhaal Jezus

- kruisiging = bevrijding erfzonde

- Apocalyps = laatste oordeel

        hemel, hel of vagevuur

erfzonde

Bij de ingang van de Notre-Dame, Parijs

De christelijke heilsgeschiedenis

- Apocalyps = laatste oordeel

        hemel, hel of vagevuur

Wat heeft de angst van gelovigen tot gevolg?

Corruptie!

• handel in aflaten
• betalen voor een kapel of offerande
• betalen voor gebeden door monniken

typisch katholiek (toen de enige kerk):

- Mariadevotie 

- heiligenverering

Geertgen tot Sint Jans, De verheerlijking van Maria (ca. 1495)

heiligenkalender

De christelijke heilsgeschiedenis

Heilige Drie-eenheid

scheiding van lichaam en geest

(naar de gedachte van Plato (ca. 427-347 v.Chr.)

Taddeo Crivelli, Trinity (1460-1470)

Kerk van Rome: opkomst - allerlei gebruiken worden gekerstend

Paus = hoofd van de kerk, opvolger van Petrus = vertegenwoordiger van God op aarde

Kloosters en monniken

verspreiding geloof

                           kloosters en abdijen

                           monniken - vast ritme (bidden, werken)

boetedoening = bidden of iets zwaars moeten uitvoeren om je zonden recht te zetten (pelgrimage)

gebeden van geestelijken effectiever? 

- laten zich betalen om te bidden

- verkoop van aflaten

Kloosters en monniken

kloosters worden steeds rijker door:

• verkoop van aflaten
• monniken die bidden voor leken
• verkoop van ambten, zoals abt
• giften
• verkoop van plek op kerkhof

Heel veel land komt in bezit van kloosters. 

Verzet tegen rijkdom: oprichting bedelorde door  

Franciscus van Assisi                   franciscaner orde

Invloed van buitenaf

Kruistochten - 1095 - Oproep van de paus tot

'het heroveren van het heilige land op de heidense 

(= ongelovige) heersers.'

De Moren

- veroveren het Iberisch schiereiland in 8^e eeuw.

- veel uitwisseling van wetenschap tussen Arabische geleerden en christelijke. 

- Arabieren lopen heel ver voor op christelijke Europeanen.

Huidige Spanje: Tot het einde van de 15^e eeuw gaan joden, christenen en islamieten tolerant met elkaar om.

Invloed van buitenaf

Wetenschap:

- Europese houding t.o.v. wetenschap verandert in de late middeleeuwen.

- De eerste universiteiten beginnen voorzichtig aan met wetenschap zoals filosofie, theologie, wiskunde en natuurkunde.

Cartografie:

- goede kaarten noodzakelijk voor navigatie.

- uitvinding van het kompas.

- misverstand: in de middeleeuwen werd niét gedacht dat de aarde plat was. Dit werd vooral gepropageerd door de kerk, wetenschappers, kunstenaars, schrijvers en ook theologen wisten beter!

Marco Polo (1234-1324)

Handelsmissie naar Azië

Belandt aan het Mongoolse hof van Kublai Khan (netflixserie!)

1295 terugkeer naar Venetië

Schrijft boek: Il Milione

zijderoute wordt herondekt

buskruit, papier, porselein, specerijen en brokaat