1.4 - B - Leven van de landbouw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

1.4 - Leven van de

 landbouw

Leerdoelen

• Aan het einde van deze les kun je uitleggen hoe de landbouw werd verspreid en in Nederland kwam. 

Planning

• Landbouwrevolutie
• Ötzi de jager
• Gevolgen van de landbouwrevolutie
• Landbouw in Europa
• Landbouw in Nederland
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

Ötzi de jager (1)

• In de Ötztaler Alpen wordt een ijsmummie gevonden. 
• De ijsmummie is 5.200 jaar oud. 
• Alle kleding en spullen die hij bij zich had zijn goed bewaard gebleven doordat het is bevroren.  
• Van deze voorwerpen kunnen onderzoekers (historici) veel leren. 

Ötzi de jager (2)

• Waarschijnlijk... was Ötzi een herder want hij droeg kleding van dierenhuid (geitenleer).
  
  
• Ötzi droeg een bijl en pijl en boog. 
  
  
• In zijn maag vond men resten van steenbokvlees en plantaardig voedsel. 

Ötzi de boer?(3)

• Zijn neus en ribben hadden oude breuken, zijn knieën en onderrug waren versleten. 
  
  
• Zijn lichaam was versierd met meerdere tatoeages van streepjes en kruisjes.
  
  
• Een pijlpunt zat nog in zijn lichaam en bloedsporen van vijf andere mensen.
  - Er was dus geweld tussen mensen onderling. 

Boer of jager? 

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Er was meer voedsel beschikbaar dus de bevolkingsgroei nam toe. 
  
  
• Maar mensen hadden meer honger vanwege hongersnood.
  
  
• Er waren meer ziektes. 
  
  

• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander.

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.
  
  
• Boeren trokken naar andere gebieden en namen zo de kennis vanuit het Midden-Oosten mee. 

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

Boeren in Nederland

• Zuid-Limburg: bandkeramiekers (tot 4400 v. Chr)

• Noord-Nederland: trechterbekercultuur (rond 3500 v. Chr.)

• Vanaf 3000 v. Chr. zijn er in Nederland geen jager-verzamelaars meer.

Aantekeningen

• De landbouwrevolutie had grote gevolgen. De bevolkingsgroei nam toe, er waren meer hongersnoden en oorlogen en de ongelijkheid tussen mensen nam toe.
• De landbouwrevolutie kwam laat op gang in Nederland. De eerste boeren vestigden zich in Limburg. 

Zelfstandig werken

• We gaan de antwoorden bespreken van opdracht 1, 2, 3, 5a en opdracht 8.
  
  
  
• Dan ga je verder met de opdrachten 13, 14 en 15 van pagina 28. 

Leerdoelen

• Aan het einde van deze les kun je uitleggen hoe de landbouw werd verspreid en in Nederland kwam.