Cultuur van de kerk Kantwerk van steen en liturgisch drama

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Kantwerk van steen

voorkennis 

Wat weten we nog van de expertles van vorige week?

concurrentiestrijd in Frankrijk

groter/hoger en nog rijker gedecoreerd

betaald door schenkingen en hoge belastingen

schip

zijbeuk

toren

viering

absis

luchtboog

steunbeer

pinakels

roosvenster

Gilden metselden en timmerden aan de kathedralen. Er waren ook steenhouwers en beeldhouwersgilden, zij werkten in bouwloges, en trokken rond. > Gevolg??

Gilde: Samenwerkingsverband van ambachtslieden met hetzelfde beroep in een stad.

Veel Kathedralen zijn gewijd aan Maria, de moeder van Jezus. Zij is voor het volk DE verbinding tussen de mens en God vanwege haar menselijke rol als moeder.

Leg uit:

onbevlekte ontvangenis

annunciatie

visitatie

Het doel van alle beelden, glas-in-loodramen en schilderingen in de kerk was om het geloof over te brengen op de meestal ongeletterde bevolking.

een didactische functie

Verhalen uit de bijbel, maar ook uit Bestiaria

Annunciatie: aankondiging van de komende geboorte van Jezus door de engel Gabriël aan Maria.

Visitatie: Elisabeth, in verwachting van Johannes de Doper, krijgt bezoek van Maria, in verwachting van Jezus Christus.

Wat is ouder? 

Gotische beeldhouwkunst <> Romaans.

1. Gotiek: Beelden staan los van de muur. Romaans: beelden als reliëf in gevel verwerkt.
2. Gotiek: beelden meer gedetailleerd dan in de Romaanse periode.
3. Gotiek: gezichten en lichaamsgebaren tonen meer emotie dan in de Romaanse periode.
4. Verhoudingen kloppen beter in Gotiek.

Naast bijbelverhalen wordt er onder andere inspiratie uit Bestiaria gehaald.

Bestiarium: Middeleeuws geïllustreerd manuscript met dieren en planten, maar ook fabeldieren en fabelachtige mensensoorten. Gebaseerd op ondermeer klassieke en Bijbelse bronnen.

Artes liberales =

zeven vrije kunsten. = vakken die sinds de oudheid bij een opleiding tot wetenschapper horen: 

1. grammatica
2. wiskunde
3. meetkunde
4. muziek
5. astrologie
6. gesprekstechnieken
7. logisch redeneren
8. medicijnstudie

Filosofie is echter de basis van alle kennis en staat in het midden

Naast Artes liberales bestaat er Artes mechanicae; ambachten als koken, metselen, maar ook architectuur en beeldhouwkunst.

Artes mechanicae leer je als leerling in een gilde bij een gildemeester.

Liturgie

Aantrekkelijker voor grotere groepen leken door: 

• De architectuur (Gotiek)

• Muziek
• Meerstemmige Polyfonie 
• Menselijke weergave 

Doel: 

• Mensen in vervoering laten raken. 

Polyfonische liederen: 

• Eén stemmig karakter word los gelaten.
• Meer melodieën tegelijker tijd 
• "In de polyfonie volgden verschillende stemmen tegelijkertijd verschillende melodische paden"
• Tekst overdracht minder belangrijk (minder verstaanbaar)
• Vervoering 

Gregoriaanse liederen: 

• Syllabisch gezongen
  Eéntonig 
• Melismatisch
• Sober
• Focus op de tekst 

• Syllabisch gezongen
• Eéntonig 
• Melismatisch

• Begin één stemmig later meerstemmig. Maar op met één melodie 

leg een verband tussen gotische architectuur en polyfonie muziek?

Gotische architectuur  & Polyfonie 

• Herhaling 
• Ritme
• Variatie 
• Groots 
• Mysterieus 

Sint-Janskathedraal ('s-Hertogenbosch)

Theater in de kerk: 

• Voorzichtig
• Dialogen 
• Voorlezen

Later:

• Pasen
• Kostuums & decor stukken 
  
• Volkstaal 
• Levendig & Meevoerig

Didactische functie

Bijbelverhalen aan de ongeletterde kerkbezoeker uitleggen en ze te verlevendigen

Ontwikkeling Liturgisch drama

1. Geestelijken verbeelden in de eredienst Bijbelverhalen, teksten zijn in het Latijn.

2. In 8e/9e eeuw worden tropen, korte gezongen dialogen, toegevoegd aan gezangen om het levendiger te maken.

3. Rond 1100 gingen leken meespelen in de verbeeldingen van het Bijbelverhaal, dus het Latijn werd vervangen door volkstaal.

4. Paus verbiedt in 1216 toneel in kerk, want voorstellingen worden steeds uitbundiger en volkser (niet gepast in eredienst). Vanaf nu werden ze buiten de kerk uitgevoerd.

Tropen

Gezongen gedeelten in de liturgie werden later uitgebreid met teksten  en toneelspel.

Paastrope: verhaal opstanding van Jezus.

Korte dialoog met enkele toneelaanwijzingen.

Vormgeving theater

Spel:

Lichaam

Stem

Speelstijl

Mise-en-scène

Tijd over: opdracht 21 tot 25 in werkboek (theatervormgeving)

Theatervormgeving:

Locatie

Decor

Kostuum

Grime en hairstyling

Rekwisieten

Attributen

Belichting

Muziek

Geluid en geluidseffecten